Con mèo và biểu tượng trong các nền văn hoá

Theo cuốn Từ điển Biểu tượng văn hóa thế giới (ACTT và NXB Đà Nẵng, 1997), trong các nền văn hóa khác nhau trên thế giới, ý nghĩa biểu tượng của mèo rất không thuần nhất, vừa xấu vừa tốt. Điểu này có thể giải thích bằng thái độ vừa dịu dàng, vừa vờ vĩnh của con vật này.

Trong thế giới đạo Phật, mèo bị chê trách là con vật đã cùng với con rắn không mảy may xúc động trước sự từ trần của Đức Phật…

Ở Ấn Độ, người ta tìm thấy tượng những con mèo khổ hận biểu thị cho phúc lạc của thế giới động vật.

Ở Trung Quốc cổ đại, mèo hay được xem như một con vật báo lành và người ta bắt chước điệu bộ của nó cũng như con báo, trong các điệu múa nông nghiệp.

Ngày nay ở Campuchia, người ta vẫn nhốt mèo vào lồng rồi vừa đi vừa ca hát, rước nó từ nhà này sang nhà kia để cầu mưa: mỗi người dân làng tưới nước cho mèo và tiếng kêu của nó, như người ta nói, làm động lòng thần Indra, người phân phối nước làm phì nhiêu đất.

Biểu tượng mèo được làm từ đá

Trong Kabbale (truyền thuyết của đạo Do Thái) cũng như trong đạo Phât, mèo được liên kết với rắn: chỉ sự tội lỗi, sự lạm dụng những phúc lợi ở thế gian này. Cũng theo nghĩa đó, đôi khi, người ta khắc chạm con mèo phủ phục dưới chân chúa Kitô.

Tranh dân gian châm biếm Việt Nam biến con mèo thành biểu tượng của ông quan tham lam, giống hệt như hình tượng con mèo được đút lót của phương Tây.

Dưới hình thức con mèo thánh thần, người Ai Cập cổ đại tôn thờ nữ thần Bastet như là một vị thần ban phúc và bảo hộ cho con người. Rất nhiều tác phẩm nghệ thuật về con mèo thần ấy cầm dao cắt đầu con rắn Apephis- Rồng của Bóng Tối, hiện thân cho những kẻ thù của mặt trời: con rắn này cố lật ngược con thuyền thần thánh bơi qua cõi âm phủ. Ở đây con mèo biểu trưng cho sức mạnh, và sự khéo léo của giống mèo đã được nữ thần giám hộ sai khiến phục vụ con người, giúp loài người chiến thắng những kẻ thù ẩn nấp.

Trong thế giới Hồi giáo, con mèo được ưa chuộng hơn, kể cả mèo đen. Theo truyền thuyết, vì lũ chuột quấy rầy các hành khách trong con thuyền cứu sinh của Noé, ông đã lấy tay vuốt trán con sư tử, sư tử hắt hơi làm nhảy từ trong miệng ra một cặp mèo; chính vì thế mà mèo trông giống sư tử. Con mèo đen tuyền có những thuộc tính ma thuật. Người ta ăn thịt mèo đen để tu luyện trở thành thuật sĩ; nếu đeo lá lách của mèo đen vào cho người đàn bà đang có kinh sẽ làm người ấy hết kinh. Dùng máu mèo đen thay mực, có thể viết nên những áng văn mê hồn./.