Khai thác khoáng sản chưa tương xứng với tiềm năng

Hôm nay, tại Hà Nội, diễn ra Hội nghị Khoa học công nghệ tuyển khoáng toàn quốc lần thứ 4 với chủ đề: “Vai trò của chế biến khoáng sản trong phát triển các ngành công nghiệp Việt Nam”.

Báo cáo tại hội nghị cho thấy, trong 15 năm trở lại đây, ngành công nghiệp chế biến khoáng sản Việt Nam có sự phát triển nhanh và liên tục cả về số lượng và chất lượng. Số doanh nghiệp chế biến, chế tạo và sản xuất sản phẩm khoáng sản từ năm 2000 đến năm 2010 tăng gần 6 lần, từ hơn 2.200 doanh nghiệp lên hơn 12.000 doanh nghiệp. Sản lượng khoáng sản chế biến tăng trung bình mỗi năm gần 17%.

Giá trị sản xuất công nghiệp toàn ngành khoáng sản trung bình mỗi năm tăng 70-80%, chiếm tỷ trọng khoảng 30% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp trong cả nước. Tỷ trọng nhóm hàng xuất khẩu công nghiệp nặng và khoáng sản trong tổng giá trị xuất khẩu trung bình hàng năm 35%, tăng trưởng mỗi năm từ 55-65%.

Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, mặc dù Việt Nam có nguồn tài nguyên khoáng sản tương đối phong phú, đa dạng và một số loại có trữ lượng khá lớn, nhưng ngành công nghiệp khoáng sản Việt Nam chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, chưa hợp lý và kém hiệu quả, thiếu bền vững.

Tình trạng tổn thất, lãng phí tài nguyên và ô nhiễm môi trường xảy ra khá phổ biến và nghiêm trọng vì sử dụng công nghệ lạc hậu. Đáng chú ý là vẫn còn tình trạng xuất khẩu nguyên liệu thô, có giá trị thấp qua đường tiểu ngạch và trái phép tại các cửa khẩu và trên biển…Trong khi đó, lại nhập khẩu nhiều loại nguyên vật liệu khoáng sản có thể chế tạo từ tài nguyên trong nước; nhập khẩu thiết bị cũ và lạc hậu cho những công trình đầu tư xây dựng mới; công suất thiết kế dư thừa và tồn kho sản phẩm…

Một số đại biểu kiến nghị, để khắc phục được những tồn tại và phát huy được lợi thế so sánh của nguồn tài nguyên khoáng sản Việt Nam, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về nguyên vật liệu khoáng sản cho các ngành công nghiệp, cần phải tiếp cận được những tiến bộ khoa học công nghệ, những mô hình và kinh nghiệm sản xuất mới có liên quan đến công tác quản lý và hoạt động phát triển khoáng sản.

Tiến sỹ Nguyễn Đức Quý, Chủ tịch Hội đồng khoa học Hội Tuyển khoáng Việt Nam nêu ý kiến: “Về điều tra địa chất, tôi đề nghị vẫn tiếp tục thực hiện để đánh giá chính xác về tài nguyên khoáng sản Việt Nam. Ngoài ra, chúng ta phải đánh giá lại công nghệ và hiệu quả kinh tế. Đối với các doanh nghiệp đang hoạt động, vừa qua, Thủ tướng đưa ra Nghị định về đổi mới và hiện đại hóa công nghệ khoáng sản, đây là điểm tích cực và thời gian tới cần đi vào thực hiện. Chúng ta phải tiếp tục đầu tư xây dựng mới một số loại khoáng sản nhưng phải chuyên môn hóa, liên kết chuỗi và tiêu chuẩn hóa”.

Liên quan đến hợp tác đầu tư với nước ngoài trong việc khai thác và chế biến khoáng sản, một số đại biểu cho rằng, đây là việc cần thiết để tận dụng nguồn vốn đầu tư và công nghệ hiện đại, tạo thuận lợi tham gia chuỗi sản xuất và thị trường toàn cầu. Tuy nhiên cần phòng tránh sự di chuyển công nghệ thiết bị lạc hậu từ các nước phát triển. Hoặc núp bóng các nhà đầu tư trong nước để được cấp quyền khai thác, trốn thuế. Đặc biệt là tránh các dự án có nguy cơ ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến an ninh kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng./.