Phi cơ Malaysia mất tích: Các mốc thời gian đáng lưu tâm

Các tình tiết mới được Thủ tướng Malaysia tiết lộ vào hôm 15/3 đã cung cấp thêm một dòng dữ kiện rõ ràng hơn về những gì đã xảy đến với chiếc phi cơ MH370 của hãng hàng không quốc gia Malaysia giữa thời điểm cất cánh và khi được phát hiện lần cuối vào khoảng 7 tiếng đồng hồ sau đó.

Hai giả thiết về hướng bay của chiếc phi cơ mất tích sau khi lần cuối được phát hiện (đồ họa: CNN, flightradar24)

Cất cánh: 0h41 sáng 8/3

Tất cả các hệ thống theo dõi đều hoạt động khi chiếc Boeing 777-200ER cất cánh từ thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia, hướng tới Bắc Kinh.

Hệ thống báo cáo bay ACARS bị vô hiệu hóa (không rõ thời điểm)

Ngay sau  khi cất cánh, một trong các hệ thống liên lạc của máy bay đã bị tắt đi. Các nhận xét mà Thủ tướng Malaysia Najib Razak đưa ra vào hôm 15/3 không cung cấp chi tiết chính xác về thời điểm Hệ thống Xử lý và Báo cáo Liên lạc phi cơ (ACARS) của chiếc máy bay nói trên bị ngắt, nhưng chắc chắn hệ thống này đã bị vô hiệu hóa ngay trước khi phi cơ bay qua bờ biển phía đông của bán đảo Malaysia.

Chuyên gia về hàng không của CNN Richard Quest cho biết, đó là một sự kiện quan trọng, vì việc tắt ACARS đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu.

ACARS là máy tính trên khoang máy bay chuyên thu thập khối lượng lớn thông tin về hoạt động của phi cơ cũng như phi công. Nó cũng giống các máy tính sử dụng trên ô tô để theo dõi mức độ dầu và hoạt động của động cơ.

Trên khoang máy bay, các máy tính ACARS đo hàng ngàn dữ liệu và gửi thông tin này qua vệ tinh cho hãng hàng không, nhà sản xuất động cơ và các bên có thẩm quyền, ông Quest nói.

Quest cho biết thông tin này hữu ích cho các hoạt động bay, bảo dưỡng, xây dựng lịch trình… “Sếp của anh sẽ biết rõ anh đã bay ra sao bởi vì ACARS sẽ nói tất cả cho họ”. Vì vậy vô hiệu hóa ACARS sẽ mang lại nhiều phiền toái. Mà “làm vậy cũng không hề dễ”, Quest nói thêm.

Nếu máy bay bị cướp hay trở thành mục tiêu cho khủng bố thì việc ngắt hệ thống ACARS sẽ là động tác mang tính chiến lược.

Chẳng hạn, khi chiếc phi cơ Air France 447 lao đầu xuống nam Đại Tây Dương vào năm 2009, khiến 228 người trên khoang tử vong, hãng này được biết về các lỗi của máy bay và những gì mà phi công thấy trên màn hình, bởi ACARS đã tường trình tất cả các thông tin đó.

Máy bay 447 khi ấy đang vượt qua một khu vực thời tiết nhiều xáo động (được gọi là vùng hội tụ liên nhiệt đới) khi bị rơi.

Trong khi đó hiện chưa rõ liệu các quan chức có nhận biết được ngay về thời khắc chiếc máy bay bị ngắt ACARS.

“Nên nhớ đây là lúc nửa đêm”, Quest nói về vụ việc.

Transponder bị ngắt lúc 1h30 sáng

Thiết bị này phát đi tín hiệu điện tử tới các hệ thống radar, “khai” với radar về số chuyến bay, độ cao, tốc độ và hướng bay.

Đây là thông tin cực kỳ hữu ích cho các nhân viên kiểm soát không lưu, những người sẽ nhìn vào vô số các đốm sáng trên màn hình radar, mỗi đốm sáng sẽ là một chiếc máy bay phát ra thông tin nhận dạng, nhờ vào thiết bị transponder.

Khu vực mà radar quân sự rồi vệ tinh dò ra được chiếc máy bay bí hiểm (đồ họa: CNN, flightradar24)

Có vẻ như transponder đã bị tắt khoảng 45 phút sau khi cất cánh, tức là vào khoảng 1h30 sáng. Đó là khi các kiểm soát viên không lưu ở Subang (bên ngoài Kuala Lumpur) nói rằng họ mất liên lạc với máy bay bên trên vịnh Thái Lan giữa Malaysia và Việt Nam tại tọa độ 06. 55. 15 Bắc, 103. 34. 43 Đông.

“Bây giờ thì phi cơ đang bay “mù” nếu xét từ phía dưới mặt đất,” chuyên gia Quest nói. “Nếu có radar ở đó thì radar sẽ thấy một chấm sáng nhưng người ta sẽ không thể biết đó là ai và họ đang đi đâu. Người ta sẽ chỉ biết là máy bay đang ở điểm đó thôi”.

Là vì transponder không còn gửi thông tin nhận dạng nữa. Động tác tắt transponder đơn giản chỉ là gảy một công tắc trong buồng lái, Quest nói.

Quest phán đoán: “Kiểm soát không lưu sẽ nhận ra. Điều đó đáng báo động… Thông tin từ chiếc máy bay bạn đang theo dõi bất thình lình biết mất!”.

Đăng ký “check-in” qua giọng nói (chưa rõ thời điểm)

Hiện chưa rõ quá trình này xảy ra trước hay sau khi transponder bị tắt, nhưng người ta tin là việc này xảy ra cùng lúc, Quest nói.

Ai đó trong buồng lái phi cơ đã đăng ký bay vào bằng giọng nói với các kiểm soát viên không lưu khi chiếc máy bay chở khách đang chuẩn bị rời không phận Malaysia và đi vào không phận Việt Nam.

“Được rồi, chúc ngủ ngon” là những lời nói cuối cùng từ buồng lái, Zulazri Mohd Ahnuar, nhân viên cục hàng không dân dụng Malaysia cho biết.

Không rõ ai trong buồng lái máy bay đã nói câu này, nhưng cụm từ “chúc ngủ ngon” là một biệt ngữ dùng trong liên lạc vô tuyến được phi công sử dụng khi thực hiện việc chuyển từ không phận này sang không phận khác. “Câu đó rất bình thường, đã được nói vô số lần,” Quest nói. “Đó là một cách nói kết thúc đàm thoại qua vô tuyến điện”.

Radar quân sự lúc 2h40 sáng

Dẫu cho máy bay Malaysia không phát tín hiệu (cả của ACARS và transponder) thì các loại radar trên mặt đất hoặc ở đâu đó vẫn có thể lần ra chiếc máy bay trên không trung.

Theo một quan chức Không quân Malaysia, radar quân sự dò thấy chiếc máy bay này khi nó vượt qua hòn đảo nhỏ Pulau Perak ở Eo biển Malacca.

Tại thời điểm này, máy bay đã cách xa hàng trăm dặm so với tuyến bay gốc. Trên thực tế, nó đã ở bên phía kia của bán đảo Malaysia.

Theo Thủ tướng Najib, radar quân sự cho thấy chiếc phi cơ chở khách đã bay theo hướng tây ngược qua bán đảo Malaysia. Người ta tin là nó đã hoặc quay lên tây bắc hướng về Vịnh Bengal hoặc về phía tây nam xuống Ấn Độ Dương.

Đây là thời điểm cuối cùng mà bất cứ radar dân sự hoặc quân sự nào dò được máy bay, mặc dù sau đó vài tiếng một chiếc vệ tinh sẽ lần được ra nó.

Trọng tâm hiện nay là tìm kiếm chuyến bay mất tích ở nam Ấn Độ Dương, theo lời một quan chức Mỹ. “Viễn cảnh ở phương nam có vẻ hợp lý hơn,” nhân vật này nói.

Quân đội Malaysia hiện đang trao dữ liệu thô của radar cho các quan chức Mỹ và Anh. Có vẻ như phía Malaysia đã gạt sang một bên những e dè về việc cung cấp thông tin tình báo nhạy cảm.

Ông Quest coi việc chia sẻ thông tin này là một bước phát triển “lớn” trong vụ việc hiện nay. “Họ không muốn người khác biết radar họ tốt đến nhường nào. Họ rõ ràng đã quyết định chuyện này không còn quan trọng nữa”.

“Chúng ta không biết nhiều về quân đội Malaysia, và đó là một vấn đề”, ông Quest nói tiếp. “Có vẻ như Malaysia lúc đầu cung cấp mỗi phần giải thích các phân tích, chứ không phải dữ liệu thô. Giờ thì họ đã trao dữ liệu thô.”

Vệ tinh bắt được tín hiệu vào lúc 8h11 sáng

Thủ tướng Malaysia tiết lộ vào hôm 15/3 rằng một vệ tinh đã dò ra chiếc phi cơ vào lúc 8h11 sáng, hơn 7 tiếng sau khi cất cánh.

Có khả năng chiếc máy bay đã không hoàn thành việc kết nối này do các hệ thống liên lạc của nó đã bị vô hiệu hóa. Cũng có thể hãng hàng không không đăng ký sử dụng loại vệ tinh này.

Tuy nhiên, các vệ tinh sẽ có khả năng dò tìm một chiếc phi cơ bay bên dưới và sẽ gửi một thông điệp điện tử tựa như một lời chào: “Có máy bay: Xin chào, xin chào? Quý vị có gì cho chúng tôi không?”, Quest nói.

Theo Thủ tướng Najib, các “dữ liệu thô từ vệ tinh” xác nhận chiếc phi cơ là mang số hiệu 370 của Malaysia Airlines. Ban An toàn Vận tải Quốc gia của Mỹ và Cơ quan Hàng không Liên bang, cùng với Nhánh Điều tra Tai nạn Hàng không của Anh nhất trí với điều này.

“Do loại dữ liệu vệ tinh mà chúng ta không thể xác định chính xác vị trí của máy bay khi nó lần cuối liên lạc với chiếc máy bay”, ông Najib nói.

Giới chức tin rằng chiếc máy bay đã nằm vào một trong hai hành lang bay – một tuyến bay ở phía bắc, trải dài tới bắc Thái Lan, Kazakhstan và Turkmenistan, và tuyến thứ hai ở phương nam hướng tới Indonesia và nam Thái Bình Dương.

Hơn 7 ngày đã trôi qua kể từ khi máy bay Malaysia cất cánh, vị trí của nó vẫn là một bí ẩn./.