Người chụp bức ảnh nổi tiếng ở Sài Gòn năm 1975 qua đời

Hôm qua, phóng viên ảnh người Hà Lan Hugh Van Es đã trút hơi thở cuối cùng ở Hong Kong, thọ 67 tuổi. Lúc sinh thời, ông nổi tiếng với tấm ảnh chụp đoàn người chen nhau leo lên một chiếc trực thăng Mỹ - hình ảnh được cho là lột tả sự sụp đổ của chính quyền Sài Gòn tháng 4 năm 1975.

Bức ảnh biểu tượng

Nhắc tới Hugh Van Es, người ta thường nhớ đến bức ảnh mang tính biểu tượng của ông. Đó là vào ngày 29/4/1975, khi quân đội giải phóng tiến tới gần Sài Gòn, khoảng 1.000 người Việt đã cùng những người Mỹ chạy khỏi thành phố bằng những chiếc trực thăng, từ trên nóc toà nhà Đại sứ quán Mỹ. Cách đó không xa, có một số người cũng leo lên nóc một toà nhà khác nơi cư ngụ của các quan chức CIA và gia đình họ. Tất cả hy vọng có thể chạy trốn bằng chiếc trực thăng thuộc sở hữu của Air America, một hãng hàng không trá hình do CIA điều hành.

Từ trên ban công của toà nhà hãng thông tấn UPI nằm cách đó không xa, Van Es ghi lại khung cảnh hỗn loạn bằng chiếc máy ảnh gắn ống kính 300mm, chiếc ống kính dài nhất mà ông có. Sau này, Van Es kể lại rằng không phải toàn bộ trong số khoảng 30 người trên nóc nhà có thể lên máy bay và chiếc UH-1 Huey đã cất cánh trong tình trạng quá tải.

Bức ảnh này đã khiến Van Es trở nên nổi tiếng, dù ông từng mất mát rất nhiều thời gian để giải thích rằng đó không phải là ảnh chụp nóc toà nhà Đại sứ quán Mỹ. Nó được coi là biểu tượng của cuộc rút chạy trong tuyệt vọng của người Mỹ và sự thất bại hoàn toàn về chính sách của họ ở cuộc chiến tranh Việt Nam. Bức ảnh còn gây tác động mạnh hơn nhiều khi được vở nhạc kịch Miss Sài Gòn sử dụng. Van Es đã nổi giận với việc vở nhạc kịch tự do sử dụng bức ảnh của ông và cân nhắc đưa vụ việc ra toà trong một thời gian dài, trước khi từ bỏ ý định.

Người của những khoảnh khắc lịch sử

Sinh tại Hilversum (Hà Lan), Hubert Van Es học tiếng Anh bằng cách lân la làm quen với các binh sĩ trở về từ Thế chiến II. Ông chọn nghề phóng viên ảnh sau lần đi xem một triển lãm ở bảo tàng địa phương khi mới 13 tuổi. Những bức ảnh của phóng viên chiến trường huyền thoại Robert Capa đã khiến Van Es sửng sốt và để lại ấn tượng sâu đậm trong ông.

Tốt nghiệp trung học, Van Es bắt đầu làm phóng viên ảnh cho hãng Nederlands Foto Persbureau tại Amsterdam. Năm 1967, ông tới Hong Kong trong vai trò một phóng viên tự do. Van Es gia nhập tờ South China Morning Post với tư cách phóng viên ảnh chính và có cơ hội đến Việt Nam trong vai trò người ghi âm trong kênh truyền hình NBC News. Ở Việt Nam, ông tham gia nhóm phóng viên ảnh của hãng AP và hoạt động tại Sài Gòn từ năm 1969 – 1972 trước khi chụp ảnh ba năm cuối của cuộc chiến cho hãng thông tấn UPI.

Ngoài bức ảnh chụp cuộc tháo chạy khỏi Sài Gòn nổi tiếng, ông còn có hàng loạt tác phẩm để đời khác. Trong đó có bức ảnh chụp trong trận đánh trên Đồi thịt băm vào đúng tháng này cách đây 40 năm, ghi cảnh một người lính bị thương với chiếc thập tự le lói hắt sang trong cái bóng to lớn của anh ta.

Van Es cũng là thành viên trong đoàn nhà báo đổ tới Kabul để ghi lại hình ảnh cuộc tiến quân của Liên Xô (cũ) và Afghanistan. Khi đó chỉ duy nhất nhà quay phim Derek Williams của hãng CBS là trốn được qua khu vực nhập cảnh còn tất cả bị chặn lại ở khu chờ quá cảnh: Cảnh sát Afghanistan đã bắt giữ Van Es, nhưng do chiếc máy bay đã cất cánh nên họ đành đưa ông trở lại khách sạn. Williams cho biết ông và Van Es đã dành 3 ngày ở Kabul để tác nghiệp trước khi bị trục xuất. Các bức ảnh của Van Es chụp cho tờ Time là một trong bức hình đầu tiên ghi lại khoảnh khắc xe tăng Liên Xô (cũ) lăn bánh vào Afghanistan.

Một nhân chứng vĩ đại

Dù sinh ra tại Hà Lan, Van Es luôn coi châu Á là nhà của ông. Khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, ông trở lại Hong Kong và làm hóng viên tự do cho nhiều tờ báo, tạp chí Âu Mỹ lớn. Ông cũng chụp ảnh cho rất nhiều bộ phim Hollywood quay lại châu Á. Hôm qua, Van Es đã tạ thế tại bệnh viên Queen Mary ở Hong Kong. Ông bị xuất huyết não vào cuối tuần trước và không bao giờ tỉnh dậy khỏi cơn hôn mê sâu.

Rất nhiều đồng nghiệp đã đánh giá cao sự dũng cảm, tài năng và tính cách của Van Es. “Hiển nhiên ông sẽ được nhớ tới như một chứng vĩ đại của một trong những tấn kịch vĩ đại nhất nửa sau thế kỷ 20” – Ernst Herb, Chủ tịch CLB báo chí nước ngoài ở Hong Kong, nhận xét./.