Phát triển KHCN: Khắc phục “điểm nghẽn” tài chính

Tiếp theo chương trình làm việc, chiều 20/11, các đại biểu thảo luận tại Hội trường về dự án Luật Khoa học và công nghệ (sửa đổi).

Cần nghiêng về trọng cầu

Hoan nghênh ban soạn thảo cố gắng đưa ra các biện pháp pháp để khắc phục điểm nghẽn về quản lý tài chính khoa học và công nghệ (KH&CN), tuy nhiên đại biểu Đoàn Nguyễn Thùy Trang (đoàn TP HCM) cho rằng dự thảo còn nặng về việc cấp phát và quản lý nguồn kinh phí Nhà nước cho các tổ chức KH&CN công lập mà chưa có các cơ chế đủ mạnh để huy động các nguồn lực xã hội cho hoạt động KH&CN.

Đại biểu cho rằng, các cơ chế được quy định trong dự thảo luật để huy động tài chính đầu tư cho KH&CN cần giải quyết bài toán về thị trường KH&CN. Muốn vậy chính sách của Nhà nước về thị trường KH&CN  phải nghiêng về trọng cầu chứ không nghiêng về trọng cung như đã làm lâu nay.

Theo đại biểu, cần có các biện pháp thúc đẩy để các doanh nghiệp ở các thành phần kinh tế thực hiện nghiên cứu hoặc đặt hàng các tổ chức KH&CN nghiên cứu phát triển.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, để có thể thực hiện thành công công nghiệp hóa, hiện đại hóa, một trong những việc quan trọng là KH&CN cần thiết phải trở thành bộ phận bên trong hoặc là yếu tố đầu tiên của các doanh nghiệp. Vì vậy, cần xúc tác để tạo ra mối liên kết giữa doanh nghiệp với các tổ chức KH&CN, trong đó nguồn vốn là điều kiện đơn lẻ của mối quan hệ này.

“Cần phải để KH&CN xem doanh nghiệp là một trong những động lực chính để nghiên cứu phát triển, đồng thời quá trình hợp tác công- tư phải là một trong những nền tảng của hoạt động KH&CN. Có như vậy cung - cầu về KH&CN mới gặp nhau”, đại biểu nêu ý kiến.

Chính sách ưu đãi phải cụ thể

Đại biểu Phạm Xuân Thăng (đoàn Hải Dương) bày tỏ, nhìn lại quá trình thực hiện Luật KH&CN năm 2000, một câu hỏi lớn đặt ra là tại sao trong nhiều năm qua chúng ta đầu tư cho KH&CN không ít, nguồn nhân lực của KH&CN tăng lên nhanh chóng, các đề tài nghiên cứu phát triển KH&CN ngày càng nhiều, song nếu so với nhiều nước trong khu vực, trình độ KH&CN nước ta còn thấp. Hiệu quả ứng dụng các kết quả phát triển công nghệ và nghiên cứu khoa học vào thực tiễn chưa tương xứng với đầu tư, thiếu các công trình tầm cỡ quốc tế và khu vực.

Theo đại biểu, xuất phát từ đặc trưng riêng của việc nghiên cứu KH&CN cần có cơ chế quản lý, khuyến khích. Ngoài ra, đại biểu đề nghị nên có một chương riêng về công nghệ bằng cách nhóm các điều rải rác về công nghệ thành chương riêng có tên là Phát triển công nghệ.

Theo đó, quy định rõ ràng hơn về mặt hoạt động sáng tạo công nghệ, triển khai thực nghiệm và sản xuất thực nghiệm, công nghệ cao, khu công nghệ cao, khu công nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đổi mới công nghệ, đầu tư mạo hiểm công nghệ cao, chuyển giao công nghệ, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và công nghệ, các chính sách ưu tiên…

“Hoạt động KH&CN đòi hỏi đầu tư cao cả về thời gian, công sức, trí tuệ, kinh phí nhưng có tính rủi ro cao. Chính vì vậy việc bổ sung các quy định ưu đãi cho hoạt động nghiên cứu KH&CN là hết sức cần thiết”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Phạm Xuân Thăng cho rằng cần quy định rõ cụ thể và ràng hơn các cơ chế ưu đãi cho hoạt động KH&CN, đồng thời tạo sự công bằng cho các tổ chức KH&CN công lập và ngoài công lập. Bên cạnh đó, dự thảo cần bổ sung chính sách khen thưởng hỗ trợ các tổ chức cá nhân có phát minh, sáng chế và đăng ký cấp quốc gia, quốc tế, nhằm tạo ra động lực mạnh mẽ hơn đối với các hoạt động KH&CN.

Đại biểu cho rằng, việc quy định về thành lập tổ chức hoạt động của doanh nghiệp KH&CN là một điểm mới quan trọng trong lần sửa đổi này. Tuy nhiên, theo đại biểu, quy định chưa rõ ràng và cần làm rõ sự khác biệt giữa doanh nghiệp này với các loại hình doanh nghiệp khác để tránh việc lợi dụng thành lập doanh nghiệp KH&CN để hưởng ưu đãi.

Về tổ chức thực hiện nhiệm vụ KH&CN, đại biểu lưu ý các quy định về nguồn ngân sách Nhà nước. Theo đại biểu, đây là các khâu quan trọng trong hoạt động KH&CN và nếu không quy định chặt chẽ rất dễ dẫn tới lãng phí, thất thoát, tham nhũng.

Cần đột phá về đầu tư

Đại biểu Tôn Thị Ngọc Hạnh (Đắk Nông) cho rằng, việc sửa đổi bổ sung Luật KH&CN lần này đã giải quyết được nhiều bất cập, có những biện pháp đổi mới trong việc phát triển KH&CN, thể hiện rõ nhất ở cơ chế tài chính.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu giữ mức tổng chi 2% tổng chi ngân sách nhà nước hàng năm cho KH&CN thì rất khó đảm bảo phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu.  

Ngoài ra, đại biểu cho rằng, dự thảo luật quy định về bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài về KH&CN chỉ dừng lại ở những tuyên bố mà chưa có các quy định cụ thể để thực hiện các chính sách này, theo quan điểm “hiền tài là nguyên khí quốc gia”.

“Nếu chỉ dùng các từ, cụm từ “khuyến khích”, “có chính sách” như luật hiện hành thì biện pháp lần này mang tính đột phá ở chỗ nào? Vấn đề là cần sửa đổi biện pháp phát triển KH&CN mang tính đột phá về mức đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng và thu hút nhân tài”, đại biểu nhấn mạnh./.