Với vai trò “người gác cửa nền kinh tế”, bảo đảm chủ quyền quốc gia, ngành Hải quan đã cố gắng triển khai toàn diện các mặt công tác. Trong đó, ngành Hải quan đã giải quyết một khối lượng công việc rất lớn. Số tờ khai trong 10 năm qua tăng lên gấp 296%; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tăng gấp 268%; số thu ngân sách tăng gấp 160%. Đồng thời, thời gian thông quan, giải phóng hàng không ngừng được rút ngắn, thủ tục về hải quan được đơn giản, đặc biệt là các chứng từ trong hồ sơ hải quan đơn giản hơn, ứng dụng công nghệ để giảm thiểu thời gian đi lại của người dân và doanh nghiệp.

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn, Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển, hội nhập quốc tế sâu rộng, khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu tăng cao qua từng năm, ngoài công tác quản lý nhà nước về hải quan, nhiệm vụ quan trọng đặt ra với ngành Hải quan trong nhiều năm qua là tạo thuận lợi thương mại.

• 

• 

• 

• 

DN thực hiện các thủ tục hải quan

Để thực hiện tốt nhiệm vụ trọng tâm này, nhiều năm qua, Tổng cục Hải quan đã không ngừng đẩy mạnh hoàn thiện về khung khổ pháp luật; cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan theo chuẩn mực, thông lệ quốc tế, đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin như: thực hiện Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS; Hệ thống quản lý hải quan tự động VASSCM; phối hợp thu thuế qua ngân hàng thương mại bằng phương thức điện tử 24/7…

Tổng cục Hải quan đã thể hiện rõ vai trò trung tâm để kết nối, thúc đẩy các bộ, ngành liên quan trong cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm thời gian thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu thông qua vai trò là Cơ quan Thường trực Ủy ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN, Cơ chế một cửa quốc gia và tạo thuận lợi thương mại (Ủy ban 1899).

“Tổng cục Hải quan cam kết luôn đồng hành, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu. Đồng thời, mong muốn các bộ, ngành, địa phương cùng chung tay đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, kéo giảm thời gian thông quan hàng hóa, tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc”, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan nhấn mạnh.

Tổng cục trưởng Nguyễn Văn Cẩn chia sẻ thêm, quá trình xây dựng Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021-2030, ngành Hải quan xác định mục tiêu tổng quát là: Xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm Hải quan các nước phát triển trên thế giới, dẫn đầu trong thực hiện Chính phủ số, với mô hình Hải quan thông minh. Nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hải quan, quản lý hải quan và thu thuế hiệu quả, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, du lịch và vận tải hợp pháp qua biên giới, tạo môi trường xuất nhập khẩu minh bạch, công bằng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đảm bảo an ninh, an toàn xã hội và bảo vệ lợi ích, chủ quyền quốc gia.

“Vì vậy, song song với thực hiện các nội dung công việc liên quan đến thuê dịch vụ công nghệ thông tin thực hiện Hải quan số, Tổng cục Hải quan đã xây dựng mô hình Hải quan thông minh, xác định là một trong những nội dung quan trọng trong Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021-2030, theo hướng: Hiện đại, chuyên nghiệp, phù hợp với xu hướng tự do hóa toàn cầu; áp dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 của Hải quan các nước phát triển; các yêu cầu cải cách, hiện đại hóa hành chính nhà nước hướng tới xây dựng Chính phủ số, Chính phủ điện tử”, Tổng cục trưởng Nguyễn Văn Cẩn cho biết.

Theo đại diện Tổng cục Hải quan, triển khai thành công Hệ thống Hải quan số và mô hình Hải quan thông minh sẽ mang lại lợi ích vô cùng to lớn đối với công tác quản lý nhà nước về hải quan và cả cộng đồng doanh nghiệp.

Cụ thể, Hệ thống Hải quan số và mô hình Hải quan thông minh sẽ cho phép doanh nghiệp khai báo thủ tục hải quan mọi lúc, mọi nơi, trên mọi công cụ. Đồng thời, thời gian thông quan hàng hóa nhanh chóng, giảm chi phí logistics; được sử dụng phần mềm khai báo miễn phí do cơ quan hải quan cung cấp; chỉ thực hiện khai thông tin hàng hóa một lần để thực hiện nhiều thủ tục hành chính thông qua hệ thống một cửa quốc gia; dễ dàng theo dõi tiến trình xử lý của các cơ quan quản lý nhà nước trong chuỗi cung ứng.

• 

• 

• 

Hoạt động nghiệp vụ hải quan

Đáng chú ý, Hệ thống Hải quan số và mô hình Hải quan thông minh sẽ giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí mua phần mềm.

Ngoài ra, các cơ quan quản lý, kiểm tra chuyên ngành cũng được cung cấp nhiều tiện ích với Hệ thống Hải quan số và mô hình Hải quan thông minh. Đó là, thực hiện thủ tục hành chính (cấp phép, kiểm tra chuyên ngành,…) liên quan đến hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu trên một hệ thống, qua đó, góp phần cải cách thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí trong việc xây dựng phần mềm.

Mặt khác, các cơ quan này còn được chia sẻ các thông tin liên quan đến các lô hàng xuất khẩu, nhập khẩu thông qua hệ thống mà không phải đề nghị cơ quan hải quan cung cấp khi phát sinh; quản lý các lô hàng xuất khẩu, nhập khẩu trong quá trình làm thủ tục hải quan, thông quan và sau khi thông quan.

Mô hình Hải quan thông minh tạo thuận lợi cho những nhà kinh doanh, nhập khẩu, làm ăn chân chính, tuân thủ pháp luật. Đối với những doanh nghiệp có sai phạm, cơ quan quản lý nhà nước hoàn toàn có thể chủ động phân tích, đánh giá, tổng hợp hồ sơ theo phương pháp sưu tra nhưng trên nền tảng công nghệ hiện đại. Tổng thể chung là quản lý dựa trên nguyên tắc tuân thủ.

Hiện ngành Hải quan đang tập trung xây dựng hệ thống thông quan ở giai đoạn mới. Theo đó, sẽ tích hợp toàn bộ những hệ thống công nghệ thông tin hiện đang tồn tại (hơn 20 hệ thống nhỏ lẻ, phân tán, nhiều mức độ, cấp độ khác nhau) cùng về một môi trường để đảm bảo xử lý nhanh nhất. Qua đó, giúp cho công chức hải quan, cũng như là người khai hải quan giảm chi phí, giảm thời gian phân tích hồ sơ.

“Hệ thống này là cốt lõi để đảm bảo sẽ kết nối tiếp với những cái thiết bị ngoại vi từ biên giới đất liền, cho đến đường biển, đường hàng không. Thiết bị ngoại vi sẽ chuyển đổi sang dạng số để phối hợp cùng với hệ thống quản lý một cách chặt chẽ, toàn diện tất cả những yếu tố đầu vào cũng như là khi xuất khẩu”, ông Mai Xuân Thành thông tin.

Theo Tổng cục trưởng Nguyễn Văn Cẩn, Hải quan thông minh là mô hình có mức độ tự động hóa cao, ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ mới và hiện đại trên nền tảng số, phi giấy tờ, đảm bảo tính minh bạch, công bằng, hiệu lực, hiệu quả, có khả năng dự báo, thích ứng với sự biến động của thương mại quốc tế và yêu cầu quản lý của cơ quan Hải quan, yêu cầu chia sẻ, kết nối thông tin với các bộ, ngành, phù hợp với chuẩn mực quốc tế, phục vụ cho người dân, doanh nghiệp.

Mô hình Hải quan thông minh gồm các đặc trưng cơ bản: Quản lý biên giới thông minh; quản lý theo chuỗi và hệ sinh thái số; cung cấp dịch vụ tối ưu; kết nối và xử lý thông minh; minh bạch, công bằng, nhất quán. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, quản lý biên giới thông minh, phù hợp với mô hình hải quan ảo, cửa khẩu điện tử theo khuyến nghị của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO).

“Triển khai mô hình quản lý biên giới tích hợp nhằm giảm yêu cầu tham gia trực tiếp của công chức hải quan, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm thời gian chờ tại biên giới, thực hiện phân luồng hàng hóa, hành khách, phương tiện, ủy quyền kiểm tra tại cửa khẩu. Áp dụng các giải pháp công nghệ và trang thiết bị kiểm tra, giám sát hiện đại phù hợp với đặc điểm khu vực cửa khẩu biên giới, có khả năng tích hợp, trao đổi dữ liệu tập trung, thống nhất”, ông Nguyễn Văn Cẩn nêu rõ.

• 

• 

• 

Hải quan thông minh là mô hình có mức độ tự động hóa cao

Thứ hai, quản lý theo chuỗi và hệ sinh thái số, triển khai mô hình quản lý chuỗi cung ứng tích hợp theo hướng dẫn tại khung an ninh và tạo thuận lợi thương mại (SAFE) của WCO. Quản lý theo chuỗi giá trị đáp ứng yêu cầu quản lý toàn bộ quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp đảm bảo hàng hóa sử dụng đúng mục đích đã kê khai với cơ quan Hải quan...

Thứ ba, cung cấp dịch vụ tối ưu, thông qua thiết lập môi trường dịch vụ số thân thiện, dễ dàng tiếp cận, có khả năng đáp ứng nhu cầu sử dụng dịch vụ mọi lúc, mọi nơi và trên mọi phương tiện, có thể theo dõi được kết quả xử lý, cũng như cung cấp các tính năng hỗ trợ doanh nghiệp, tổ chức, người dân trong thực hiện thủ tục hành chính…

Thứ tư, kết nối và xử lý thông minh là ứng dụng những thành tựu mới về công nghệ như: kết nối Internet vạn vật (IoT), Chuỗi khối (Blockchain), Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big data), Điện toán đám mây (ICloud), Di động (Mobility)… để hỗ trợ cơ quan Hải quan trong việc tự động phân tích, xử lý thông tin; làm chủ công nghệ, thích ứng kịp thời với những thay đổi về môi trường hoạt động…

Quản lý đối với các hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, xuất nhập cảnh phương tiện vận tải phải thống nhất, tập trung, tinh giản tối thiểu quy trình xử lý, cắt giảm các khâu trung gian không cần thiết. Khuyến khích và tạo điều kiện để người dân, doanh nghiệp và các bên liên quan tham gia phản biện chính sách pháp luật, hợp tác với cơ quan Hải quan trong thực thi và giám sát thực thi pháp luật… ./.