Bài phỏng vấn là hồi ức của nhà báo Ngô Minh Đạo về Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong những năm làm phóng viên chuyên trách.

Nhà báo Ngô Minh Đạo sinh năm 1937 tại xã Sơn Hải, Huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông có 40 năm là phóng viên TTXVN, 17 năm làm phóng viên chuyên trách phục vụ 4 nhiệm kỳ lãnh đạo cao cấp của Đảng và Chính phủ gồm: Tổng Bí thư Lê Duẩn, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười và Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Trong đó có 9 năm ông là phóng viên chuyên trách của Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh Thủ tướng Võ Văn Kiệt (23/11/1922 – 23/11/2022), nhà báo Ngô Minh Đạo đã trao tặng toàn bộ tư liệu của mình về Thủ tướng Võ Văn Kiệt cho Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III vào ngày 17/11/2022. Ông chia sẻ trong lễ trao tặng:

Đây là nhiệm vụ cuối cùng mà tôi cần làm sau 9 năm đi theo Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Phóng viên VOV.VN đã có buổi trò chuyện với nhà báo Ngô Minh Đạo về quãng thời gian 9 năm đặc biệt này.

PV: Thưa ông, trở thành phóng viên chuyên trách cho lãnh đạo cấp cao là một điều không hề dễ dàng, nhất là tại một cơ quan lớn như TTXVN. Điều gì đã khiến cho chàng trai 23 tuổi năm nào ở Ty Văn hóa Nghệ An được lựa chọn?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Tôi trở thành phóng viên chuyên trách sau khi trở về từ chiến trường.

Để được trở thành phóng viên chuyên trách thì cơ quan cho tôi 4 lần thử:

Chuyến thứ nhất, cơ quan cử đi Festival X vào năm năm 1973 tại Berlin, Đức. Ảnh tư liệu đem về thấy là được.

Chuyến thứ hai, tôi được tháp tùng cụ Nguyễn Hữu Thọ, khi ấy là Phó Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đi thăm 14 nước châu Phi vào năm 1978.

Chuyến thứ ba, cơ quan cử đi Thế vận hội (Olympic) tại Moscow vào năm 1980.

Chuyến thứ tư, tôi đi cùng cụ Trường Chinh, khi ấy là Chủ tịch Hội đồng Nhà nước đi thăm Cuba và Liên Xô vào năm 1982.

Sau 4 lần thử, cơ quan thấy nhiệm vụ này có thể giao cho tôi được. Lúc bấy giờ thì mới được trở thành phóng viên chuyên trách.

“Ngồi đây không có ai là Thủ tướng cả!”

PV: Trong 17 năm làm phóng viên chuyên trách phục vụ 4 lãnh đạo cấp cao, 9 năm theo Thủ tướng Võ Văn Kiệt có gì khác biệt, thưa ông?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Mỗi người một vẻ. Tôi bắt đầu đi theo cụ Kiệt từ đầu những năm 1990, khi cụ đang giữ chức Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (1991 – 1992) rồi Thủ tướng Chính Phủ (1992 – 1997) và Cố vấn BCH Trung ương Đảng (1997 – 1999).

Với tôi cụ Kiệt là người chan hòa, vui vẻ và rất quý các anh em phục vụ.

Sau giờ làm việc, nếu có đi ăn cơm ở cơ sở thì cụ hay bảo thế này: “Ngồi đây không có ai là Thủ tướng cả!”. Trong bữa cơm, mọi người có thể nói chuyện tiếu lâm, thậm chí là nói chuyện tiếu lâm về cụ cũng được. Xong đứng dậy là cười xòa, mọi người quên hết.

Nhưng cụ Kiệt có cái hay là làm ra làm, chơi ra chơi. Lúc làm việc cũng có lúc căng thẳng, đập bàn, đập ghế. Nhưng xong, mọi người đứng dậy là thôi. Có lẽ đó là phong cách đặc trưng của người miền Nam.

PV: Trong 9 năm đó, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã cáu hay giận ông lần nào chưa?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Chưa.

Cụ Kiệt là người lúc nào cũng vui vẻ, tươi cười chứ không có cáu kỉnh, quát tháo. Cụ lại rất quý những anh em làm được việc nên anh em cũng rất tận tình với cụ.

Thủ tướng giả làm Việt Kiều

PV: Là phóng viên chuyên trách cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong cả 3 thời kỳ: Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Thủ tướng Chính phủ, Cố vấn BCH Trung ương Đảng, bằng quan sát của mình, ông thấy Thủ tướng đã thay đổi như thế nào trong suốt 9 năm đó?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Theo tôi thì không khác nhiều. Thủ tướng vẫn luôn là người năng động, xông xáo, dám làm, dám chịu trách nhiệm và có nếp sinh hoạt hết sức giản dị.

Hồi đó, cụ đi làm từ K5 lên Phủ Chủ tịch bằng xe đạp; về quê thì đi thuyền chứ không đi ô tô thật sang,…

Khi đi công tác, thực địa, gặp chỗ đang khai hoang không có đường cho xe đi thì cụ nhảy lên lưng ngựa. Khi vào đến khu khai hoang rậm rạp, không còn đường sá gì nữa thì cụ đánh trần đi bộ. Đằng trước cụ là một người đuổi rắn!

Năm đó, đê Yên Phụ đang bị giải tỏa. Dân bức xúc nhiều. Vào một ngày chủ nhật, cụ gọi anh em chúng tôi lên. Cụ dán râu giả, đeo kính, đội mũ, cải trang thành Việt kiều để lên thăm đê Yên Phụ.

Khi đứng nói chuyện với dân, dân không biết cụ là Thủ tướng, cho nên người ta nói hết những gì mà họ muốn nói.

Chụp ảnh người chụp ảnh

PV: Năm 2008, triển lãm ảnh “Thủ tướng Võ Văn Kiệt - Chân dung một con người” gồm 86 tác phẩm do ông thực hiện là một trong những triển lãm đầu tiên về Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ý tưởng về triển lãm này đã được hình thành như thế nào, thưa ông?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Suốt 9 năm đi theo cụ là tôi chụp máy phim. Mỗi kiểu ảnh lại phải nháy 5 - 7 cái. Mà TTXVN thì chỉ chọn và lưu một tấm thôi, còn lại thì bỏ. Vậy là cứ 3 tháng dọn kho 1 lần, tôi chọn và giữ lại vài bức. Tự nhiên, nó trở thành một cái kho rất quý của mình.

Tháng 6/2008, khi đang đi chụp với một nhóm nghệ sĩ nhiếp ảnh trên vùng cao thì tôi nhận được điện thoại của anh em cảnh vệ: “Chú Sáu mất rồi”. Tôi bỏ về Hà Nội, mua vé bay vào TP.HCM.

Trong buổi tang lễ hôm ấy, tôi nghĩ về quãng thời gian dài đi với cụ.

Cụ Kiệt cũng thích chụp ảnh. Mỗi lần đi công tác cụ hay đem theo một cái máy ảnh. Lúc rảnh rỗi, cụ mang ra ngắm nghía rồi bấm mấy cái.

Tôi có 1 bức ảnh cụ chụp với 2 cái máy ảnh cụ cho. Hôm đó, tôi đi theo cụ thăm Hàng Lược. Cụ thấy tôi chụp bằng cái máy FM2. “Thôi tao cho mày cái máy này” – cụ đưa luôn cái máy Nikon 401 đang cầm trên tay. Cái máy đó tự động lên phim được, hơn cái của tôi.

“In một quyển sách và làm một triển lãm ảnh cho cụ. Cái đó mình làm được” – tôi nghĩ.

Khi xin giấy phép làm triển lãm, tôi trình bày rằng: Triển lãm này không thể nói hết toàn bộ hoạt động trong cuộc đời của Thủ tướng Võ Văn Kiệt được. Tôi chỉ muốn nói lên tình cảm của mình với Thủ tướng trong khoảng thời gian rất ngắn ngủi được đi với ông mà thôi”.

PV: Vào năm 2014, ông được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao tặng Bằng Xác lập kỷ lục cho cuốn sách ảnh: “Nhìn từ cánh bay non nước Việt”. Đặc biệt hơn, cuốn sách này có lời đề tặng của Thủ tướng Võ Văn Kiệt vào năm 2002. Lời đề tặng này được viết trong hoàn cảnh nào, thưa ông?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Bức đầu tiên tôi chụp là sông Vàm Cỏ Đông ở Long An qua ổ cửa máy bay trong một lần đi công tác. Thấy đẹp nên lần sau được đi là cứ chụp vậy thôi chứ không tính gì đến chuyện in sách.

Sau khi về hưu tôi mới có thời gian để soạn lại những tư liệu cũ thì thấy rất nhiều ảnh chụp từ trên cao. Hồi đó flycam chưa phổ biến nên những bức ảnh như vậy là khá hiếm.

Tập hợp đủ rồi thì tôi đưa lên cho cụ Kiệt xem. Cụ bảo: “Như thế này thì in được một quyển sách rồi!” và mới ghi cho mấy chữ.

Phần lớn ảnh trong quyển này được chụp khi đi công tác bằng máy bay cùng cụ.

Mà máy bay trực thăng ngày ấy là trực thăng quân đội chứ không phải chuyên cơ, có hai ghế hai bên như ghế tàu hỏa, tàu chợ. Cụ ngồi một bên, tôi ngồi một bên. Nếu phát hiện có cái gì hay hay là cụ nép người cho tôi chụp.

Thấy tôi chạy lộn xộn trên máy bay cụ cũng không trách mà chỉ cười thôi. Cụ thấy thằng này say sưa quá!

“Ôi, bỏ nhà đi suốt ấy mà!”

PV: Theo ông, với một phóng viên chuyên trách, điều gì là khó nhất?

Nhà báo Ngô Minh Đạo: Yêu cầu cao nhất của một phóng viên chuyên trách là không được bỏ sót hoạt động của lãnh đạo và không được sai.

Còn lại thì…Ôi, bỏ nhà đi suốt ấy mà!

17 năm ấy đi theo 4 vị nguyên thủ quốc gia thì gần như tôi không có Tết, ngày lễ hay ngày nghỉ đâu. Lúc dân nghỉ thì các vị ấy lại hoạt động hăng nhất. Mình phải đi theo. Tết thì đi miền Trung, miền Nam,…Thứ 7, Chủ nhật thì đi công trình nọ, công trình kia.

Nhìn chung làm phóng viên chuyên trách sẽ rất bị động về mặt thời gian, luôn luôn phải sẵn sàng như một anh lính.

Mà làm phóng viên vất vả, làm vợ phóng viên cũng vất vả.

Tôi cưới vợ 3 ngày thì đi Lào 3 năm, mỗi lần về phép thì có một cháu. Có cháu thứ hai thì gửi cháu thứ nhất cho hàng xóm. Có cháu thứ ba thì gửi cháu thứ nhất, thứ hai cũng cho hàng xóm. Đến cháu thứ tư thì sinh ngay tại cổng viện!

Về nước, là 17 năm liền làm chuyên trách.

Ôi, bỏ nhà đi suốt!.

PV: Xin cảm ơn nhà báo./.

---