Đại biểu Quốc hội: Ngành thống kê cần đi đầu trong chuyển đổi số

Chiều 25/10, thảo luận trực tuyến về Luật Thống kê (sửa đổi), đại biểu Hoàng Văn Cường (TP Hà Nội) cho rằng hiện phương thức thu thập thống kê vẫn chỉ tập trung vào các chỉ tiêu thống kê, nâng từ 186 lên 222 chỉ tiêu. Vì vậy đại biểu mong rằng, thay đổi Luật thống kê thì phải sửa đổi cả phương thức thu thập các thông tin thống kê, sử dụng công nghệ số hóa, từ đó hình thành lên các kho dữ liệu thống kê.

Nêu ý kiến tại phiên họp, đại biểu Hoàng Văn Cường cho biết: "Khi bắt đầu đọc tên về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thống kê, tôi rất háo hức, nhưng đọc xong thì hụt hẫng. Vì sao lại háo hức? Ai cũng biết rằng số liệu thống kê vô cùng quan trọng, nhất là trong bối cảnh hiện nay khi tất cả các quyết sách phải kịp thời, nhanh chóng. Trong phòng, chống dịch vừa qua, chúng ta nhìn thấy rất rõ. Chúng ta không thể nào dùng những số liệu thống kê báo cáo trước đó một quý để đưa ra các quy định, mà phải là những con số nóng, kịp thời, từng ngày từng giờ. Trong kinh doanh cũng vậy, những bộ phận về quản trị khách hàng chỉ cần nắm được thông tin của khách hàng: tên, tuổi, địa chỉ, số điện thoại, email... Những thông tin này tưởng đơn giản nhưng lại có thể bán, đẩy cho những người làm tiếp thị, từ đó những người tiếp thị họ lại có thể khai thác rất nhiều tiền từ việc giới thiệu sản phẩm".

Vì vậy, theo ông, số liệu thống kê hiện nay không còn là những con số khô khan mà đang trở thành nguồn lực, nguồn tài nguyên vô cùng quý giá. Càng sử dụng càng sở hữu nhiều số liệu thống kê thì càng nhiều tiền. 

Đại biểu Cường kỳ vọng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê sẽ phải luật hóa việc kê khai cung cấp những thông tin thống kê bằng công nghệ số, để hình thành nên kho dữ liệu quốc gia về tất cả những thông tin kinh tế xã hội.

"Nếu chúng ta làm được việc đó thì đây chính là tiền đề của việc chuyển đổi số quốc gia. Khi chúng ta thực hiện được việc đó, có được dữ liệu số thì đây chính là điều kiện tiên quyết để phát triển nền kinh tế số. Nếu chuyển từ phương thức thống kê theo kiểu truyền thống trước đây sang phương thức công nghệ số thì bất kể một sự biến động hay một sự thay đổi nào trên thực tế của kinh tế xã hội, ngay lập tức sẽ được cập nhật vào trong hệ thống thông tin quốc gia để hình thành lên các bộ dữ liệu số quốc gia. Khi đó, hầu hết các cuộc điều tra thống kê mà theo truyền thống từ trước đến nay mất rất nhiều công sức, tốn nhiều giấy mực, nhiều đầu tư thì có lẽ không cần thiết nữa, thậm chí chưa chính xác bằng hệ thống cập nhật số" - đại biểu Hoàng Văn Cường cho hay.

Với kho dữ liệu số, bất kỳ một thời điểm nào, cơ quan thống kê cũng có thể chiết xuất được các chỉ tiêu thống kê mà các cơ quan nhà nước cần yêu cầu, thậm chí bất kể một cơ quan, một doanh nghiệp nào yêu cầu thì cơ quan thống kê cũng có thể cung cấp được ngay, chứ không phải chỉ giới hạn 222 chỉ tiêu thống kê như trong dự thảo đã nêu.

Lý giải vì sao lại cảm thấy "hụt hẫng", đại biểu Hoàng Văn Cường cho hay: "Hiện nay chúng ta vẫn cứ thực hiện phương thức để thu thập thống kê như trước đây, chỉ tập trung vào thay đổi các chỉ tiêu thống kê nâng từ 186 chỉ tiêu đến 222 chỉ tiêu thống kê quốc gia. Việc chúng ta nâng thêm các chỉ tiêu quả thật là sự dũng cảm của ngành thống kê. Bởi theo đại biểu, chỉ cần thêm một chỉ tiêu thì việc tiêu tốn cho việc đó mất hàng nhiều tỷ đồng và công sức của cán bộ thống kê sẽ phải bỏ rất nhiều nếu như chúng ta thực hiện các cách thống kê như từ trước đến nay.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, nếu chúng ta cứ thực hiện việc duy trì phương thức thống kê như cũ, chỉ thay đổi về đầu ra chỉ tiêu, với đòi hỏi của các bộ, ngành, cơ quan thống kê sẽ không thể nào thực hiện được. Khi đó, cán bộ thống kê vẫn cứ cần mẫn phải làm việc cặm cụi. 

Từ lý do trên, đại biểu Cường mong rằng việc thay đổi Luật thống kê thì không chỉ dừng lại sửa đổi các chỉ tiêu thống kê mà sửa đổi ngay từ phương thức thu thập các thông tin thống kê, sử dụng công nghệ số hóa để từ đó hình thành lên các kho dữ liệu thống kê. Nếu chúng ta làm được như thế, đây chính là công việc khởi đầu của việc chuyển đổi số quốc gia.

Ngành thống kê mà không đi đầu trong chuyển đổi số thì không thể nào các lĩnh vực khác, các ngành khác chuyển đổi số được. Ngành thống kê không chuyển đổi số, không có được các khu kho dữ liệu tự động này thì chúng ta không thể nào có được cơ sở tiên quyết trong việc phát triển một nền kinh tế số như Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra.

“Xác định chính xác doanh thu của Google hay Facebook ở Việt Nam hiện nay cũng còn là một câu hỏi”

Trong bối cảnh thay đổi nhanh chóng do tác động của KHCN, theo đại biểu Vũ Hải Quân (đoàn TP.HCM), dữ liệu thống kê ngày càng có ý nghĩa và vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng và hoạch định chính sách, dự báo và hỗ trợ ra quyết định. Dịch bệnh Covid-19 vừa qua là một minh chứng. 

Đại biểu nêu rõ, Nghị quyết Đại hội XIII đã xác định đột phá về nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, về đẩy mạnh nghiên cứu khoa học công nghệ, về đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, xã hội số; Nghị quyết số 16 của Quốc hội về phát triển KT-XH 5 năm giai đoạn 2021-2025 cũng đặt chỉ tiêu kinh tế số đạt khoảng 20% GDP. Như vậy việc xây dựng các chỉ tiêu liên quan đến nguồn nhân lực, đến lĩnh vực CNTT và truyền thông cần bám sát các Nghị quyết này.

Đồng tình với ý kiến cho rằng việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê lần này là nhằm mục tiêu cung cấp thông tin thống kê chính xác, khách quan, kịp thời phản ánh đúng, đầy đủ tình hình kinh tế xã hội của đất nước giai đoạn 2021-2030, góp phần phân tích, hoạch định chính sách vĩ mô. 

Để thực hiện được các mục tiêu này, đại biểu đoàn TP.HCM đề nghị công khai hóa, cụ thể hóa các quy trình, điều kiện thu thập dữ liệu thống kê, phương pháp làm thống kê để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ của các dữ liệu này. 

Đặc biệt, theo đại biểu, cần quan tâm việc phân cấp, phân quyền đẩy mạnh hợp tác công tư để thực hiện tốt công tác thống kê như tận dụng tối đa hạ tầng CNTT, trí tuệ nhân tạo phân tích dữ liệu lớn để thực hiện khảo sát, lưu giữ và phân tích dữ liệu thống kê; tận dụng đội ngũ chuyên gia phân tích dữ liệu để có thể khai thác, cung cấp thông tin dự báo, phân tích, so sánh, hỗ trợ ra quyết định.

Cụ thể, đại biểu đoàn TP.HCM đề nghị cụ thể hóa các cách tính chỉ tiêu kinh tế số đạt khoảng 20% GDP theo nghị quyết của Quốc hội. 

“Hiện nay chúng ta mới chỉ quan tâm tới một số chỉ tiêu như doanh thu dịch vụ CNTT, doanh thu dịch vụ nền tảng số và kinh doanh trực tuyến, doanh thu bưu chính viễn thông. Vậy kinh tế số có phải chỉ bao gồm các dịch vụ như vậy hay không? Sẽ thực hiện việc thống kê các chỉ tiêu này như thế nào, ngay cả việc xác định chính xác doanh thu của Google hay Facebook ở Việt Nam hiện nay cũng còn là một câu hỏi”, đại biểu đặt vấn đề. 

Nên cụ thể hóa việc chi cho chuyển đổi số theo hướng xác định rõ tỷ lệ hợp tác công tư trong việc đầu tư xây dựng và cung cấp các dịch vụ công trực tuyến bởi phần mềm là một “cơ thể sống” do đó đòi hỏi cần phải có chi phí để vận hành, bảo trì. Nếu không có nguồn thu từ việc vận hành bảo trì, sau một thời gian sử dụng, phần mềm sẽ tự chết, tư nhân sẽ luôn biết cách tạo ra nguồn thu và họ có thể sẵn sàng nền tảng với nhiều người dùng nên chi phí ban đầu thấp.

Về chỉ tiêu tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến, nên bổ sung mức độ hài lòng của người dân khi sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Sự hài lòng của người dân mới phản ánh đúng tinh thần cải cách hành chính của chuyển đổi số, phá bỏ thế độc quyền, đẩy mạnh hợp tác công tư, chính là chìa khóa để thực hiện thành công chuyển đổi số./.