Sai phạm đã làm lu mờ thành tích của doanh nghiệp nhà nước?

• 93 doanh nghiệp Nhà nước sẽ cổ phần hóa trong năm nay
• Bất cập "3 trong 1" tại các tập đoàn kinh tế nhà nước
• Doanh nghiệp Nhà nước phải có báo cáo thường niên vào 31/12 hằng năm 
• Tái cấu trúc không phải để triệt tiêu mà làm cho DNNN mạnh lên
• Tái cấu trúc không phải để triệt tiêu mà làm cho DNNN mạnh lên

Đa số vẫn là có lãi

Trước con số nợ của 30/85 Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu, dư luận đặc biệt lo ngại rằng, phải chăng DNNN đang là gánh nặng của ngân sách và nền kinh tế nói chung? Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh khẳng định (trong chương trình Dân hỏi- Bộ trưởng trả lời, tối 1/7 trên VTV1), việc đánh giá DNNN nói chung, và các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước nói riêng cần có quan điểm thận trọng, khách quan và công bằng.

Câu chuyện sai phạm tại Vinashin là một trong những điển hình về năng lực quản lý, giám sát DNNN có  vấn đề

Dẫn số liệu của Bộ Tài chính rằng, tổng số nợ của DNNN là 1.008.000 tỷ đồng trên vốn chủ sở hữu là 790.000 tỷ đồng, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho biết, theo quy định của Chính phủ, thì tỷ lệ nợ của các các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước trên vốn chủ sở hữu không được vượt quá 3 lần. Trong khi đó, tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu của khối DNNN này là 1,36 lần.

Vì thế, Bộ trưởng cho rằng, mức này “bằng 1 nửa so với quy định”, và cho dù nếu có trường hợp quá 3 lần, thì “cũng không quá lo ngại. Quan trọng là họ có trả được nợ hay không?”.

Bộ trưởng còn khẳng định, trong những năm qua, các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước có bề dày lịch sử phát triển, là những đơn vị đóng vai trò rường cột của nền kinh tế qua các thời kỳ. Các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước nắm chủ yếu cơ sở vật chất kỹ thuật và vận hành, sản xuất, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thiết yếu nhất, góp phần đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế.

Theo Bộ trưởng, những thành phần đóng góp rất cơ bản. Bởi, báo cáo của Chính phủ cho hay, đến năm 2010, chỉ có 20% số DNNN lỗ và hòa vốn, 80% là có lãi. Số tiền lãi nộp cho ngân sách hằng năm đều tăng.

Các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước là thành phần chủ lực, giúp Nhà nước thực hiện việc bình ổn giá, đảm bảo an sinh xã hội và tham gia vào các lĩnh vực mà tư nhân không làm.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cho rằng, việc sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật, nguồn lực mà nhà nước giao các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước chưa thật sự cao, chưa tương xứng và như mong đợi của người dân và Chính phủ.

Đặc biệt, Bộ trưởng thẳng thắn: Các sai phạm, thất thoát, lãng phí lớn vừa qua gây bức xúc trong xã hội, đã làm lu mờ công sức, đóng góp rất lớn của các DNNN, gây ra những đánh giá, nhận xét tiêu cực về lực lượng này.

Do đó, “chúng ta cần xem xét, xử lý nghiêm minh các sai phạm nhưng cũng không nên phủ nhận toàn bộ công sức của hàng triệu cán bộ, viên chức, kỹ sư, người lao động đang ngày đêm làm việc tại các DNNN”- Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nhấn mạnh.

Buộc DNNN phải công khai, minh bạch tài chính

Dư luận cho rằng, với hệ thống dày đặc các cơ quan quản lý và giám sát, mà vẫn xảy ra những sai phạm lớn của DNNN, thì năng lực giám sát hiện nay có vấn đề. Bộ trưởng Bùi Quang Vinh thừa nhận điều này và giải thích do 2 nguyên nhân cơ bản: Thứ nhất, là trách nhiệm của hệ thống tổ chức quản lý như bộ, ngành, cơ quan chủ quản, hệ thống chính trị như các tổ chức đảng, công đoàn tại DN.

Thứ hai, cũng là nguyên nhân cơ bản nhất, là do những yếu kém của người quản lý trực tiếp, người được giao thay mặt nhà nước quản lý vốn tại DN.

Trong các vụ việc sai phạm tại Vinashin, Vinalines, các cơ quan thanh tra, điều tra đều có kết luận rõ ràng là sai phạm do cá nhân cố ý làm trái. “Họ biết việc làm đó pháp luật không cho phép, không được làm nhưng vì lợi ích cá nhân, vẫn cố tình làm trái, báo cáo sai, gây thất thoát” -Bộ trưởng nhấn mạnh.

Vì thế, Bộ trưởng Vinh cho biết, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ tướng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, rà soát để sửa đổi Nghị định 132/2005/NĐ-CP. Theo đó, sẽ làm rõ hơn quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn nhà nước tại DNNN, khắc phục những hạn chế đã được nhận diện. Và, đầu tháng 7, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ trình Chính phủ Dự thảo sửa đổi Nghị định 132 này. Đồng thời, Chính phủ đang chỉ đạo sửa đổi 1 loạt luật như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Xây dựng,… để có một hành lang pháp lý tốt hơn.

Ngoài ra, một giải pháp cốt lõi, thiết yếu nhất để khắc phục tình trạng này là phải có một chế tài mạnh mẽ hơn nữa, buộc các DNNN phải minh bạch thông tin về tài chính DN. Vì, theo Bộ trưởng hiện nay “chúng ta đã có nhưng chưa đủ được, và thực hiện rất kém”.

Theo đó,  DNNN phải công khai hằng năm hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là thông tin về tài chính doanh nghiệp cho các cơ quan quản lý, và cả trên phương tiện thông tin đại chúng như các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán. Nhờ đó, không chỉ các cơ quan nhà nước, mà cả nhân dân và dư luận cũng có thể giám sát. Đồng thời, cũng cần có chế tài để hằng năm kiểm toán DNNN.

Nếu làm được như vậy, Bộ trưởng Vinh cho rằng, sẽ khắc phục được tình trạng nhiều cơ quan quản lý giám sát mà vẫn sai phạm, cũng như khắc phục được những yếu kém của DNNN./.