Lợi dụng gửi hàng qua xe khách để lừa đảo, gửi hàng cấm

Với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, nhu cầu vận chuyển hàng hóa từ người bán đến người mua cũng gia tăng nhanh chóng. Trong các phương thức vận chuyển hàng hóa, ngoài dịch vụ của các công ty chuyển phát và dịch vụ bưu chính thì một hình thức vận chuyển được nhiều người bán hàng lựa chọn là vận chuyển hàng hóa qua xe khách.

Vận chuyển hàng hóa qua xe khách có nhiều lợi thế so với các phương thức vận chuyển khác, trong đó, nổi bật nhất là sự đơn giản và nhanh chóng. Chỉ cần ghi tên, số điện thoại người nhận lên hộp đồ là người gửi có thể gửi hàng bằng xe khách đến địa chỉ theo yêu cầu.  Tuy nhiên, phương thức vận chuyển này cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho cả người gửi hàng (người thuê vận chuyển) và người vận chuyển (nhà xe). Hơn nữa, nhiều đối tượng cũng lợi dụng sự đơn giản có phần lỏng lẻo của hình thức vận chuyển này để vận chuyển hàng quốc cấm.

Cảnh báo tình trạng gửi hàng trên xe khách

Mới đây Công an Thành phố Hà Nội ra khuyến cáo, đề nghị người dân và các nhà xe cần nâng cao cảnh giác, chỉ giao, chuyển hàng đúng địa chỉ, thông tin và có xác nhận của bên giao, bên nhận, tránh bị các đối tượng lợi dụng thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Cụ thể, chiều 17/10, Cơ quan CSĐT Công an huyện Ba Vì, Hà Nội đã ra quyết định khởi tố bị can và tạm giam các đối tượng Nguyễn Xuân Trường (SN 1994) và Nguyễn Tiến Mạnh (SN 2004; cùng trú tại Phú Xuyên 3, Phú Châu, Ba Vì) về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Cụ thể, hai đối tượng này đã giả làm nhân viên, người nhà của người gửi hàng để chiếm đoạt tài sản được vận chuyển qua xe khách gồm một thùng hàng có 12 chiếc điện thoại Xiaomi 9A và 05 chiếc điện thoại Samsung Galaxy A01 đều còn mới nguyên.

Tại cơ quan điều tra, các đối tượng khai nhận do không có tiền nên đã nảy sinh ý định đi dọc theo tuyến đường Quốc lộ 32 để theo dõi có người nào gửi hàng cho các xe khách. Sau đó, sẽ bám theo các nhà xe để giả danh nhân viên hoặc người thân của những người gửi hàng để yêu cầu nhà xe cho xin lại hàng nhằm chiếm đoạt tài sản rồi đem bán lấy tiền tiêu xài. Đến ngày 23/9, các đối tượng tiếp tục thực hiện thủ đoạn trên tại khu vực trạm dừng nghỉ xe khách thuộc Tăng Cấu, Đồng Thái thì bị Công an huyện Ba Vì cùng người dân phối hợp bắt giữ.

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Đỗ Minh Hiển – Văn phòng luật sư JVN (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội ) cho biết, trong trường hợp này, các đối tượng đã có hành vi gian dối, làm cho người vận chuyển hiểu nhầm là người của bên thuê vận chuyển đến lấy lại hàng đã gửi nên đã giao hàng hóa vận chuyển cho các đối tượng này và bị chiếm đoạt. Hành vi của các đối tượng có đủ yếu tố cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 – Bộ Luật hình sự. Tuy nhiên, qua sự việc trên cũng cho thấy sự bất cập và thiếu chặt chẽ trong vận chuyển hàng hóa bằng xe khách là nguyên nhân dẫn đến việc các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

Thiết lập hợp đồng nhanh nên khó tránh khỏi thiệt hại khi gặp rủi ro

Theo luật sư Đỗ Minh Hiển, hợp đồng vận chuyển hàng hóa mang bản chất của hợp đồng vận chuyển tài sản được quy định tại Điều 530 – Bộ Luật dân sự. Về hình thức của hợp đồng vận chuyển tài sản được quy định tại Điều 531 Bộ Luật dân sự, theo đó: “Hợp đồng vận chuyển tài sản được giao kết bằng văn bản, bằng lời nói hoặc được xác lập bằng hành vi cụ thể”.

Như vậy, việc người bán gửi hàng hóa (tài sản) cho nhà xe để gửi đến người nhận thì tại thời điểm nhà xe nhận hàng hóa, người gửi thanh toán tiền cước phí vận chuyển được xác định là thời điểm hợp đồng vận chuyển được xác lập, các quyền và nghĩa vụ của bên vận chuyển và bên thuê vận chuyển đã được xác lập.

Theo luật sư Hiển, chính vì việc xác lập hợp đồng nhanh chóng và quá đơn giản nên các bên không thể thiết lập các điều khoản chi tiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi xảy ra các tranh chấp, thiệt hại trong quá trình vận chuyển hàng hóa.

“Theo quy định của pháp luật về vận chuyển tài sản, bên vận chuyển có quyền kiểm tra hàng hóa và từ chối vận chuyển các hàng hóa cấm giao dịch, nguy hiểm, độc hại. Tuy nhiên, với đặc thù vận chuyển hàng hóa qua xe khách thường diễn ra rất nhanh nên nhà xe không thể có điều kiện kiểm tra đầy đủ hàng hóa trước khi nhận vận chuyển, dẫn đến tình huống nhiều nhà xe đã tiếp tay cho việc buôn bán hàng cấm, hàng lậu thậm chí trong nhiều trường hợp nhà xe bị lợi dụng vận chuyển trái phép các chất ma túy hoặc vũ khí quân dụng”-luật sư Hiển phân tích.

Đối với bên thuê vận chuyển (người gửi hàng hóa) khi thuê vận chuyển hành hóa bằng xe khách cũng tiềm ẩn rủi ro trong trường hợp bên vận chuyển không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ vận chuyển dẫn đến mất mát, hư hỏng hàng hóa trong quá trình vận chuyển thì việc yêu cầu bồi thường thiệt hại sẽ gặp rất nhiều khó khăn do không có vận đơn hay hợp đồng vận chuyển được ký kết đầy đủ và chi tiết. Ví dụ, bên thuê vận chuyển yêu cầu bồi thường thiệt hại do mất hàng hóa trong quá trình vận chuyển nhưng vì không thiết lập hợp đồng nên không có các dữ liệu chi tiết về hàng hóa như số lượng, chất lượng, chủng loại…dẫn đến việc yêu cầu bồi thường gặp nhiều khó khăn. 

Để khắc phục những hạn chế này, luật sư Hiển cũng cho biết thêm, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 10/2020/NĐ-CP Quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2020 trong đó, quy định rất rõ về điều kiện kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô và điều kiện kinh doanh vận tải hàng hóa bằng xe ô tô.

Theo đó, xe vận tải hành khách hoặc hàng hóa sẽ được cấp phù hiệu cho phù hợp với loại hình vận tải đã đăng ký. Nghị định này cũng quy định tại Điều 15 về định nghĩa hợp đồng vận chuyển và các điều khoản tối thiểu phải có trong nội dung hợp đồng vận chuyển nhằm minh bạch và xác định đầy đủ quyền và nghĩa vụ của bên thuê vận chuyển và bên vận chuyển. Nghị định này cũng quy định về việc thực hiện hợp đồng điện tử trong vận chuyển hành khách, hàng hóa bằng xe ô tô. Do đó, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên trong vận chuyển hàng hóa, người thuê vận chuyển và bên vận chuyển cần thực hiện đúng các quy định của pháp luật trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng vận chuyển hàng hóa./.