Trở lại nước Nga sau 30 năm với bao nhiêu kỉ niệm về những tấm lòng Nga - Việt, và tôi sẽ còn nhớ rất lâu câu chuyện của ông bạn già Rudakov. Đất nước Nga rộng lớn, tấm lòng người Nga cởi mở, văn hóa Nga đậm sâu. Đó là sức mạnh giúp nước Nga trải qua nhiều biến cố lịch sử trọng đại vẫn vẹn nguyên tinh thần dân tộc, quật cường và đôn hậu.            

Xe ngựa phục vụ du khách tại bảo tàng Hermitage

Từ Perestroika đến... Putin

Sau năm 1985 với việc mở cửa và đổi mới (perestroika), nỗ lực hiện đại hoá và thực hành dân chủ của tổng thống Gorbachev thất bại, dẫn đến thiếu hụt hàng hoá, thâm hụt tài chính, lạm phát, và cuối cùng là sự tan rã của Liên bang Xô-viết hùng cường.

Nước Nga rơi vào khủng hoảng liên tiếp trong thời gian dài. Chính phủ vỡ nợ. Việc chuyển giao tài sản nhà nước và quá trình tư nhân hóa làm cho tham nhũng phát triển tràn lan, và cùng với nó là rất nhiều hệ lụy từ các nhóm cơ hội, các băng đảng. Đời sống người dân sa sút đến mức khó tưởng tượng.

Giai đoạn đó, chúng tôi chứng kiến tận mắt việc phải xếp hàng dài, mất rất nhiều thời gian mới có thể mua 1kg kẹo. Hàng hóa khan hiếm, công ăn việc làm càng ngày càng khó khăn... Không chỉ những người Việt như chúng tôi đang làm việc ở Nga mà trong tâm trí nhiều người ở Nga thời đó, perestroika là một cái-gì-đó rất khó hiểu.

Tư duy cứu vãn tình hình đất nước bằng công cuộc đổi mới, xây dựng lại (perestroika) nền kinh tế trên cơ sở cởi mở và tự do hóa là tích cực, nhưng thực hành không được vì nhiều nguyên nhân, mà biểu hiện rõ nhất là dân chúng khốn cùng trước nạn tham nhũng và ăn cắp của công. Xem những thước phim về công cuộc cải tổ của đất nước Nga ngày ấy, thấy cay cay nước mắt...

Thế rồi, trong muôn vàn khó khăn đất nước Nga xuất hiện Vladimir Putin, người bắt đầu chèo lái nền kinh tế Nga đúng vào lúc đang ngập ngụa trong thiếu thốn và nợ nần. Một sự thật khó tin là chỉ chưa đầy 10 năm sau, ông đã đưa đất nước vượt qua khủng hoảng và dần dần trở lại vị thế của một cường quốc.

Tất nhiên, còn không ít vấn đề mà nước Nga đang phải đối mặt và tiếp tục cần nhiều nỗ lực để vượt lên. Trong những ngày đầu thu 2017 này, quan sát từ các thành phố của vùng Siberi lạnh giá đến Saint Petersburg và Moscow, tôi ý thức được rằng mức thu nhập giữa các thành phần xã hội ở Nga chênh lệch nhau khá lớn.

Bên cạnh đó, vấn đề lao động và việc làm tại một số vùng đang là gánh nặng, nhiều thanh niên trẻ với tấm bằng sau đại học không dễ tìm nổi việc làm. Cho dù cố gắng cải tổ từ phía chính phủ đã và đang làm tăng sự tin cậy của các nhà đầu tư cũng như của dân chúng, nhưng kinh tế vùng ở Nga đang phát triển không đều. Chỉ riêng khu vực thủ đô Moscow cung cấp tới 30% GDP toàn quốc.

Vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức như vậy, song phải khẳng định rằng những gì Putin mang lại cho đất nước Nga là không hề nhỏ, đặc biệt là về chính sách đối ngoại và việc nâng cao vị thế của nước Nga trên trường quốc tế. Ông tin tưởng di sản của Liên Xô có ảnh hưởng lớn trong xã hội Nga hiện đại. Phát triển có kế thừa, bước đi sau tiếp nối bước đi trước, Putin đã và đang chiếm được lòng tin của đại đa số người Nga.

Nước Nga hôm nay

100 năm, thế hệ làm nên “mười ngày rung chuyển thế giới” không còn nữa. Những người Nga được sinh ra, được chứng kiến và trực tiếp tham gia từ buổi đầu, từ những giai đoạn, thời kỳ vừa dựng xây đất nước non trẻ vừa chiến đấu bảo vệ Tổ quốc đến nay cũng đã già, rất già. Nhưng tôi có thể thấy rõ một nước Nga già mà không yếu.

Một trong những tác phẩm nghệ thuật quý hiếm trong bảo tàng Hermitage ở Saint Petersburg.

Hệ thống tàu điện ngầm tráng lệ ở Thủ đô Moscow là một ví dụ. Và còn nhiều lắm những công trình kiến trúc, nghệ thuật cổ xưa hôm nay vẫn lừng lững.

Ba ngày ở Saint Petersburg cổ kính, trang nghiêm bên dòng Neva, đoàn chúng tôi phải tranh thủ thời gian để ngắm nhìn những bức tranh khổng lồ trong nhà thờ thánh Isaac, những cung điện nguy nga dát vàng trong thành phố, rồi chạy nắng, đội mưa để chiêm ngưỡng một phần nhỏ trong hàng triệu tác phẩm nghệ thuật ở Hermitage, để chụp ảnh quần thể các đài phun nước ở Cung điện mùa hè...

Các loại xe Lada, Moskovich, U-oat của Nga vắng bóng trên đường phố Hà Nội hàng chục năm rồi. Thế mà mấy ngày ở Nga, chúng tôi thấy tất cả các loại xe cũ, mới cùng chạy trong thành phố. Phố xá Saint Peterburg, Moscow và ngay cả ở Siberi lạnh giá vẫn bình yên với những tòa nhà cũ bền bỉ với thời gian, đẹp và trầm lặng.

Từ đèn giao thông đến hệ thống tàu hỏa, tàu điện, metro, xe điện, xe bus, taxi... dường như không khác lắm so với ba chục năm trước. Đường xá, các tòa nhà, hệ thống cây xanh, thảm cỏ, vạt rừng... cũng vậy, chỉ khoác màu áo mới theo mùa, với sự góp mặt của tuyết, của những thảm hoa vàng cỏ xanh, của hàng phong lá đỏ và những rừng bạch dương đổ lá vàng.

Người Nga nổi tiếng chịu khó đọc sách. Nếp văn hóa đẹp này vẫn như xưa, có khác chăng là ngoài việc đọc sách báo, tiểu thuyết như trước thì nay còn đọc thông tin qua màn hình điện thoại và notebook nữa.

Còn nữa, trong suốt thời gian đi lại và thăm các thành phố ở nước Nga, tôi đã chủ ý quan sát, nhưng tuyệt nhiên không thấy chuyện chặt hạ cây xanh hay trồng mới cả ngàn cây trong thành phố như ở ta. Cây xanh và những khu rừng bạch dương ở hai bên các đại lộ Nga được thiết kế rất khéo. Các thảm cỏ và hoa mọc như hoang dại, như vốn từ xưa đã có, không như cách mà các công ty công viên cây xanh của ta đang làm.

Xem ra, ở Nga, những thứ này đã được quy hoạch với tầm nhìn rất xa. Nghĩ vậy, tôi lại hy vọng có ngày được ngắm những hàng cây hoa ban trên các đại lộ Hà Nội, những đường phố đầy mai anh đào Đà Lạt, hay những hàng phượng vĩ đỏ thắm ở Hải Phòng…

Quảng trường thành phố Slobodskoy ở xứ Siberi lạnh giá

Ấn tượng nhất là việc chấp hành luật giao thông của người Nga, ngay cả qua đường cũng phải đúng chỗ, và chỉ đi khi có đèn xanh. Tuy nhiên, ùn tắc xe cộ ở các thành phố lớn của Nga vẫn là vấn đề rất đáng quan tâm đối với người tham gia giao thông.

Dù vậy nhưng việc quy hoạch, cải tạo giao thông đô thị ở Nga không làm ồ ạt, mà khéo léo lách vào, nhẹ nhàng và tinh tế, xen lẫn, điểm tô thêm cho vẻ đẹp xưa. Trong hệ thống Metro ở Moscow, những chuyến tàu mới được gắn thêm bảng, biển hiệu số, và thiết kế đẹp hơn.

Hệ thống bán vé và kiểm soát tại các cửa nhà ga tàu điện ngầm, ga tàu hỏa… cũng vậy, đẹp nhẹ nhàng, hiện đại mà không làm lu mờ vẻ đẹp xưa! 182 nhà ga trong hệ thống Metro Moscow được trang trí bằng nhiều tác phẩm nghệ thuật, biểu trưng cho những thời kỳ phát triển của đất nước.

Sẽ là thiếu nếu như không nhắc tới một nét văn hóa này của người Nga. Đó là đi đâu tôi cũng thấy nhà thờ, chứng tỏ tôn giáo ngày càng có vai trò quan trọng ở đất nước này. Tìm hiểu thì được biết, ngoài Chính thống giáo, các tôn giáo khác ở Nga là Phật giáo Mật tông, Tin lành, Do thái, Hồi giáo. Giải thích ngắn gọn cho câu hỏi của tôi, một cán bộ ở đại sứ quán cho biết, các tổng thống Nga đều làm lễ tại nhà thờ trước khi chính thức nhậm chức.

Có thể nói, tôn giáo hướng con người tới cái thiện, cái đẹp, làm cho mỗi người biết sống tốt hơn, có ích hơn cho bản thân và cộng đồng. Trước kia, nạn nghiện rượu diễn ra ở khắp nước Nga. Chuyện sáng sớm mùa đông khi đi làm bỗng thấy vài “ma men” chui ra từ đống tuyết ven đường không phải là hiếm. Thế mà sau 30 năm quay lại đất nước này, tôi không còn thấy bóng dáng của những kẻ say xỉn. Hút thuốc lá ở nơi công cộng cũng phải đúng chỗ quy định.

Cũng như nhiều quốc gia khác, nước Nga đang phải chịu áp lực về suy giảm và già hóa dân số, một số tộc người đứng trước nguy cơ... biến mất. Nhưng tôi tin là nước Nga, dân tộc Nga sẽ vượt qua thách thức này. Tôi tin vì những gì tôi đã thấy, đã biết về nước Nga. Một đất nước rộng lớn, đẹp, ấn tượng, một “thiên đường và gian khó”, trầm lặng vươn thở, già mà không yếu.

Trong ký ức của tôi và nhiều người Việt Nam như tôi sẽ còn đọng lại rất nhiều thứ về nước Nga. Không chỉ là Thủ đô Moscow với Quảng trường Đỏ, điện Kremlin lộng lẫy và những hàng dương xanh, những cánh đồng bát ngát, không chỉ là những đêm trắng và mùa thu vàng Levitan, cung điện Mùa đông hay phòng hổ phách ở Saint Petersburg... mà ấn tượng đậm sâu hơn chính là sự khắc nghiệt nhưng thơ mộng của mùa đông Nga, là vẻ đẹp của tâm hồn, của văn hóa Nga, là những con người Nga, dân tộc Nga quật cường, đôn hậu./.

Nhớ bạch dương, thăm nước Nga

VOV.VN -Ấm nóng những tấm lòng Nga - Việt, không thể tả hết bằng lời, không bút nào viết xuể.