Cần chiến lược dài hạn cho xuất khẩu xi măng

Cần thiết phải có một chiến lược dài hạn để đưa xi măng thành một sản phẩm xuất khẩu có quy mô lớn, giá trị cao, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước. Đây là nhận định đưa ra tại Hội thảo "Xuất khẩu xi măng hướng tới tăng trưởng bền vững" do Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng tổ chức hôm nay 23/4, tại Hà Nội.

Theo số liệu thống kê, năm 2014, tổng tiêu thụ xi măng đạt 71 triệu tấn, trong đó nội địa là 50,6 triệu tấn và xuất khẩu 20,4 triệu tấn. Hiện công suất toàn ngành xi măng đang vượt nhu cầu sử dụng trong nước từ 20-25%. Từ chỗ phải nhập khẩu, từ năm 2010 Việt Nam đã xuất khẩu xi măng và clinke. Sau 4 năm gia nhập nhóm các mặt hàng xuất khẩu, ngành xi măng đã xuất khẩu với mức tăng trưởng nhanh. Năm 2014 kim ngạch xuất khẩu xi măng, clinke đạt 912 triệu USD, tăng gần gấp 10 lần so với năm 2010 là năm đầu tiên Việt Nam xuất khẩu xi măng.

Theo ông Lê Văn Tới, Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng, ngành xi măng Việt Nam đang có nhiều thuận lợi do nguồn tài nguyên để sản xuất xi măng trong nước rất dồi dào. Hiện đã khảo sát và thăm dò ở mức độ có thể cấp phép khai thác, đã đưa vào quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản làm nguyên liệu xi măng Việt Nam đến năm 2020. Theo đó, đá vôi trên 12,5 tỷ tấn, đất sét xi măng gần 3 tỷ tấn, phụ gia xi măng gần 0,3 tỷ tấn. Với trữ lượng như vậy, Việt Nam có đủ để sản xuất xi măng cho hàng trăm năm.

Ông Lê Văn Tới cho rằng: “Xuất khẩu xi măng mang đến nhiều hiệu quả tích tực. Thứ nhất là điều tiết thị trường nội địa. Thứ hai là nâng cao năng lực kinh doanh của các ngành, làm quen với thị trường quốc tế. Thứ ba là có ngoại tệ để bù vào lượng ngoại tệ mua thiết bị và phụ tùng thay thế…Tôi cho rằng nên duy trì ở mức độ xuất khẩu hợp lý. Trong điều kiện bình thường, nên bố trí xuất khẩu từ 10-15% sản lượng xi măng tiêu thụ. Trong giai đoạn suy thoái chúng ta có thể xuất khẩu trên 20% sản lượng để điều tiết mà không lo ảnh hưởng đến nguồn nguyên liệu trước mắt và lâu dài.”

Mặc dù vậy, việc xuất khẩu xi măng của nước ta vẫn còn tiềm ẩn nhiều thách thức. Doanh nghiệp xuất khẩu xi măng còn phân tán nhỏ lẻ, quy mô và mức độ tập trung thấp, cho nên việc khai thác tận gốc thị trường xuất khẩu chưa đạt được mà phải bán hàng qua khâu trung gian.

Mặt khác, việc vận chuyển xi măng xuất khẩu còn khó khăn do chưa có cảng nước sâu chuyên dụng để xuất trực tiếp xi măng mà vẫn phải trung chuyển từ tàu bé ra tàu lớn ngoài khơi.

Ngoài ra, những năm qua, việc xuất khẩu chỉ là giải pháp tình thế khi dư thừa lượng cung, cho nên ngành xi măng phát triển thiếu bền vững. Đại diện Bộ Xây dựng cho rằng, với công suất của ngành xi măng rất lớn, đạt tới hơn 81 triệu tấn (năm 2014), thì rất cần giải quyết bài toán tăng trưởng và xuất khẩu bền vững, nhưng đồng thời phải hạn chế tác động đến môi trường.

Còn theo ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng, Cục xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), về chính sách cần đảm bảo hài hòa giữa tiêu thụ nội địa và xuất khẩu, đặc biệt là phải liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và xuất khẩu để tránh bị ép giá, cũng như tìm đối tác có thể ký được hợp đồng dài hạn nhằm hạn chế rủi ro khi xuất khẩu: “Hiện nay xi măng là 1 trong những ngành mang lại giá trị gia tăng cao. Từ giá thành tài nguyên là đá vôi và giá thành xi măng xuất khẩu chênh hàng chục lần. Cho đến nay sau 4 năm cơ bản đây vẫn là ngành xuất khẩu mang tính tự phát, giải quyết tình thế. Nhưng từ nay trở đi, chúng ta đang chuẩn bị cho kế hoạch 5 năm tới, rất cần xác định chiến lược cụ thể cho xuất khẩu xi măng, bên cạnh tiêu thụ trong nước. Nếu xác định xuất khẩu xi măng là định hướng lâu dài thì sẽ phải có chiến lược thích hợp.”

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng, cần có chiến lược và giải pháp dài hạn để tận dụng lợi thế của Việt Nam về xuất khẩu xi măng. Theo đó cần đầu tư cho hệ thống cảng chuyên dùng; tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp xuất khẩu xi măng nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh; đầu tư công nghệ hiện đại để sản xuất sản phẩm xi măng chất lượng cao, hướng tới phát triển công nghệ xanh trong sản xuất; tìm hiểu thị trường là các nước hoặc khu vực Việt Nam đã và đang tham gia đàm phán hiệp định thương mại tự do để tận dụng cơ hội và nâng cao năng lực cạnh tranh của mình./.