Trung Quốc đang làm “thay đổi nguyên trạng” ở Biển Đông

Hôm nay (18/11) là ngày làm việc thứ hai của Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 6 do Học viện Ngoại giao, Quỹ Hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông và Hội Luật gia Việt Nam phối hợp tổ chức tại Đà Nẵng. Trong ngày làm việc thứ 2, các đại biểu tham dự hội thảo đã đi sâu phân tích về quan hệ quốc tế và trật tự ở Biển Đông; Luật pháp quốc tế, đại dương và bầu trời.

Phiên làm việc thứ tư và thứ 5 tại Hội thảo có chủ đề “Quan hệ quốc tế và trật tự ở Biển Đông” và “Luật pháp quốc tế: Đất liền, đại dương và bầu trời”, các học giả thảo luận về các chủ đề: Biển Đông - Không gian cạnh tranh Chiến lược giữa các cường quốc; sự phụ thuộc kinh tế và tranh chấp lãnh thổ; đóng góp của châu Âu vào sự ổn định của Biển Đông: “Bốn tán thành” và “Ba phản đối”; các kịch bản cũ và mới về sự bất ổn Chiến lược ở vùng biển trong khu vực…

Các đại biểu tại Hội thảo

Phân tích các nhân tố tác động đến tình hình Biển Đông gần đây, các học giả nhận định có bốn nhân tố lớn. Đó là sự thay đổi trong tính toán của một số nước về lợi ích chiến lược của các bên. Thứ hai là sự gia tăng của chủ nghĩa dân tộc ở một số bên tranh chấp. Thứ ba là sự cạnh tranh ảnh hưởng và tập hợp lực lượng giữa các cường quốc. Và thứ tư là sự bất đồng trong việc việc lý giải và áp dụng luật pháp quốc tế tại Biển Đông, trong đó có Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982.

Đánh giá về tình hình Biển Đông gần đây và chính sách của các bên liên quan, nhiều học giả cho rằng, sự gia tăng về số lượng và cường độ hoạt động của các lực lượng bán quân sự và lực lượng phi chấp pháp tại Biển Đông là một trong những nguyên nhân dẫn tới những căng thẳng tại khu vực này. Đáng chú ý, việc Trung Quốc mở rộng, bồi đắp quy mô lớn trên các bãi đá ở Trường Sa đang làm “thay đổi nguyên trạng” ở Biển Đông.

Tiến sĩ Hoàng Việt, giảng viên trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, chuyên gia nghiên cứu về Biển Đông nhận định: “Nhiều thực thể địa lý, cấu trúc địa lý trên Hoàng Sa và Trường Sa chỉ là bãi đá hoặc bãi nửa nổi nửa chìm, nhưng quan điểm của Trung Quốc nói rằng đảo đã có người ở và nó sẽ có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Tiềm lực quân sự Trung Quốc đặt tàu sân bay thì rất khó, nhưng nếu họ cải tạo được bãi đá này thì Trung Quốc có được tàu sân bay không chìm, thì mục tiêu khống chế được Biển Đông là rất lớn. Khi họ cải tạo được những thực thể địa lý này, họ có thể sẽ tiến tới như một số học giả Đài Loan và Nhật Bản đã dự báo, là khả năng Trung Quốc sẽ tuyên bố vùng nhận diện phòng không trên khu vực Trường Sa và Biển Đông này”.

Tiến sĩ Hoàng Việt, giảng viên trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh

Trong khi tranh chấp chủ quyền chưa được giải quyết, các nước sử dụng công trình nhân tạo, qua đó, đưa yêu sách sẽ làm phức tạp thêm tình hình. Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan Anh, Phó Viện trưởng Viện Biển Đông, Học viện Ngoại giao, Bộ Ngoại giao phân tích, đảo có thể có các vùng biển đầy đủ, còn đảo nhân tạo chỉ có vùng biển an toàn tối đa 500m.

Giáo sư Kuan Hsiung Dustin Wang, Đại học Đài Loan cho rằng: “Theo quy định của Công ước Luật Biển việc xây dựng trên bãi nửa nổi nửa chìm rất hạn chế. Khả năng  thứ hai tôi muốn đặt ra ở đây là có thể Trung Quốc xây dựng để biến những đảo này có khả năng cho người cư trú. Tuy nhiên, nếu chúng ta coi hành động xây dựng ở đảo nửa nổi nửa chìm thì cũng sẽ không thể có được kết quả như vậy”.    

Theo Tiến sĩ James Charles Kraska, Trung tâm Nghiên cứu Luật Quốc tế Stockton, Đại học Hải chiến Mỹ: Dù Trung Quốc đã chiếm đóng trái phép quần đảo Hoàng Sa, đưa ra yêu sách đường 9 đoạn phi lí, cũng không thể làm thay đổi quyền hợp pháp của Việt Nam đối với Vùng đặc quyền kinh tế.  

Chiều nay, Hội thảo sẽ tiếp tục thảo luận về quy định pháp luật quốc tế điều chỉnh về quy chế của lãnh thổ, vùng biển và vùng trời, các yêu sách tại Biển Đông và giải quyết tranh chấp biển; các biện pháp xây dựng lòng tin và ngăn ngừa xung đột hàng hải./.