Cố nhạc sĩ Huy Du và những bản tình ca người lính

Trong lịch sử âm nhạc cách mạng Việt Nam, cố nhạc sĩ Huy Du khẳng định mình bằng các sáng tác vừa trữ tình, vừa hào sảng, ca từ giàu hình ảnh, trở thành một trong những đại diện tiêu biểu của dòng nhạc truyền thống.

Nói đến nhạc sĩ Huy Du là người ta nhớ đến những nhạc phẩm giản dị, dễ nghe, dễ hát mà lại sâu sắc, triết lý. Đặc biệt là ở những bản hành khúc, tráng ca về người lính, người ta vẫn nghe thấy sự mượt mà, hồn hậu trong âm nhạc của ông. 

Không chỉ có “Tình em”, mà Huy Du còn có những nhạc phẩm hào hùng mà thấm đẫm chất trữ tình như: “Đường chúng ta đi”, “Trên đỉnh Trường Sơn ta hát”, “Đêm Trường Sơn”... Nhưng ít ai biết rằng những lời ca đắm say, lãng mạn ấy lại được nhạc sĩ Huy Du viết trong những năm gian khổ nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Cố nhạc sĩ Huy Du.

Nói về nhạc sĩ Huy Du, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha chia sẻ: "Ông là một người kết hợp được sự trữ tình với sự hùng tráng rất nhuần nhuyễn. Khi mới nghe nhạc Huy Du thì cho người ta cảm giác hùng tráng nhưng càng nghe lại càng thấy chất trữ tình. Đó là đặc điểm trong âm nhạc của Huy Du. Ông cũng phổ của tôi một bài thơ là “Chiều không em”, nếu nói về âm nhạc thì đấy là một ca khúc rất hay, nhiều nhạc sĩ cũng thời rất khen".

Là người con của đất Kinh Bắc, nhạc sĩ Huy Du lớn lên cùng những giai điệu dân ca ngọt ngào, thế nên dù sau này được tiếp xúc và học tập âm nhạc phương Tây, nhưng ca từ, và giai điệu của ông vẫn mang đậm hồn dân tộc. Chẳng thế mà trong hồi ký của mình, nhạc sĩ tâm sự: “ảnh hưởng lớn nhất đến sáng tác của tôi chính là nơi đã sinh ra tôi, quê hương của những bài ca quan họ. Điệu hát ca trù trong những tiếng đàn đáy, tiếng phách, tiếng hát ả đào vẫn còn vang đâu đây…”.

Mang theo cả tình yêu âm nhạc và tình yêu quê hương vào sáng tác, các tác phẩm của ông rộn rã âm hưởng lạc quan, hào hùng và có sức cảm hóa lòng người. Nhiều ca khúc âm hưởng vẫn vang vọng mãi đến ngày nay như: “Anh vẫn hành quân”, “Chưa hết giặc ta chưa về”, “Nổi lửa lên em”...

PGS, TS Vũ Tự Lân đánh giá: "Chất trữ tình trong âm nhạc là nét tiêu biểu của tất cả các nhạc sĩ người Việt Nam, bởi đây xuất phát từ gốc gác dân tộc rồi. Thậm chí ngay cả ca khúc hành khúc ở Việt Nam cũng trở thành hành khúc trữ tình. Chất trữ tình chính là một trong những nét mạnh sáng tác của Huy Du".

Là người nhạc sĩ mặc áo lính, hầu hết tác phẩm của Huy Du được sáng tác từ thực tế của cuộc kháng chiến cứu nước hào hùng của dân tộc, từ cuộc sống của nhân dân trong xây dựng hòa bình. Ông đã có mặt ở đường 9 Khe Sanh, trên những nẻo đường Trường Sơn, cùng người chiến sĩ hành quân ra trận, đến với hải đảo xa xôi để có những ca khúc để đời: “Bế Văn Đàn sống mãi”, “Cùng anh tiến quân trên đường dài”, “Bạch Long Vĩ, đảo quê hương”, “Có chúng tôi trên hải đảo xa xôi”, “Trên đỉnh Trường Sơn ta hát”...

Các ca khúc ngắn gọn, súc tích, chặt chẽ nhưng cũng rất mềm mại trong âm hưởng dân ca đã thực sự làm nên một phong cách riêng Huy Du và góp phần không nhỏ động viên bộ đội và nhân dân kháng chiến thắng lợi.

Nếu ai từng biết nhạc sĩ Huy Du thì đều thấy ông là người sống tình cảm, lạc quan kể cả trong những lúc gian nguy nhất. Chính tính cách, tâm hồn đó đã tạo cho âm nhạc Huy Du một chất trữ tình nồng hậu. Thế nên dẫu ở những bản hành khúc, tráng ca người ta vẫn nghe thấy sự mượt mà, hồn hậu ở ông.

Nói như nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam thì: "Ông là một nhạc sĩ rất đa dạng, ngay từ những năm 60 ông đã có những bài như “Mộc miên hoa ơi” về tình hữu nghị Việt Nam – Trung Quốc rất trữ tình, rất nổi tiếng. Trước đó thì có những bài như "Ai về Thủ đô cho gửi vài lời/Tây hồ mờ xa là nhà tôi đó… đó là dòng âm nhạc lãng mạn, nó vừa thành thị nhưng cũng có tính chất lãng mạn".

Trong sự nghiệp sáng tác của mình, Huy Du đã để lại cho đời một gia tài âm nhạc đồ sộ cả về số lượng và chất lượng với gần 400 ca khúc, hợp xướng cùng nhiều nhạc phẩm thính phòng, giao hưởng… có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống văn hóa - tinh thần của người Việt Nam suốt nửa sau thế kỷ 20./.