Thủ tướng Abe thăm Mỹ - mũi tên nhắm ba đích

Chiều 21/2, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã rời sân bay Haneda ở thủ đô Tokyo sang thăm chính thức Washington để hội đàm với Tổng thống Barack Obama. Chuyến thăm này của ông Abe diễn ra trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực Đông Bắc Á đang ngày càng xấu đi do tham vọng hạt nhân của CHDCND Triều Tiên và vấn đề tranh chấp lãnh thổ giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Vì vậy, theo các chuyên gia phân tích, mục đích chính của chuyến thăm này là gửi tới cộng đồng quốc tế, nhất là Trung Quốc, rằng quan hệ đồng minh an ninh Nhật-Mỹ, vốn được coi là nhân tố quan trọng trong việc duy trì an ninh khu vực, đang ngày càng chặt chẽ hơn.

Củng cố quan hệ đồng minh

Kể từ khi Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) giành quyền kiểm soát chính phủ sau chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử Hạ viện hồi cuối tháng 8/2009, quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ đã bị rạn nứt sâu sắc, nhất là dưới thời chính quyền của Thủ tướng Yukio Hatoyama - người chủ trương xây dựng mối quan hệ đối tác “bình đẳng” với Mỹ và khơi lại vấn đề di chuyển căn cứ quân sự Futenma của Mỹ ở đảo Okinawa.

Thủ tướng Abe (trái) và Tổng thống Obama (Ảnh  AFP)

Mối quan hệ này chỉ được cải thiện sau khi Thủ tướng Hatoyama thông qua thỏa thuận Nhật-Mỹ về việc di chuyển căn cứ không quân Futenma của Lực lượng Lính thủy Đánh bộ Mỹ từ khu vực đông dân ở Thành phố Ginowan về khu vực ít dân hơn ở Thành phố Nago, đều thuộc đảo Okinawa hồi tháng 5/2010. Sau đó, các chính quyền khác của DPJ đều nỗ lực cải thiện quan hệ đồng minh với Mỹ nhưng mối quan hệ này hầu như không có bước tiến đáng kể nào do sự suy yếu của DPJ.

Sau khi giành lại quyền kiểm soát chính phủ từ tay DPJ trong cuộc bầu cử Hạ viện vào giữa tháng 12/2012, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) và Thủ tướng Abe chủ trương “tăng cường hơn nữa quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ” và “khôi phục hoàn toàn quan hệ hữu nghị giữa Nhật Bản và Mỹ”, đồng thời coi mối quan hệ này là “nền tảng cho chính sách ngoại giao và an ninh của Nhật Bản”.

Trong cuộc hội đàm tiến hành vào sáng sớm ngày 23/2 (theo giờ Việt Nam), Tổng thống Obama và Thủ tướng Abe nhấn mạnh Mỹ và Nhật Bản sẽ hợp tác chặt chẽ để thúc đẩy ổn định và tăng trưởng kinh tế tại Châu Á-Thái Bình Dương.

Theo đó, Tổng thống Obama khẳng định Nhật chắc chắn là một đồng minh thân cận của Mỹ và liên minh của họ là nền tảng để ổn định an ninh khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.

Về phần mình, Thủ tướng Abe khẳng định, lòng tin trong quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ đã được khôi phục và Tokyo sẽ tiếp tục hành động một cách điềm tĩnh trong việc tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.

Quyết tâm của Thủ tướng Abe đã được khẳng định trong phát biểu trước chuyến thăm khi ông nói: “Tôi sẽ nỗ lực để hàn gắn quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ đã bị xấu đi trong 3 năm và 3 tháng (cầm quyền của Đảng Dân chủ Nhật Bản). Tôi hy vọng cuộc gặp thượng đỉnh (giữa ông và Tổng thống Obama) sẽ chứng tỏ rằng mối quan hệ vững chắc (giữa Nhật và Mỹ) được khôi phục”.

Bình luận về chuyến thăm Mỹ lần này của Thủ tướng Abe, Giáo sư Mikitaka Masuyama của Viện Đào tạo Sau đại học Quốc gia về Nghiên cứu Chính sách ở Tokyo, nói: “Tình hình ở Đông Bắc Á đang ngày càng bất ổn. Một trong những điều Thủ tướng Abe muốn đạt được sẽ là củng cố quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ”.

Tìm kiếm sự ủng hộ đối với Abenomics

Ngay sau khi lên nắm quyền, Thủ tướng Abe đã thực thi cái gọi là Abenomics (chính sách kinh tế kiểu Abe), với trọng tâm là tăng cường chi tiêu công và nới lỏng mạnh hơn chính sách tiền tệ để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và đạt được tỷ lệ lạm phát 2%/năm.

Gần 3 tuần sau khi nhậm chức, hôm 15/1, Chính phủ Nhật Bản đã thông qua dự thảo ngân sách bổ sung lần thứ 2 trong tài khóa 2012 (kết thúc vào cuối tháng 3/2013) với tổng trị giá lên tới 13.100 tỷ yên, lớn thứ 2 từ trước tới nay, để tài trợ cho gói biện pháp kích thích tăng trưởng. Tiếp đó, hôm 22/1, Chính phủ Nhật Bản và BOJ đã ra tuyên bố chung về việc phối hợp chấm dứt tình trạng giảm phát và thúc đẩy nền kinh tế đang trì trệ của nước này, theo đó BOJ quyết định đặt tỷ lệ lạm phát mục tiêu là 2% theo đúng đề xuất của Thủ tướng Abe.

Abenomics đã khiến đồng yên liên tiếp giảm giá so với các đồng tiền chủ chốt khác, dẫn tới nguy cơ về khả năng xảy ra một cuộc chiến tiền tệ giữa các nền kinh tế lớn trên thế giới. Vì vậy, cùng với việc củng cố quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ, trong chuyến thăm kéo dài 4 ngày ở Mỹ này, Thủ tướng Abe cũng mong muốn tìm kiếm sự ủng hộ của Washington cho Abenomics nhằm ngăn chặn cuộc chiến tiền tệ giữa hai nước.

Giáo sư Masuyama khẳng định “chuyến thăm Mỹ sẽ là một chuyến thăm thành công đối với Thủ tướng Abe nếu chính sách kinh tế của ông nhận được sự ủng hộ từ phía Mỹ hoặc chí ít là nó không bị thẳng thừng bác bỏ”.

Đối phó với các thách thức an ninh

Một trong những nội dung quan trọng trong chương trình nghị sự giữa Thủ tướng Abe và Tổng thống Obama là các vấn đề an ninh đang nổi lên ở khu vực Đông Bắc Á, trong đó có vấn đề hạt nhân của CHDCND Triều Tiên và tranh chấp lãnh thổ giữa Nhật Bản và các nước láng giềng như Trung Quốc và Hàn Quốc.

Chỉ cách đây hơn 1 tuần, CHDCND Triều Tiên đã tiến hành vụ thử hạt nhân dưới lòng đất lần thứ 3 và khẳng định vụ thử hạt nhân này “là một chiến thắng chính trị và quân sự vĩ đại, bởi vì, nó khiến cộng đồng quốc tế phải công nhận vị thế (của Triều Tiên) là một nước sở hữu vũ khí hạt nhân và tên lửa chiến lược”. Hành động này của Triều Tiên đã khiến Nhật Bản và nhiều nước trong khu vực lo ngại.

Ảnh minh họa (Nguồn Internet)

Vì vậy, trong cuộc gặp thượng đỉnh lần này, Thủ tướng Abe tìm kiếm sự hợp tác của phía Mỹ nhằm thúc đẩy Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc thông qua các lệnh cấm vận bổ sung đối với Triều Tiên nhằm gây áp lực buộc Bình Nhưỡng phải từ bỏ tham vọng hạt nhân của mình. Bên cạnh đó, Thủ tướng Abe đã thảo luận với Tổng thống Obama về việc tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa để đối phó với Triều Tiên.

Cùng với vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, những hành động thách thức chủ quyền của Trung Quốc ở gần quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý (mà Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư) trên biển Hoa Đông gần đây đã khiến Tokyo lo lắng cho dù Washington đã tuyên bố rằng quần đảo này nằm trong phạm vi điều chỉnh của Hiệp ước an ninh Nhật-Mỹ.

Với lý do trên, Thủ tướng Abe cũng đã tìm kiếm sự ủng hộ của Mỹ nhằm đối phó với các thách thức an ninh đến từ nước láng giềng Trung Quốc. Phát biểu trong cuộc họp báo chung với người đồng cấp Fumio Kishida của Nhật Bản vào tháng trước, Ngoại trưởng Mỹ lúc đó là Hillary Clinton đã cảnh báo Trung Quốc rằng Mỹ phản đối bất cứ hành động đơn phương nào nhằm làm suy yếu sự kiểm soát của Nhật Bản đối với quần đảo Senkaku. Giáo sư khoa học chính trị Fumiaki Kubo của Đại học Tokyo cho rằng lời cảnh báo trên sẽ có hiệu ứng lớn hơn nếu Thủ tướng Abe nhận được bảo đảm chắc chắn hơn từ phía Tổng thống Obama./.