Ung thư vú, nỗi ám ảnh
Nhiều phụ nữ sờ thấy rõ một cục ở trong ngực chỉ bằng hột đậu phộng mà vẫn vô tình bỏ qua, đến khi nó phát triển lớn cỡ hột nhãn mới nghĩ đến chuyện đi khám. Người bệnh đâu biết là thời kỳ khởi phát ung thư rất im lìm, tưởng hiền lành mà lại rất hiểm…
Có thể nói không mấy phụ nữ biết thật rõ về ung thư vú, nhưng nỗi ám ảnh về căn bệnh này lại rất lớn. Vì thế hễ cứ thấy có gì là lạ trong ngực, nhiều người lập tức nghĩ đến ung thư, mà lại giữ lấy nỗi lo âu một mình dẫn đến mất ăn mất ngủ, sụt cân, chỉ vì một dấu hiệu… chẳng hề gì.
Không ít thiếu phụ tuổi trung niên đến gặp bác sĩ với nét mặt đăm chiêu: “Tôi có một cục ở vú, lớn bằng đầu ngón tay cái, lớn bằng đầu ngón tay cái, mà “hạch” này sờ vào nó “chạy” dữ lắm, đau ê ê, mới thấy gần đây thôi”. Người đẹp yên lặng, gần như nín thở theo dõi nét mặt thầy thuốc khám bệnh, rồi trở nên vô cùng căng thẳng khi bác sĩ cho biết có mọt “bọc nước” nhỏ trong vú. Bác sĩ bình thản lấy kim chọc nhẹ vào đó, rút ra độ 3 – 4 cc nước hơi đục, thế là cái bướu xẹp hoàn toàn. Khi được biết đây chỉ là bướu lành, có bệnh bật dậy mắt sáng rỡ, có người thì nước mắt ràn rụa: “Không phải ung thư hả bác sĩ? Trời ơi! Mấy hôm nay không ăn không ngủ, người ta nói tuổi này mà có cục hạch như vậy chắc là… dữ rồi”.
Trường hợp ngược lại, nhiều phụ nữ sờ thấy rõ một cục ở trong ngực chỉ bằng hột đậu phộng mà vẫn vô tình bỏ qua, đến khi nó phát triển lớn cỡ hột nhãn mới nghĩ đến chuyện đi khám: “Ai mà biết, thấy không đau điếc gì, vẫn ăn ngủ bình thường. Tưởng ung thư thì phải đau chớ?”. Người bệnh đâu biết là thời kỳ khởi phát ung thư rất im lìm, tưởng hiền lành mà lại rất hiểm. Bướu ung thư lại thường chắc hoặc cứng, không gây đau và người bệnh vẫn khoẻ mạnh. Còn bướu lành thường tròn, sờ thấy mặt trơn láng “chạy tới chạy lui” dưới ngón tay khám, có thể hơi lớn thêm và hơi đau nhức khi gần tới ngày hành kinh.
Mặc dù hàng ngày luôn phải tiếp xúc với những nỗi đau, nhưng nhiều thầy thuốc chuyên khoa vẫn hết sức chạnh lòng mỗi khi đi thăm trại bệnh ung thư vú, tuy phải giữ vẻ bình tĩnh bề ngoài mà trong dạ thật bùi ngùi. Bởi cứ khoảng mười người bệnh thì có tới ba người mang vú lở loét, thậm chí hôi thúi. Đó là trường hợp những chị em ban đầu sờ trong ngực thấy cục u nhỏ bằng đầu ngón tay cái, rồi nghe lời bày biểu dán các loại thuốc cao, thuốc gia truyền và giã lá cây (lá sống đời, lá đu đủ, cây chó đẻ, hột lình lịch, cây xuyên tâm liên, lá vòi voi…) đắp ngực để… rút mủ lấy cùi. Lúc đó trong người vẫn bình thường nên chị em không nghĩ phải đi bệnh viện mà cứ ở nhà chờ “cùi” ra, rồi đến khi da vú lở loét hay chảy máu thì mừng và cho là… máu độc ra.
Thông thường phụ nữ không dễ để ai sờ mó vào ngực mình, dầu có bệnh gì đi nữa. Vậy mà khi một bà thầy hay ông lang lý luận “Cục u nhỏ cỡ đó mà không đau, do máu độc chớ gì”, nhiều chị em rất tin tưởng và yên tâm để cho châm cứu (thật ra là chỉ dùng kim châm ngay vào bướu vú) hoặc cắt lễ. Nào ngờ chỉ một vài tháng sau, cục u to cứng lên và đỏ ửng, hạch nách sờ thấy cộm. Đó là tình trạng bùng phát theo từ y học, còn nói theo dân gian thì đã… chọc trúng ổ kiến lửa! Một khi bệnh bị kích thích bùng phát lên như thế, thầy thuốc chuyên khoa chỉ còn cách trị liệu tạm bợ, vì “chọc”nó nên ung thư thời kỳ 1 tiến qua thời kỳ 3 hoặc 4 chỉ trong vài tháng. Đúng là nhiều phụ nữ chưa được cảnh giác về tính âm thầm và hiểm ác của ung thư vú.
Ai là người dễ bị ung thư vú?
Từ tuổi 30, phụ nữ có thể bị ung thư vú. Tuổi trẻ hơn, hiếm gặp. Dưới 25 tuổi, thường là các bệnh lành. Phần lớn ung thư vú xảy đến cho phụ nữ trong độ tuổi 35 – 45, nguy cơ càng tăng lên khi người phụ nữ lớn tuổi hơn. Phụ nữ phương Tây có nguy cơ ung thư vú rất cao so với phụ nữ châu Á. Hiện nay ung thư vú là loại thường gặp nhất ở phụ nữ nước ta. Theo số liệu công bố mới đây, ở Hà Nội hàng năm cứ 100.000 phụ nữ thì có 30 người phát hiện bị ung thư vú, còn tại TP. HCM con số này là 20.
Các yếu tố sau đây càng làm tăng nguy cơ: trong gia đình đã có người bị ung thư vú (mẹ, chị, em ruột), xáo trộn di truyền do sự thay đổi đột biến của gen (BRCA 1, BRCA 2 và vài gen khác).
Ngoài ra, càng chịu tác động lâu dài của estrogen thì nguy cơ càng gia tăng, thí dụ như phụ nữ bắt đầu có kinh nguyệt sớm (trước 12 tuổi) và mãn kinh trễ (sau 55 tuổi), hoặc dùng nhiều liệu pháp nội tiết thay thế sau mãn kinh trong thời gian dài; chưa bao giờ sinh con hay có con đầu lòng trễ (sau 30 tuổi). Phụ nữ hút thuốc và uống rượu cũng tăng nguy cơ ung thư vú; chế độ dinh dưỡng nhiều thịt và chất béo, cơ địa béo phì, cũng dễ bị ung thư hơn…
Làm sao biết được ung thư vú?
Như đã nói, ung thư sớm thường không gây đau đớn. Nhưng khi phát triển, nó có thể gây ra các xáo trộn cần lưu ý, chẳng hạn:
- Một cục hoặc một chỗ dày lên ở trong vú hay ở trong nách.
- Có sự thay đổi hình dáng của vú.
- Chất dịch tiết ra ở núm vú hoặc núm vú thụt vào.
- Thay đổi ở da vú, quầng vú, núm vú (đỏ, sưng, ngứa).
- Cần đến bác sĩ ngay khi thấy bất cứ triệu chứng nào kể trên. Tuy phần lớn không phải là ung thư, nhưng cần thiết để bác sĩ khám định rõ bệnh và điều trị càng sớm càng tốt. Tóm lại, phụ nữ trên 30 tuổi, hễ sờ nắn trong vú thấy có một cục, dù không đau hoặc hơi đau, cũng nên đi khám ngay.
Và liệu có thể phát hiện bệnh thật sớm?
Kinh nghiệm cho thấy việc tầm soát để phát hiện sớm ung thư vú mang đến hiệu quả rõ rệt. Vì vậy, dẫu bận bịu thế nào chị em phụ nữ cũng nên ráng nhín chút thời giờ để đi khám sức khoẻ toàn diện định kỳ mỗi năm một lần. Đặc biệt là khám ngực, khám lâm sàng tuyến vú (do bác sĩ hoặc chuyên viên khám), hay siêu âm vú.
Chụp nhũ ảnh là phương pháp tốt để rà tìm các xáo trộn ở vú. Việc này nên được thực hiện từ tuổi 40, vì tuổi nhỏ hơn không có lợi do ngực “dầy” quá. Nhũ ảnh có thể cho thấy vài đốm vôi li ti trong vú, đây có thể là triệu chứng sớm của ung thư. Tuy nhiên nhũ ảnh cũng có một số hạn chế, như có thể bỏ sót vài ung thư (âm tính giả), hoặc ghi nhận các dấu hiệu ung thư mà thực sự là xáo trộn lành tính (dương tính giả).
Cũng đừng quá mê tín nhũ ảnh, nên nhớ ngực nhỏ hay ngực mỏng thì khi “ép vú” (chụp nhũ ảnh) có thể rất đau, mà khám tay lại dễ phát hiện bất thường trong vú.
Siêu âm là xét nghiệm không độc hại và góp phần đáng kể trong việc giúp tìm ra các loại xáo trộn của vú trong đó có ung thư. Các bác sĩ siêu âm trong nước đã tích luỹ được nhiều kinh nghiệm giúp phát hiện sớm một số ung thư vú.
Ngoài ra, phụ nữ nên thực hành tự khám vú, bắt đầu khoảng tuổi đôi mươi (từ khi có ngực) và nên tự khám sau mỗi kỳ hành kinh. Với người đã mãn kinh cũng cần tiến hành hàng tháng. Việc tự khám đều đặn giúp chị em biết rõ tình trạng mỗi bên vú nên rất dễ nhận ra một khi có biểu hiện bất thường.
Có thể tự khám vú bằng cách đứng trước gương, ở trần, buông xuôi hai tay, rồi đổi tư thế: hai tay để phía sau mông, nghiêng nhẹ người tới trước. Quan sát cả hai vú xem có thay đổi gì về kích thước (một bên lớn hơn thường lệ, hoặc teo nhỏ lại), da vú (da chuyển màu cam, hay lõm xuống). Ấn nhẹ núm vú xem có máu hoặc chất dịch tươm ra ở đầu vú hay không.
Tiếp theo, nằm ngửa, kê gối dưới vai bên phải, tay phải để sau ót, bàn tay trái xoè thưảng nhẹ nhàng áp sát tuyến vú vào thành sườn, bắt đầu từ phần trên, rồi đến phần dưới của vú, cuối cùng là núm vú, nhằm tìm xem có khối u hay khối bướu nào không. Có thể chia vú ra thành bốn phần để khám lần lượt, không bỏ sót chỗ nào. Khi khám vú trái thì đổi ngược tư thế lại. Khám cả vùng nách để tìm hạch.
Quan trọng nhất là phải khám đúng cách. Thay vì xoè cả bàn tay ép nhẹ nhàng xuống tuyến vú, nhiều người lại lấy hai ngón tay kẹp tuyến vú, hoặc dùng hết mấy ngón tay bóp nặn cả vú, để rồi hốt hoảng khi cảm nhận hình như có khối bướu (Đặc biệt các thiếu nữ tuổi dậy thì ngực nảy nở, tuyến sữa đang phát triển khiến cho cảm giác có cục u, nhất là lúc sắp hành kinh ngực căng lên thấy như có nhiều cục lộm cộm).
Đây là điều rất thường gặp, khiến không ít phụ nữ phải hao phí nhiều giọt nước mắt, đồng thời là cơ hội giúp thầy thuốc chuyên môn có dịp ngắm những nụ cười rạng rỡ, bởi sau khi khám kỹ lại thì… chẳng có cục u cục bướu nào cả!./.
Bướu lành ở vú
Ung thư vú có thể gặp từ tuổi trên 20, nhưng hết sức hiếm hoi, nên một thiếu nữ dưới 25 tuổi nếu có một khối bướu dù rất to ở vú thì hầu như chỉ là một bướu lành. Cung cần lưu ý là một bé gái ngay từ khi lên mười cũng đã có thể gặp vài trục trặc ở ngực, chẳng hạn như:
Xáo trộn nội tiết:
Một cháu gái mới khoảng 10 – 12 tuổi bỗng nhiên một bên ngực hơi u lên, thường ở vùng giữa vú đau chút chút. Tất nhiên mẹ cháu hết sức lo sợ vì: “Nếu dậy thì sớm thì phải lớn cả hai bên ngực chứ!”. Nhưng thật ra không có gì phải lo ngại, rồi mọi việc đâu sẽ vào đấy. Nên để bác sĩ theo dõi, thường chỉ cần cho cháu uống ít thuốc chống đau, chủ yếu để làm… mẹ cháu an tâm. Nhớ đừng nghe lời bày biểu mà chích thuốc kích tố nam (durabolin, testoterone). Cũng đừng để người ta mổ lấy đi “cục u” nhỏ ở núm vú.
Bướu sợi tuyến:
Thiếu nữ tuổi đôi mươi sờ thấy trong ngực có vài cục tròn, láng, lớn cỡ hột đậu phộng, hột nhãn, hột mít, hễ đụng tới nó lại chạy chỗ khác: đó là loại bướu lành thường gặp nhất ở các cô gái mà y học gọi là bướu sợi tuyến (có người còn gọi là bướu sợi hay u xơ). Chẳng có gì đáng lo ngại, ngay cả khi cảm thấy hơi đau hoặc nó hơi lớn lên lúc tới kỳ hành kinh. Không ít thiếu nữ thấy có đôi ba cục lớn nhỏ khác nhau ở một vú, thậm chí ở cả hai vú. Bác sĩ chuyên khoa chỉ cần chích thuốc tê rồi mổ lấy trọn bướu, cố gắng giữ cho sẹo mổ nhỏ.
Và nếu vài tháng hoạc vài năm sau lại có một cục khác xuất hiện ở một trong hai vú thì đừng tưởng là “ung thư tái phát”, vì phần lớn đó vẫn là bướu sợi tuyến lành. Đây không phải là bệnh mà cũng chẳng phải là một tổn thương, chẳng qua là một cái gì đó chưa hoàn chỉnh, tình trạng phì đại khu trú tại chỗ nào đó của tuyến vú. Bướu sợi tuyến có thể gặp ở phụ nữ cho đến tuổi 40.
Bướu sợi tuyến khổng lồ:
Cũng ở tuổi mười tám đôi mươi, có khi một bên vú to hẳn lên rất mau trong vài tháng, tự sờ thấy có một cục lớn bằng trái cam. Đó cũng là bướu lành, gọi là bướu sợi tuyến khổng lồ. Chỉ cần mổ lấy trọn bướu là hết bệnh mà vẫn giữ nguyên vú.
Bướu diệp thể:
Một loại bệnh nữa thấy ở tuổi từ 15 – 16 đến khoảng 20, lớn cỡ hột mít hoặc trứng cút và giống như bướu sợi tuyến, có khi kéo dài một hai năm cũng chẳng sao, nhưng bỗng nhiên lại lớn nhanh vùn vụt chỉ trong vòng năm sáu tháng. Khi đó da vú căng mỏng ra, có nhiều lằn xanh chằng chịt, rồi cả vú to như trái cam sành. Thật ra đó là bướu lành, được gọi là “bướu diệp thể lành tính”. Tuy nhiên vẫn phải cẩn thận làm giải phẫu bệnh để chắc chắn đó không phải là “bướu diệp thể ác” (một loại ung thư). Cần đến khám bác sĩ chuyên khoa. Thầy thuốc có kinh nghiệm sẽ mổ lấy trọn khối bướu mà lại bảo tồn được bầu sữa cho bà mẹ trẻ hoặc bà mẹ tương lai.
Nang vú (Bọc dịch):
Các nang hoặc bọc (chứa chất dịch lỏng) mà dân gian quen gọi là “cục hạch”, còn y học lại dùng các từ như thay đổi sợi bọc hay xơ nang. Tất cả các từ này dùng để chỉ một tình trạng tạm thời thường gặp của tuyến vú, mà đa số phụ nữ thường tự phát hiện khi nằm sấp đè lên ngực mình hay chà xát trong lúc tắm, vì những lúc đó nang vú bị căng lên. Nhưng có khi các nang này lại không đau gì cả và cũng không sờ thấy được. Nang vú không thành bệnh ung thư và cũng không tăng nguy cơ bị ung thư.
Nang chỉ là một hốc chứa đầy chất dịch. Hốc này có được là do một đoạn của ống dẫn sữa bị nở ra. Số lượng nang này nhiều ít tuỳ người, tuỳ lúc và kích thước lớn nhỏ không đều, đường kính từ vài milimét đến vài centimét, thậm chí có nang rất to cỡ trái quýt, chứa đến trên 50cc dịch. Các nang này thường gặp ở phụ nữ ngoài 40, nhưng đến khi mãn kinh có thể bất ngờ lặn mất.
Một khi nghi ngờ có nang vú thì nên đi khám bác sĩ chuyên khoa. Chắc chắn là không thể chờ đến lúc mãn kinh cho nang xẹp. Hiện nay siêu âm có thể giúp cho bác sĩ chẩn đoán dễ dàng bệnh ung thư vú. Sau khi đã định bệnh rõ ràng, bác sĩ dùng kim nhỏ rút dịch trong nang ra một cách rất đơn giản. Nhiều phụ nữ hết sức ngạc nhiên: “Ủa, trước đây nó cứng lắm mà, sao đây lại là nước không vậy?”. Cũng có người e ngại ngỏ ý muốn xét nghiệm thử chất nước đó. Việc này hoàn toàn phí công, bởi chất dịch ấy chẳng qua là vài loại sắc tố khiến cho có màu vàng, xanh nâu hoặc chỉ như nước máy có gợn chút cặn.
Khi nào cần chọc hút dịch? Khi có nang mà mình sờ được hoặc gây đau, khiến phụ nữ lo sợ. Tuy nhiên cũng có thể để yên mà không nguy hiểm gì. Khi đã rút dịch khiến nang xẹp hết thì hiếm khi tái phát. Về sau cho dù lại có một hoặc nhiều nang mọc ở một trong hai bên vú thì không phải “bệnh dữ chạy tùm lum” mà chỉ là sự xuất hiện liên tục của tình trạng đa nang vú lành tính. Tình trạng này sẽ chấm dứt sau khi mãn kinh./.
