Đại biểu Quốc hội tiếc nuối khi cao tốc Bắc - Nam không thu hút được tư nhân

Tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường, chiều 10/1, các đại biểu Quốc hội thảo luận trực tuyến về Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025.

Cơ chế, chính sách chưa đủ hấp dẫn tư nhân

Tán thành với sự cần thiết đầu tư dự án, đại biểu Vũ Tiến Lộc (đoàn Hà Nội) cho rằng, thời gian qua dù chúng ta nỗ lực nhưng năng lực cạnh tranh quốc gia chưa cao và một trong những điểm nghẽn chính là yếu kém kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông đóng vai trò quan trọng.

“Để nâng cao năng lực cạnh tranh thì nâng cao hạ tầng giao thông là đột phá quan trọng cần ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phân bổ nguồn lực quốc gia” – ông Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Đồng ý với đề xuất này trong bối cảnh hiện nay cũng như sự cấp thiết sớm hoàn thành dự án đặc biệt quan trọng của đất nước, song  theo ông Vũ Tiến Lộc, đầu tư công toàn bộ là “cực chẳng đã”.

“Tôi và cử tri hụt hẫng và tiếc nuối. Tư nhân không làm thì Nhà nước phải làm là hợp nhẽ. Tuy nhiên, với tuyến đường cao tốc Bắc Nam nên là biểu tượng của ý Đảng lòng dân, Chính phủ dẫn dắt với sự chung tay của tư nhân. Đầu tư theo đối tác công tư (PPP) thì Đảng có chủ trương, Quốc hội ban hành luật nhưng ngay sau khi có luật thì 2 lần Quốc hội phải điều chỉnh dự án PPP quay lại đầu tư công, như vậy là không thành công chính sách” – ông Vũ Tiến Lộc nói.

Vị đại biểu này cũng cho rằng, lỗi không phải do PPP mà do cơ chế chính sách chưa đủ hấp dẫn, chưa tìm được điểm “hoà” trong chính sách nên chưa thành công thu hút nhà đầu tư tư nhân. Do vậy, các dự án khác hay các dự án thành phần khác của dự án này cần có đề xuất sửa đổi quy định chính sách để thu hút tư nhân tham gia. Chính phủ có thể “tiếp sức” qua việc lập quỹ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho vay xây dựng giao thông thay vì Nhà nước tự mình đầu tư.

Chính phủ có tính phương án sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước (đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng). Tuy nhiên, theo ông Vũ Tiến Lộc, chất lượng công trình sẽ quyết định có hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân nhận nhượng quyền hay không, do đó phải đặc biệt quan tâm chất lượng dự án.

Còn theo đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp), trong thế khó hiện nay khi nhà đầu tư khó huy động vốn, dự án cần làm nhanh thì việc đầu tư công là có cơ sở. Chính phủ có tính toán nhượng quyền thu phí sau này, dù chưa có tiền lệ song cần đồng tình để Chính phủ triển khai chuẩn bị, khi hoàn thành sẽ thực hiện ngay. “Nhưng với điều kiện các dự án này khi chuyển nhượng phải thu phí không dừng” – ông Phạm Văn Hoà nhấn mạnh.

Hoài nghi về tiến độ và giải ngân

Để đẩy nhanh tiến độ dự án, đại biểu Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh) đề nghị tách giải phóng mặt bằng (GPMB) thành dự án độc lập, giao địa phương thực hiện và quan tâm bố trí ngân sách đảm bảo cũng như cơ chế đặc thù, nhất là về mặt thủ tục để thực hiện.

Dự án đặt mục tiêu cơ bản hoàn thành vào 2025. Hoài nghi về tiến độ này, đại biểu Trần Đình Gia dẫn chứng có dự án giai đoạn trước đến năm 2021 mới hoàn thành GPMB và đang thi công nên 12 dự án giai đoạn này khó thực hiện kịp nếu không có cơ chế đặc thù đủ mạnh.

Một yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến tiến độ thi công chính là thiếu các mỏ nguyên liệu. Ông cũng hoài nghi khi nói rằng địa phương sẵn sàng các mỏ nguyên liệu, vì thực tế chưa đáp ứng được nếu không có sự vào cuộc quyết liệt trong chuẩn bị phương án cho thi công.

Tán thành về sự cần thiết ưu tiên sớm đầu tư dự án, song đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) cũng đặt ra nhiều vấn đề mà Quốc hội và Chính phủ cần cân nhắc, tính toán thêm. Như dự án dự kiến sử dụng nguồn vốn 72.000 tỷ đồng từ gói hỗ trợ phục hồi kinh tế nhưng theo tiến độ trong 2 năm 2022, 2023 tổng giải ngân dự án chỉ 31.000 tỷ đồng, trong khi gói phục hồi yêu cầu phải giải ngân trong 2 năm này. Phải chăng sau khi phân bổ thì còn ít nhất 40.000 tỷ đồng không giải ngân đúng theo gói phục hồi kinh tế?

Chuyên gia kinh tế này cũng cho biết có 4 dự án thành phần có khả năng huy động PPP nhưng vướng tỷ lệ đầu tư Nhà nước chiếm tỷ lệ cao trên 50% nên Chính phủ trình theo hướng đầu tư công. Song như nhiều đại biểu đề nghị tách riêng gói GPMB thì theo ông Cường khi đó phần đầu tư của Nhà nước sẽ thấp đi.

“Tờ trình lý giải Nhà nước bỏ tiền đầu tư rồi nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn. Hiện chưa có cơ chế nhượng quyền, mà kể cả có cơ chế thì 12 dự án thu trong 10 năm chỉ khoảng 30.000 tỷ đồng, cũng không thể bù lại khoản Nhà nước bỏ ra. Do đó cần cân nhắc huy động PPP bằng cách tách dự án thành phần GPMB, không tính vào dự án đầu tư. Tiền dành cho dự án thành phần này chuyển sang ngân hàng cho nhà đầu tư vay để họ có nguồn vốn thực hiện PPP và đương nhiên doanh nghiệp sẽ hoàn trả. Doanh nghiệp tự đầu tư, tự vận hành, thu phí sẽ hiệu quả hơn nhiều lần nhượng quyền thu phí” – ông Hoàng Văn Cường nêu ý kiến./.