Ra văn bản tùy tiện, trái pháp luật, xử thế nào?

Hơn 10 năm qua, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp đã thực hiện kiểm tra hơn 3,6 triệu văn bản, phát hiện hơn 90.000 văn bản có dấu hiệu sai phạm và đã được xử lý ở các mức độ khác nhau. Mới đây, qua rà soát, hệ thống hóa, hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật năm 2014, Bộ Tư pháp đã phát hiện gần 7.000 văn bản vi phạm pháp luật, trong đó gần 6.000 văn bản đã được xử lý.

Ảnh minh họa: KT

Những “cái sai” của các văn bản pháp luật được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Từ sai về thẩm quyền, nội dung đến thể thức, kỹ thuật trình bày văn bản. Một văn bản pháp luật do một cơ quan quản lý Nhà nước ban hành không được phép có những “cái sai” như thế. Nhưng thực tế ấy đã tồn tại hàng chục năm qua mà chưa có dấu hiệu khả quan.

Nhiều lý do khác nhau khiến hàng nghìn văn bản pháp luật dù sai vẫn hiện diện, tham gia điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Ngoài sự bất cập của cách thức, cơ chế ban hành thì ý thức trách nhiệm, trình độ soạn thảo, ban hành văn bản của cán bộ xây dựng chính sách, của người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản là nguyên nhân chủ yếu.

Các Bộ, ngành, các địa phương đều đã có bộ phận và đội ngũ cán bộ chuyên nghiên cứu, tham mưu, đề xuất chính sách, soạn thảo, xây dựng văn bản pháp luật. Nhưng hiệu quả hoạt động của đội ngũ này như thế nào mới là điều đáng bàn.

Vì thiếu kinh nghiệm, thiếu kỹ năng nên mới đề xuất ban hành chính sách xa rời thực tiễn, không phù hợp với cuộc sống, với sự vận động của xã hội; gây phản ứng của người dân và dư luận.

Vì thiếu trình độ nên mới có những văn bản không những trái pháp luật về thẩm quyền ban hành lẫn nội dung mà còn sai sót cả về hiệu lực văn bản, căn cứ pháp lý.

Vì thiếu bản lĩnh nên mới có những văn bản pháp luật dù rằng tiên liệu được những vấn đề có thế xảy ra khi áp dụng vào thực tiễn, nhưng không dám nêu ý kiến với cấp, người có thẩm quyền ban hành; ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của người dân.

Vì có lợi ích liên quan mà ban hành những văn bản pháp luật phục vụ cho “nhóm lợi ích” cho dù còn nhiều ý kiến trái chiều; cho dù ý kiến của người dân chưa thực sự đồng tình; cho dù cơ quan giám sát đã có trách nhiệm phản biện.

Cần đầu tư, trang bị kiến thức pháp luật cho đội ngũ cán bộ xây dựng chính sách, tham mưu, soạn thảo văn bản pháp luật là vấn đề được nhắc tới nhiều lần. Nhưng dường như nó không trở thành đòi hỏi, thành yêu cầu đối với các Bộ, ngành, địa phương. Vậy nên, trong số gần 7.000 văn bản pháp luật vi phạm quy định của Chính phủ thì có tới hơn 1.600 văn bản sai về thẩm quyền ban hành và nội dung; gần 5.500 văn bản quy phạm pháp luật sai sót về hiệu lực văn bản và các sai sót khác.

Thực tế ấy cho thấy, công tác kiểm tra, xử lý hành vi vi phạm khi phát hiện có những quy định không hợp lý, trái quy định của pháp luật không được tiến hành thường xuyên, kiên quyết. Cũng có một vài người bị kỷ luật, bị thuyên chuyển công tác do tham mưu chính sách sai, ban hành văn bản sai. Nhưng so với những thiệt hại do sai sót đó gây ra cho xã hội, cho người dân thì rõ ràng là chưa tương xứng. Đây là một lỗ hổng lớn trong công tác quản lý, nhưng lại là mảnh đất tốt, dung dưỡng cho những “cái sai” tồn tại và phát triển.

Vì thế, ngoài việc “sửa sai” như các Bộ, ngành và địa phương đang làm thì vấn đề cần đặt ra là phải xử lý một cách nghiêm túc, đúng quy định của pháp luật đối với hành vi thiếu trách nhiệm dẫn đến tham mưu sai, ban hành văn bản sai. Nó là một trong những biện pháp quan trọng để không còn những văn bản pháp luật bị “tuýt còi”, đảm bảo chất lượng ban hành văn bản pháp luật; giảm mức độ ảnh hưởng, mức độ phi thực tế của các văn bản mà lâu nay là nỗi bức xúc của người dân, của xã hội. Và nó còn được coi là “cây gậy pháp lý” khẳng định vai trò quản lý Nhà nước bằng pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân./.