Cải tạo chung cư cũ: Không được “đẩy” trách nhiệm

Hà Nội là nơi có quỹ nhà chung cư cũ lớn nhất cả nước. Trong đó, hầu hết các nhà xây dựng thời kỳ 1960, nhiều nhà xuống cấp đến mức độ nguy hiểm như các nhà B6, C1 và hiện nay là C8 Giảng Võ. Việc tái thiết lại các chung cư cũ đang là nhu cầu bức thiết của người dân và là nhiệm vụ quan trọng của Thành phố Hà Nội và Bộ Xây dựng.

Thiếu chế tài mạnh để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ

Theo Bộ Xây dựng, hiện cả nước có 1.688 chung cư cũ,  riêng Hà Nội có 1.155 chung cư từ 4 đến 6 tầng và 10 khu thấp từ 1 đến 3 tầng (được xây dựng trước năm 1990 là 982 chung cư), tập trung tại các quận nội thành cũ, cho các hộ gia đình thuê với tổng diện tích khoảng 1,7 triệu m2 cần được cải tạo xây dựng lại. Ngoài ra, còn các khu nhà tập thể đơn lẻ, quy mô nhỏ và một số khu nhà do các cơ quan tự quản đang và sẽ phải bàn giao cho Thành phố nằm rải rác, xen kẽ trong các khu phố.

Hà Nội hiện có nhiều chung cư cũ nhất cả nước

Các chung cư cũ trên địa bàn Thành phố Hà Nội đa phần được xây dựng theo các tiểu khu nhà ở, một nhóm nhà (các khu tập thể) được xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách và phân phối cho cán bộ công nhân viên, được chuyển đổi từ hình thức sở hữu Nhà nước sang sở hữu tư nhân theo phương thức bán nhà theo Nghị định 61/CP. Trong quá trình sử dụng các hộ gia đình đã tự cơi nới, phát triển trên diện tích đất trống, sân chung; đến nay đa số diện tích xây dựng cũng như dân số trong các khu chung cư cũ đã tăng gấp đôi so với thiết kế ban đầu.

Đến nay, qua kiểm định, hầu hết các chung cư cũ đều trong tình trạng nguy hiểm từ mức cục bộ đến tổng thể. Đơn cử, Nhà C8 Giảng Võ được sử dụng từ năm 1979, qua kiểm định tháng 6/2013 cho thấy, đơn nguyên 3 nguy hiểm cấp D (nguy hiểm tổng thể), đơn nguyên 1 và 2 nguy hiểm cấp B.

Trước thực trạng, mặc dù Hà Nội đã vào cuộc xử lý, cải tạo chung cư cũ, nhưng, theo đánh giá của Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng, do còn nhiều khó khăn nên kết quả xây dựng lại chung cư cũ còn chưa đạt mong muốn, chưa đạt yêu cầu của Nghị quyết 34 của Chính phủ, yêu cầu 2015 cải tạo hết các chung cư cũ.

Bên cạnh đó, ông Dũng còn cho rằng, “Nghị quyết 34 chưa lường hết khó khăn. Hiện nay, vẫn thiếu cơ chế đồng bộ, thiếu chế tài mạnh để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ. Thiếu cơ chế đồng bộ, đảm bảo hài hòa lợi ích, chỗ này đồng ý, chỗ kia không đồng ý. Quy hoạch chung thủ đô hạn chế tầng cao, yêu cầu giảm dân số nội đô, đây là bài toán hóc búa”.

Trong số những khó khăn nổi bật, theo Bộ trưởng Dũng, việc cho bán nhà theo Nghị định 61 là tốt nhưng để lại những khó khăn cho cải tạo chung cư cũ khi quá đông sở hữu và đa sở hữu, rất khó để tất cả mọi người dân đồng tình. Đặc biệt, pháp luật hiện hành cũng chưa nêu rõ quy định với công trình hết tuổi thọ, mất an toàn và trách nhiệm của người dân trong những trường hợp này.

Không được đẩy trách nhiệm

Đánh giá việc cải tạo chung cư cũ tại Hà Nội còn nhiều khó khăn, bộn bề công việc sẽ phải làm, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyên Thế Thảo, cho hay: Tới đây, Hà Nội sẽ đề xuất với Chính phủ về những vấn đề liên quan đến cải tạo, tái thiết lại các khu chung cư cũ. Đây là nhiệm vụ trọng tâm của Thành phố.

Tuy nhiên, ông Thảo cũng trăn trở rằng, “sự đồng thuận, nhận thức đang là rào cản, thách thức cho quá trình thực hiện cải tạo chung cư cũ”. Cho nên, ông Thảo đề nghị, phải “thống nhất quan điểm coi việc xây dựng, tái thiết nhà chung cư cũ là trách nhiệm của nhà nước, chính quyền các cấp và của người dân, không đẩy trách nhiệm cho doanh nghiệp”.

Theo lý giải của ông Thảo, nguồn gốc của nhà chung cư cũ là nhà nước làm nhà cho cán bộ, đã bán diện tích ở, toàn bộ hành lang, mái, diện tích sử dụng chung vẫn do nhà nước quản lý. Như vậy, cả về sở hữu và trách nhiệm là của nhà nước, chính quyền và người dân.

Trước thực trạng này, ông Thảo đề nghị: Chính phủ cần ban hành quy định về trách nhiệm của chính quyền trong tái thiết nhà chung cư do nhà nước xây dựng, đã bán, cho thuê. Khi đã là quy định bắt buộc về trách nhiệm thì kể cả người dân ở tầng 1 hay tầng trên đều phải có trách nhiệm.

Đặc biệt, ông Thảo đề xuất: Với nhà hết tuổi thọ, nguy hiểm, xuống cấp, cần xem xét điều chỉnh quy chuẩn, tiêu chuẩn mới về cấp độ, trong đó tính đến yêu cầu về chống động đất. Lấy quy chuẩn về chống động đất để áp vào chung cư cũ vì hiện nay tất cả các chung cư cao tầng đều phải tuân thủ quy định về chống động đất.

Còn Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng cho rằng, phải hoàn thiện pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn, tuổi thọ chung cư, đây là trách nhiệm của Bộ Xây dựng. Bộ sẽ cùng Thành phố xây dựng cơ chế chính sách để huy động nguồn lực phục vụ cải tạo chung cư cũ./.