Độc lạ bản người Dao giữa lòng phố Hạ Long

Cứ đến cuối tháng 4, bà Trương Thị Quý cùng gần 40 người dân xã Bằng Cả (TP Hạ Long, Quảng Ninh) lại náo nức luyện tập cho lễ hội Carnaval Hạ Long. Đã nhiều lần tham gia nhưng mỗi dịp Carnaval, bà Quý luôn có tâm trạng đặc biệt khi khoác lên mình bộ trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y, hoà mình vào đoàn diễu hành sôi nổi, rực rỡ.

"Tham gia Carnaval thì mình tập kiểu dân tộc mình thôi. Tái hiện lại lễ cấp sắc, cầu mùa, múa rồng, phụ nữ thì múa phụ họa theo. Chúng tôi rất tự hào và háo hức, vì văn hoá dân tộc mình được quan tâm, có những màn biểu diễn làm đẹp lễ hội để cả thế giới cùng xem" - bà Trương Thị Quý nói.

Vốn sinh sống lâu đời trên vùng đất Bằng Cả (thuộc huyện miền núi Hoành Bồ cũ), người Dao Thanh Y chiếm tới 97% dân số của xã với hơn 500 hộ dân, cùng với người Dao Thanh Phán, Tày, Sán Chay… Từ năm 2020, huyện Hoành Bồ sáp nhập vào TP. Hạ Long, những nét độc đáo trong đời sống văn hoá, phong tục, thực hành tín ngưỡng tâm linh của người Dao Thanh Y càng tô điểm cho không gian văn hoá chung thêm phần đặc sắc. 

Hội làng Bằng Cả là ngày hội lớn trong năm, con cháu dù đi xa cũng trở về dự hội. Các thầy mo làm nghi lễ cúng cầu mùa, thủ tục góp lễ, già trẻ gái trai nghe hát đối, hát giao duyên, múa nghi lễ cấp sắc, xem thêu may trang phục thổ cẩm, tham gia các trò chơi dân gian như đẩy gậy, tung còn, bắn nỏ… Đây cũng là dịp để người Dao Thanh Y trổ tài với món ăn truyền thống như xôi ngũ sắc, ốc khe, cá khe, gà nấu gừng, ủ rượu bâu với bí quyết riêng…

Ông Đặng Thanh Lương, nghệ nhân ưu tú của Bằng Cả cho biết: "Người Dao Thanh Y, nam giới là phải cấp sắc để truyền, để giữ họ của mình. Hội thì tuỳ theo, lớn nhất là 1/2, 1/7, 1/10 và cuối năm, tập trung toàn bộ mọi người đến để cúng lễ, múa hát, giao duyên, có nhiều sản vật hoa quả, bánh, cơm xôi đỏ, vàng, trắng, đen, đặc trưng theo từng tiết. Rượu bâu lúc nào cũng phải có".

Năm 2009, dự án Khu bảo tồn văn hoá người Dao Thanh Y được đầu tư xây dựng trên tổng diện tích 5 ha. Công trình bao gồm 1 nhà sinh hoạt văn hoá truyền thống được làm theo lối kiến trúc nhà sàn và 2 nhà mẫu phục dựng nhằm mô phỏng nhà ở của người Dao Thanh Y, xung quanh là không gian rộng lớn để tổ chức lễ hội, sinh hoạt cộng đồng. Các bậc cao niên kỳ công phục dựng lại phong tục, lễ hội đặc sắc. Nhiều lớp dạy học chữ Nôm Dao, nghề thêu truyền thống, hát giao duyên, dân ca dân vũ... cho học sinh, thanh niên được mở ra, do chính các nghệ nhân của bản làng truyền dạy.

Bà Trương Thị Đông, một trong những người tâm huyết truyền nghề thêu vui mừng chia sẻ, đã có ngày càng nhiều bạn trẻ trong xã, trong làng thêm yêu thích, say sưa với những hoa văn thổ cẩm truyền thống: "Cái yếm là khó nhất còn cái khăn thì mất nhiều công. Cả già lẫn trẻ, con cháu đến đông để mình truyền dạy, học rất chăm chú. Nhiều người biết làm hơn, mình phải truyền dạy để không mai một trang phục của mình. Bây giờ hầu như nhà nào ít cũng phải có 1 bộ rồi".

Giờ đây, người Dao Thanh Y ở Bằng Cả không chỉ giữ gìn văn hoá mà còn mong muốn giới thiệu, đưa văn hoá của mình đến với du khách gần xa. Chỉ vài chục cây số từ trung tâm TP. Hạ Long, nhiều đoàn khách đã tới đây, tìm hiểu và thăm những ngôi nhà truyền thống, ngâm lá thuốc nam, trải nghiệm những buổi sinh hoạt văn nghệ, ẩm thực cùng người dân bản địa.

Anh Trần Văn Quân, người dân Bằng Cả cho biết, xã đã định hướng để anh và 20 hộ dân khác cùng tham gia “tổ du lịch”, từ người nông dân trở thành những "hướng dẫn viên" của bản làng: "Văn nghệ, hát múa nhảy cấp sắc, học sinh, thanh niên cùng tham gia, các ban ngành đều hưởng ứng, bà con chúng tôi cũng rất đồng lòng. Ban đầu tôi biết sẽ ngỡ ngành vì nhiều thứ mình chưa chu đáo được nhưng vừa làm vừa rút kinh nghiệm, cố gắng vào nề nếp để chào đón khách du lịch".

Cùng với sự sôi động của du lịch biển, một trải nghiệm khác biệt gắn với núi rừng, với văn hoá của đồng bào dân tộc thiểu số đang chờ đón du khách đến với Hạ Long trong mùa hè này. Đó cũng là cách để người Dao Thanh Y bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của mình giữa thành phố biển và trong lòng bạn bè bốn phương./.