Xuất khẩu nông sản: Sắn tiềm năng, lúa gạo ảm đạm

Báo cáo cấp quốc gia đánh giá tiềm năng xuất khẩu vừa được Bộ Công Thương công bố cho thấy, trong số 16 nhóm mặt hàng có tiềm năng xuất khẩu cao, sắn và các sản phẩm từ sắn được “điểm danh” đầu tiên trong nhóm này, trong khi đó, lúa gạo lại rơi vào nhóm tiềm năng thấp.

Sắn có triển vọng xuất khẩu cao, nhưng cần tránh phụ thuộc Trung Quốc

Trong danh mục các mặt hàng có tiềm năng xuất khẩu cao, sắn được xếp đầu bảng. Bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Tư vấn Trưởng đánh giá tiềm năng xuất khẩu, cho biết: Sắn là cây trồng dễ thích nghi với điều kiện sống, chủ yếu được trồng ở phía Bắc Trung bộ, Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Trung du và miền núi phía Bắc và Đông Nam bộ.

Sắn là cây trồng dễ thích nghi với điều kiện sống (Ảnh:KT)

Dẫn số liệu của Tổng cục Hải quan, bà Hằng chứng minh, năm 2012, giá trị xuất khẩu sắn và sản phẩm từ sắn đạt 1,37 tỷ USD, còn năm 2013 đạt 1,1 tỷ USD. Thị phần của sắn Việt Nam trên thị trường thế giới đạt 27,3%. Điểm đáng mừng là thị trường xuất khẩu của sắn ngày càng được mở rộng, từ con số 59 nước và vùng lãnh thổ năm 2009, đã nhanh chóng tăng lên đến gần 100 vào năm 2012.

Mặc dù vậy, một điểm băn khoăn với các nhà tư vấn chính sách là, dù là nhóm ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu cao, nhưng hiện có tới 85% tổng giá trị xuất khẩu ngành sắn Việt Nam lại thuộc về thị trường Trung Quốc. Do vậy, để đẩy mạnh xuất khẩu sắn trong thời gian tới, “Việt Nam cần ưu tiên đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc”- bà Hằng lưu ý.

Muốn đạt mục tiêu trên, bà Hằng cho rằng, ngoài những nỗ lực về xúc tiến thương mại đến các thị trường khác, cần tăng cường hỗ trợ về cơ sở hạ tầng và khoa học công nghệ cho ngành sắn, đặc biệt là cho chế biến tinh bột sắn và các sản phẩm từ sắn. Cùng với đó, để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành sắn, nhà nước và các doanh nghiệp cần chú trọng công tác bảo vệ môi trường, vì ngành này có nguy cơ gây ô nhiễm cao và làm xói mòn đất.

Xuất khẩu lúa gạo sẽ khó khăn trong những năm tới?

Lâu nay, lúa gạo là mặt hàng lương thực thiết yếu của Việt Nam, đóng góp quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia, tạo việc làm cho một bộ phận lao động lớn của đất nước, tạo thu nhập cho người dân khu vực nông thôn và đóng góp một phần quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu nông sản của quốc gia. Tuy nhiên, theo báo cáo cấp quốc gia về tiềm năng xuất khẩu mới nhất này, lúa gạo chỉ xếp vào nhóm ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu thấp.

Lý giải cho việc này, bà Nguyễn Thị Thu Hằng, Tư vấn Trưởng đánh giá tiềm năng xuất khẩu, cho biết: Mặc dù xuất khẩu gạo gia tăng liên tục về sản lượng trong những năm qua, giá trị thu được từ xuất khẩu gạo chưa tăng tương xứng.

Đơn cử, trong năm 2013, dù doanh thu từ xuất khẩu gạo đã giảm nhẹ so với năm 2012, nhưng vẫn đạt mức gần 3 tỷ USD (6,6 triệu tấn). Hiện nay, Chính phủ đang thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp với định hướng chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, theo đó các cây trồng khác có lợi nhuận cao và bền vững được khuyến khích đưa vào sản xuất thay vì chỉ tập trung trồng lúa.

Thêm vào đó, thị trường gạo thế giới đang ở mức dư thừa dự trữ cùng với sự có mặt của nhiều nhà cung cấp mới, thị trường xuất khẩu mặt hàng của Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn trong những năm tới. Do đó, dù vẫn tiếp tục xem xuất khẩu gạo là mặt hàng nông sản chiến lược, tiềm năng xuất khẩu gạo vẫn được chuyên gia đánh giá là thấp.

Để giảm thiểu rủi ro và nâng cao lợi nhuận, các chuyên gia nghiên cứu đưa ra báo cáo này khuyến nghị, cần chọn phân khúc thị trường gạo  chất lượng cao và đặc sản cho xuất khẩu trong thời gian tới, đồng thời cần chú trọng vào việc chế biến đa dạng hóa các sản phẩm từ lúa gạo./.