>> Bài 1: Những mô hình thích nghi với hạn mặn ở ĐBSCL

LTS: Ở bài viết trước chúng tôi đã đề cập những mô hình thích nghi với hạn mặn và bước đầu đã mang lại hiệu quả kinh tế đối với người dân vùng ĐBSCL. Những mô hình này đã giải bài toán cấp thiết hiện nay là thiếu hụt nguồn nước sản xuất trước tình hình hạn, mặn ngày càng diễn biến phức tạp.

Hạn, mặn năm nay đã được các nhà khoa học cảnh báo khi ngay đầu mùa lũ mực nước sông Mekong thấp kỷ lục. Vì vậy, không còn là bất ngờ như năm 2016, chính quyền, ngành nông nghiệp các địa phương trong vùng ĐBSCL đã khuyến cáo người dân chuyển dịch mùa vụ, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương, đã có nhiều mô hình mang lại tín hiệu vui. Tại nhiều địa phương đã thấy rõ được vấn đề cấp thiết là phải sống thuận thiên thực hiện theo Nghị quyết 120 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong phần hai của loạt bài với tựa đề “Cần phát huy lợi thế từng vùng sinh thái vùng ĐBSCL” chúng tôi đề cập sự chuyển mình của các địa phương trong sản xuất nông nghiệp trước nhiều thách thức đặt ra.

Nói về những mô hình chuyển đổi cây trồng phù hợp trong điều kiện thiếu nước sản xuất hiện nay, ông Sơn Thái Phe, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng cho biết, mùa khô năm nay, thực hiện chuyển đổi đưa cây màu xuống chân ruộng tại địa phương được nông dân gieo trồng hơn 170ha; trong đó, nhiều nhất là cây dưa hấu. Mô hình này mang lại hiệu quả cao, nếu trúng mùa được giá, người dân lợi nhuận trên 10 triệu đồng/công, cao hơn nhiều lần so với làm lúa. 

Cống Âu thuyền Ninh Qưới phía tỉnh Sóc Trăng đã được đóng để ngăn mặn.

"Nếu chúng ta sản xuất lúa vụ 3 với độ mặn như thế này sẽ không mang lại hiệu quả, đưa màu xuống chân ruộng thì chúng ta sử dụng nước rất ít mà hiệu quả mang lại thì rất lớn", ông Phe nói.

Trước tình trạng khô hạn thường xuyên diễn ra tại một số nơi, ngành nông nghiệp tỉnh An Giang đã chủ động việc đầu tư, xây dựng hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu, nhất là khu vực vùng bảy núi và những vùng có nguy cơ thiếu nước vào mùa khô.

Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi An Giang Lương Huy Khanh cho biết, khắc phục tình trạng thiếu nước sản xuất của người dân, giai đoạn từ 2018 đến 2020, địa phương đã xây dựng thêm 5 hồ thủy lợi và 3 trạm bơm tại 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Các công trình đã phát huy hiệu quả, đáp ứng được nước cho sản xuất nông nghiệp trong mùa khô và điều tiết lũ trong mùa mưa, không chỉ dừng lại phục sản xuất nông nghiệp, mà còn đáp ứng nhu cầu nước sinh hoạt cho 80.000 hộ dân.

"Cần ưu tiên bố trí nguồn kinh phí công ích thủy lợi bằng nguồn Nghị định 35 để thực hiện nạo vét kênh bị cạn kiệt, đắp các đập tạm, cải tạo các trạm bơm tạo nguồn nước, tích trữ nước để phục vụ cho công tác sản xuất và dân sinh trong thời gian hạn", ông Khanh cho biết thêm.

Lãnh đạo tỉnh Hậu Giang khảo sát mô hình nuôi lươn thích ứng với biến đổi khí hậu tại huyện Long Mỹ.

Công trình ngăn mặn đang phát huy hiệu quả

Hàng chục năm qua, tại vùng giáp ranh 2 tỉnh Bạc Liêu và Sóc Trăng việc điều tiết, kiểm soát nước ngọt và nước mặn phục vụ cho trồng lúa và nuôi trồng thủy sản của người dân luôn gặp khó khăn vào mùa khô hạn. Tuy nhiên, năm nay người dân ở đây đã an tâm sản xuất vì công trình Cống Âu thuyền Ninh Quới vừa hoàn thành đi vào hoạt động đảm bảo điều tiết nước hài hòa giữa hai vùng mặn, ngọt.

Bước đầu công trình đã phát huy hiệu quả khi góp phần cùng với những công trình khác đã xây dựng trong vùng chủ động điều tiết nước, kiểm soát mặn, giữ ngọt cho vùng trồng lúa, màu ổn định của các tỉnh: Bạc Liêu, Sóc Trăng và cả tỉnh Hậu Giang. Điều quan trọng hơn cả là đã giải quyết dứt điểm xung đột xảy ra nhiều năm qua giữa người dân Thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng với người dân huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu trong việc tranh chấp nước mặn, nước ngọt để nuôi thủy sản và trồng lúa.

Ông Dương Thành Trung, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu nêu rõ: "Khi Bạc Liêu cần nước mặn để mà nuôi tôm thì lúc đó Sóc Trăng cũng cần giữ nước ngọt để sản xuất lúa. Đây là điều xung đột trong nhiều năm nay mà chúng ta không giải quyết được. Chính vì vậy khi Cống Âu thuyền Ninh Qưới đi vào hoạt động, chúng ta đã kiểm soát hoàn toàn. Vùng mặn cũng đủ nước để sản xuất tôm, còn vùng ngọt để mà sản xuất lúa, có thể nói bà con rất yên tâm khi có Cống Âu thuyền Ninh Qưới này".

Gần 96.000 hộ dân thiếu nước sinh hoạt do hạn mặn

VOV.VN - Dự báo, từ nay đến giữa tháng 4, mặn xâm nhập vẫn ở mức cao nhưng sẽ ở mức thấp hơn so với đợt mặn xâm nhập cao điểm giữa tháng 2.

Phát huy lợi thế từng vùng để ĐBSCL phát triển bền vững

Cần phải nhìn nhận thực tế rằng, thời gian qua vùng ĐBSCL vẫn tập trung chủ yếu vào sản xuất lúa 3 vụ mà chưa phát huy hết lợi thế của từng vùng sinh thái khác nhau, vẫn còn bỏ ngỏ nhiều tiềm năng sẵn có.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, Chuyên gia sinh thái nghiên cứu độc lập về ĐBSCL cho biết, hạn mặn năm nay đã khốc liệt, và có thể năm sau khốc liệt hơn nữa. Chính vì vậy, cần phải hướng đến thuận thiên theo tinh thần Nghị quyết 120 của Chính phủ. Trong đó sản lượng lúa không còn là ưu tiên mà chất lượng mới quan trọng; phải phát huy tối đa từng vùng sinh thái ở ĐBSCL. Đối với vùng thượng vùng trọng điểm sản xuất lúa, cá tra và điều tiết, kiểm soát lũ. Còn vùng giữa là vùng phù sa, phát triển cây ăn trái, phục hồi trao đổi nước giữa vườn tược và sông ngòi. Riêng vùng ven biển dựa vào nước mặn, lợ phát huy lợi thế thủy sản kết hợp sản xuất lúa gạo đặc sản, cây trồng sử dụng ít nước.

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường khảo sát tuyến kênh Quản Lộ Phụng Hiệp đoạn xây dựng cống Âu thuyền Ninh Qưới.

Mô hình tôm lúa bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu tại Sóc Trăng.

"Nghị quyết 120 cũng xác định xoay trục chiến lược sang ưu tiên thủy sản, hoa màu cây trồng khác, rồi mới tới lúa. Không cần thâm canh ba vụ, ĐBSCL vẫn dư sức đảm bảo lượng lúa gạo cho an ninh lương thực quốc gia, nhưng ưu tiên số một bây giờ không phải là làm ra thật nhiều lúa giá rẻ, mà tập trung vào chất lượng, thu nhập. Nghị quyết 120 cũng chỉ rõ cần xem nước mặn, nước lợ, nước ngọt đều là tài nguyên chứ không chỉ là nước ngọt phục vụ tối đa hóa lượng lúa như trước đây", ông Thiện cho hay.

Những công trình thủy lợi được đầu tư thời gian qua đã phần nào phát huy hiệu quả, bước đầu giảm thiệt hại về sản xuất nông nghiệp của người dân. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là cần phải quy hoạch lại vùng sản xuất, phát huy tối đa lợi thế từng vùng để nâng cao giá trị hàng hóa. Trong đó vấn đề then chốt là sự kết nối, liên kết chặt chẽ giữa các tỉnh, thành trong vùng trong thực hiện Nghị quyết 120 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, chỉ có như thế mới mang lại hiệu quả một cách bền vững.

Trong phần cuối của loạt bài này, chúng tôi sẽ tiếp tục đề cập giải pháp của các Bộ, Ngành, địa phương đưa ra những giải pháp căn cơ, phù hợp với tình hình thực tiễn để ngành nông nghiệp vùng ĐBSCL biến thách thức thành cơ hội./.

Những mô hình thích nghi với hạn mặn ở ĐBSCL

VOV.VN - Ở những khu vực thường xuyên thiếu nước sản xuất vào mùa khô, người dân đã chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp.