“Các bên cần thể hiện quyết tâm đưa Biển Đông thành khu vực hòa bình“

Trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 28-29 và các Hội nghị cấp cao liên quan, ngày 8/9, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự các Hội nghị cấp cao ASEAN+1 với Hoa Kỳ và Ấn Độ, và Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS).

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Ấn Độ lần thứ 14, hai bên cam kết triển khai hiệu quả Kế hoạch Hành động giai đoạn 2016-2020, hướng tới kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN-Ấn Độ vào năm 2017. Năm 2015, kim ngạch thương mại hai bên đạt 58,7 tỷ USD; đầu tư từ Ấn Độ vào ASEAN tăng gần gấp đôi, đạt mức 1,2 tỷ USD. Các Lãnh đạo nhất trí tiếp tục thúc đẩy hợp tác thương mại và đầu tư, phát huy tối đa tiềm năng của hai bên, hướng tới mục tiêu thương mại hai chiều đạt 200 tỷ USD vào năm 2022; tăng cường kết nối hàng hải và hàng không, hợp tác hiệu quả trong nông nghiệp, thực phẩm, giáo dục, năng lượng sạch, du lịch, y tế, giao lưu văn hóa, nhân dân.

Thủ tướng Ấn Độ Modi khẳng định ASEAN có vị trí quan trọng trong chính sách Hành động Hướng Đông của Ấn Độ và mong muốn trở thành một đối tác tin cậy của ASEAN cùng thúc đẩy hòa bình, thịnh vượng ở khu vực; và ưu tiên tăng cường kết nối hạ tầng cứng, kết nối số và giao lưu nhân dân với ASEAN.

Thủ tướng Ấn Độ cũng đề nghị tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN-Ấn Độ năm 2017 để kỷ niệm 25 năm quan hệ đối thoại. Phía Ấn Độ thông báo dành thêm 50 triệu USD cho Quỹ Hợp tác ASEAN-Ấn Độ và muốn thúc đẩy các dự án kết nối số và cơ sở hạ tầng với ASEAN thông qua sử dụng khoản tín dụng 1 tỷ USD của Ấn Độ.

Với vai trò điều phối ASEAN-Ấn Độ giai đoạn 2015-2018, Việt Nam đã phối hợp với các nước xây dựng và trình Hội nghị thông qua Danh mục các lĩnh vực ưu tiên triển khai Kế hoạch Hành động ASEAN-Ấn Độ giai đoạn 2016-2018.

Thủ tướng Ấn Độ cũng đánh giá cao việc triển khai dự án thiết lập Trạm vệ tinh tại Việt Nam để chia sẻ dữ liệu cho các nước ASEAN.

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 4, hai bên đánh giá cao các tiến triển thực chất trong quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ từ khi nâng cấp quan hệ Đối tác Chiến lược tháng 11/2015, trong đó có việc tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ tháng 2/2016, vận hành Trung tâm Kết nối ASEAN-Hoa Kỳ ở khu vực. Các nước ASEAN đánh giá cao vai trò của Hoa Kỳ, một đối tác quan trọng của ASEAN trong xây dựng Cộng đồng, thúc đẩy hòa bình, an ninh và định hình cấu trúc khu vực, và hợp tác xử lý các thách thức toàn cầu. Năm 2015, kim ngạch thương mại ASEAN-Hoa Kỳ đạt 212 tỷ USD, chiếm 9,3% tổng thương mại của ASEAN; đầu tư của Hoa Kỳ vào ASEAN đạt 12 tỷ USD.

Nhấn mạnh năm 2017 có ý nghĩa quan trọng đánh dấu kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN và 40 năm quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ, hai bên nhất trí tiếp tục triển khai hiệu quả và toàn diện Kế hoạch Hành động ASEAN-Hoa Kỳ giai đoạn 2016-2020; đẩy mạnh thương mại, đầu tư, thúc đẩy sáng tạo, khởi nghiệp, gia tăng cơ hội việc làm, phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ; tăng cường hợp tác ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống như khủng bố, bạo lực cực đoan, an ninh biển, buôn bán người, tội phạm mạng, di cư, biến đổi khí hậu, thiên tai, di cư. Các Lãnh đạo cũng thảo luận về hỗ trợ nhân đạo, giảm nhẹ thiên tai, biến đổi khí hậu, hợp tác nghề cá, bảo tồn biển, giáo dục, y tế, giao lưu văn hóa và kết nối con người, xây dựng năng lực và khả năng lãnh đạo cho thanh niên, phụ nữ thông qua các chương trình hiện có như Sáng kiến Thủ lĩnh trẻ châu Á, Chương trình thanh niên tình nguyện ASEAN, Giải thưởng khoa học ASEAN-Hoa Kỳ dành cho phụ nữ.

Tại Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 11, các nước tái khẳng định tầm quan trọng của EAS là diễn đàn của các Lãnh đạo đối thoại về các vấn đề chiến lược, chính trị-an ninh và kinh tế thuộc quan tâm và lợi ích chung nhằm tăng cường tin cậy, hiểu biết, góp phần vào hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng ở Đông Á. Các Lãnh đạo hoan nghênh việc triển khai các thỏa thuận tại Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 10 năm 2015, đặc biệt là các sáng kiến nâng cao hiệu quả của diễn đàn này. Hội nghị cũng đánh giá cao các kết quả đạt được trong 6 lĩnh vực hợp tác ưu tiên, bao gồm: năng lượng-môi trường, giáo dục, tài chính, y tế, quản lý thiên tai và kết nối.

Các Lãnh đạo cũng nhất trí tăng cường hợp tác kinh tế-thương mại, đẩy mạnh đàm phán các hiệp định thương mại tự do như TPP và RCEP và tăng tính bổ sung lẫn nhau giữa các khuôn khổ này.

Các Lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của đầu tư cơ sở hạ tầng chất lượng ở Đông Á nhằm tạo thuận lợi cho thương mại, đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh về dịch vụ; và nhất trí tăng cường hợp tác ứng phó các thách thức đang nổi lên. Tham dự phát biểu khai mạc Hội nghị, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon nhấn mạnh tầm quan trọng của khu vực Đông Á, chia sẻ quan ngại trước các thách thức hiện nay ở khu vực, và khẳng định Liên Hợp Quốc muốn hợp tác với các nước Đông Á triển khai các mục tiêu hợp tác chung và cùng ứng phó với các thách thức toàn cầu.

Kết thúc Hội nghị, các Lãnh đạo EAS đã thông qua Tuyên bố Vientiane về thúc đẩy hợp tác phát triển cơ sở hạ tầng ở Đông Á và Tuyên bố EAS với tăng cường ứng phó với khủng hoảng di cư và buôn bán người.

Trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế, các Lãnh đạo đã thảo luận sâu rộng về nhiều vấn đề cùng quan tâm. Nhiều thách thức an ninh nghiêm trọng đã được nêu và trao đổi tại Hội nghị như vấn đề di cư, buôn bán người, các hoạt động khủng bố, bạo lực cực đoan, phổ biến vũ khí hủy diệt, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng, an ninh nguồn nước.

Các Lãnh đạo đã chia sẻ quan ngại về những diễn biến gần đây trên Bán đảo Triều Tiên, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các Nghị quyết Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, duy trì hòa bình và ổn định và phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên. Lãnh đạo các nước cũng chia sẻ mối quan tâm, lợi ích chung và tầm quan trọng của việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông; đề cao việc giải quyết hòa bình các tranh chấp, tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, kiềm chế không có hành động làm phức tạp thêm tình hình, không quân sự hóa, ủng hộ ASEAN và Trung Quốc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu quả ở Biển Đông.

Phát biểu tại các Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ vui mừng trước những bước phát triển mạnh mẽ và sâu rộng trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, nhấn mạnh hợp tác giữa ASEAN với các đối tác đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở khu vực.

Phát huy vai trò của Việt Nam, nước điều phối quan hệ ASEAN-Ấn Độ giai đoạn 2015-2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị hai bên tăng cường hợp tác hơn nữa nhằm phát huy các tiềm năng cũng như cam kết chính trị của hai bên. Thủ tướng bày tỏ mong muốn Ấn Độ, một cường quốc có uy tín và vai trò lớn ở khu vực và trên thế giới, sẽ hợp tác với ASEAN phát huy vai trò của các thể chế quốc tế, đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, ngăn ngừa xung đột, xây dựng lòng tin, giải quyết hòa bình các tranh chấp. Hai bên cần thực hiện các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường thương mại và đầu tư, kết nối, đặc biệt về cơ sở hạ tầng và kết nối số nhằm tạo ra sự gắn kết chặt chẽ hơn giữa ASEAN và Ấn Độ, cũng như chú trọng hợp tác khoa học-công nghệ cao là lĩnh vực mà Ấn Độ có thế mạnh và ASEAN có nhu cầu rất lớn.

Về quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ, Thủ tướng cho rằng tăng cường nền tảng quan hệ hai bên, nhất là cam kết chính trị mạnh mẽ của các nhà Lãnh đạo, có ý nghĩa quan trọng; ASEAN coi trọng quan hệ với Hoa Kỳ và hoan nghênh các cam kết của Hoa Kỳ ở khu vực và ASEAN. Thủ tướng cũng đề xuất ASEAN và Hoa Kỳ đẩy mạnh hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, bảo vệ môi trường, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, hỗ trợ khởi nghiệp doanh nghiệp nhỏ và vừa, ứng phó với biến đổi khí hậu; tăng cường hợp tác xử lý các thách thức an ninh phi truyền thống, như khủng bố và dịch bệnh truyền nhiễm; đề nghị Hoa Kỳ tiếp tục triển khai Sáng kiến Hạ nguồn sông Mekong (LMI), hỗ trợ các nước Mê Công nâng cao năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu, chống hạn hán, xâm nhập mặn, quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước.

Tại Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), diễn đàn của các nhà Lãnh đạo để đối thoại về các vấn đề chiến lược, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh nhu cầu tạo dựng và tăng cường lòng tin giữa các nước, tăng cường vai trò của các thể chế đa phương ở khu vực, xây dựng nền tảng trật tự khu vực thuận lợi cho hòa bình, ổn định và hợp tác, phát triển.

Theo đó, Thủ tướng cho rằng cần đề cao thượng tôn pháp luật, tuân thủ luật pháp quốc tế, tăng cường xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử trong quan hệ giữa các quốc gia cũng như khi tiến hành các hoạt động ở khu vực, tránh mọi hành vi đơn phương, áp đặt, đe dọa hoặc sử dụng sức mạnh. Việt Nam và các thành viên ASEAN khác sẽ nỗ lực phát huy vai trò vừa là chủ thể trong việc xây dựng lòng tin, gìn giữ hòa bình, vừa có vai trò trung tâm thúc đẩy các đối tác cùng phấn đấu cho các mục tiêu phù hợp với lợi ích chung.

Đánh giá EAS, cùng với các diễn đàn khác của ASEAN, đã tạo nền tảng khá vững chắc cho việc định hình một cấu trúc khu vực trong tương lai, Thủ tướng cho rằng cần tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của EAS, xem xét đưa hợp tác biển  thành lĩnh vực ưu tiên mới.

Trong thảo luận về tình hình khu vực và quốc tế, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định tình hình khu vực Châu Á-Thái Bình Dương đang có những chuyển biến nhanh chóng và phức tạp, với những cơ hội thuận lợi và cả thách thức đan xen.

Chia sẻ lo ngại về những diễn biến phức tạp tại Biển Đông, Thủ tướng khẳng định đây không chỉ là vấn đề tranh chấp chủ quyền biển, đảo, mà còn là duy trì hòa bình, hợp tác, bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông cũng như tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có thực hiện hiệu quả DOC và không tiến hành các hoạt động quân sự hóa.

Thủ tướng nhấn mạnh tất cả các bên cần thể hiện thiện chí và quyết tâm chuyển sang giai đoạn mới để đưa Biển Đông thành khu vực hòa bình, ổn định và hợp tác, phát triển. Điều quan trọng là các bên tự kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Luật Biển 1982, tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý. Thủ tướng cũng cho rằng thực tế hiện nay đòi hỏi đẩy mạnh các biện pháp xây dựng lòng tin thực chất và ngoại giao phòng ngừa trên biển, nhất là thực hiện hiệu quả DOC và sớm thông qua COC trong năm 2017; đồng thời thúc đẩy hợp tác thực tiễn trên các lĩnh vực được các bên nhất trí.

Trên tinh thần đó, Việt Nam hoan nghênh việc thông qua Tài liệu Hướng dẫn vận hành Đường dây nóng giữa Bộ Ngoại giao các nước ASEAN và Trung Quốc về các tình huống khẩn cấp trên biển và Tuyên bố ASEAN-Trung Quốc về áp dụng Bộ quy tắc tránh va chạm bất ngờ trên biển (CUES) ở Biển Đông. Hy vọng các biện pháp này sẽ được triển khai hiệu quả, góp phần xây dựng lòng tin và ngăn ngừa sự cố ở Biển Đông.

Thủ tướng cũng bày tỏ mong muốn các đối tác tiếp tục có những đóng góp tích cực vào duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực, chia sẻ kinh nghiệm giải quyết tranh chấp trên biển bằng biện pháp hòa bình, tăng cường hỗ trợ ASEAN nâng cao năng lực xử lý các vấn đề trên biển.

Bên lề Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã cùng các nhà Lãnh đạo thành viên tham dự Lễ thông qua Tuyên bố chung về Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và có một số hoạt động tiếp xúc song phương quan trọng.

Sau Lễ bế mạc và Lễ chuyển giao chức Chủ tịch ASEAN cho Philippines trong năm 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Phu nhân đã cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam rời Vientiane về nước, kết thúc thành công chuyến tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN 28-29 và các Hội nghị cấp cao liên quan./.