Vĩnh biệt Hoàng Nhuận Cầm - thi sĩ tài hoa, đặc sắc của một thời đại thi ca Việt

Chiều 24/4, tại Nhà tang lễ 125 Phùng Hưng (Hà Nội), Hội Nhà văn Việt Nam và gia đình đã tổ chức lễ tang nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm trong niềm thương tiếc của nhiều văn nghệ sĩ, trí thức và người yêu văn thơ, điện ảnh.

Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm ra đi vào hồi 16h30 phút ngày 19/4/2021 tại Hà Nội sau một cơn tắc nghẽn phổi mãn tính. Ông là một thi sĩ chiếm được tình yêu mến của rất nhiều thế hệ độc giả thuộc đủ mọi tầng lớp, lứa tuổi. Vì vậy sự ra đi đột ngột của ông khiến giới văn chương và cả những người yêu thơ, điện ảnh bàng hoàng, tim như thắt lại.

Trong tang lễ, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam chia sẻ về sự ra đi đột ngột của tác giả bài thơ "Chiếc lá đầu tiên": "Hôm đó, ông nhận lời giao lưu với một đơn vị công binh ở Ninh Bình nhưng thấy trong người mệt khác thường, ông xin hoãn không tham gia được nữa. Vào lúc 15h17, ông nhắn tin cho con trai rằng thấy trong người không được khỏe nhưng lại dặn con không lo lắng nhiều. Cuối giờ chiều nhiều người gọi điện thoại vào máy của ông, chuông đổ, chuông đổ hoài nhưng ông không trả lời. Khi con trai đẩy cửa bước vào phòng ông, thấy ông đang ngồi xếp vòng tròn. Ông ra đi như một thiền sư".

Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm sinh ngày 7/2/1952, quê quán ở Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội. Ông là con trai đầu lòng của nhạc sĩ Hoàng Giác. Năm 1969, ông học Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1971 tình nguyện nhập ngũ vào Binh chủng Phòng không – Không quân, chiến đấu tại các mặt trận Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên – Huế cho đến Chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975. Năm 1976, ông giải ngũ trở về trường cũ tiếp tục học. Năm 1981 về công tác tại Hãng Phim truyện Việt Nam rồi làm việc tại Đài Truyền hình Việt Nam…

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình truyền thống nghệ thuật, nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm sớm bộc lộ tình yêu thơ ca. Ông là tác giả của các tập thơ: “Thơ tuổi hai mươi” (in chung, 1974); “Những câu thơ viết đợi mặt trời” (1983); “Xúc xắc mùa thu” (1992); “Thơ với tuổi thơ” (2004); “Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến” (2007); “36 bài thơ” (2008).​

Những bài thơ nóng hổi viết từ chiến trường như "Vào mặt trận lúc mùa ve đang kêu", "Nghe chim kể chuyện trên đồi chốt", "Thư mùa thu", "Anh bộ đội và tiếng nhạc la"… đã lấp lánh một tài năng thi ca trong tâm hồn người lính trẻ đại diện cho thế hệ thanh niên “xếp bút nghiên lên đường ra trận”. Những bài thơ trong trẻo, say đắm như: "Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến"; "Chiếc lá đầu tiên"… đã nhanh chóng vinh danh ông và ông đã trở thành thần tượng thơ của giới sinh viên, trở thành người truyền cảm hứng và tình yêu thi ca cho nhiều cây bút trẻ.

Đánh giá về sự nghiệp thi ca của Hoàng Nhuận Cầm, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam bày tỏ: "Thơ của ông viết về đồng đội, về hậu phương và những người lính tri thức, không vấn vương lên đường ra trận, sẵn sàng đi vào cõi chết như một lẽ sống. Những câu thơ da diết, đau đớn và kiêu hãnh của ông đủ dựng nên một thế hệ những chàng trai đi vào mặt trận trong sáng, đẹp đẻ và quả cảm biết dường nào...".

Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, thơ Hoàng Nhuận Cầm viết về tình yêu trong trẻo, say đắm và mãnh liệt, làm rung động con tim bao thế hệ. Nhiều bài thơ của ông trở thành những bản tình ca cho nhiều thế hệ. Càng về sau thơ ông càng đẹp, càng sang trọng và càng ngân vang với những suy ngẫm sâu xa về thân phận con người và những giấc mơ lớn lao về con người. Bằng tính lạc quan, ông viết thơ về cái chết thật thanh thản, phải chăng, ông xác định được sự hữu hạn, sự mong manh của kiếp người, để luôn cháy hết mình cho thi ca, cho nghệ thuật. 

Bên cạnh tình yêu thi ca, Hoàng Nhuận Cầm còn bén duyên với điện ảnh, với cả tư cách diễn viên lẫn biên kịch. Ông là biên kịch của nhiều bộ phim, trong đó có một số phim nổi bật như "Đêm hội Long Trì", "Hà Nội mùa đông năm 46", "Pháp trường trắng", "Ai lên xứ hoa đào", "Nhà tiên tri", "Mùi cỏ cháy"... Ông cũng tham gia diễn xuất với vai "Bác sĩ Hoa Súng" trong chương trình Gặp nhau cuối tuần và vai nhà thơ trong phim "Số đỏ". Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm từng chia sẻ ông mê thơ tới chết và say điện ảnh phát mệt. Thơ ca và điện ảnh tạo thành tình yêu cuộc sống của ông. 

Trong hơn 50 năm hoạt động nghệ thuật, ông đã được tặng những danh hiệu cao quý: Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật năm 2012 cho lĩnh vực văn học; Giải Nhất cuộc thi thơ Báo Văn Nghệ năm 1972-1973; Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1993 cho tập thơ “Xúc xắc mùa thu”; Giải Cánh Diều Vàng năm 2011 của Hội Điện ảnh Việt Nam cho kịch bản phim “Mùi cỏ cháy”; cùng nhiều giải thưởng tại các kỳ LHP Việt Nam…

Đến tiễn đưa nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm về nơi an nghỉ cuối cùng có các nhà văn, nhà thơ, nhiều nghệ sĩ trong lĩnh vực điện ảnh, sân khấu như nhà thơ Hữu Thỉnh, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhà thơ Hữu Việt, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, NSND đạo diễn Đặng Nhật Minh, NSND Lý Thái Dũng, NSND Trung Hiếu - Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội, NSND Bùi Bài Bình - người đóng vai chính trong phim điện ảnh "Nhà tiên tri" do cố nhà thơ viết kịch bản....

Nhà thơ Hữu Thỉnh, Nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam viết trong sổ tang: "Vô cùng thương tiếc, vĩnh biệt nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Nhà thơ tài danh, nhà hoạt động điện ảnh nổi tiếng, một tình yêu văn chương và nghệ thuật say đắm và thánh thiện đáng khâm phục".

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương viết lời tiễn biệt nhà thơ tài hoa Hoàng Nhuận Cầm - một trong những khách mời quen thuộc trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam: "Đài Tiếng nói Việt Nam vô cùng thương tiếc nhà thơ, nhà biên kịch tài hoa Hoàng Nhuận Cầm. Công chúng yêu văn học, nghệ thuật cả nước từ hàng chục năm nay đã vô cùng yêu quý, ngưỡng mộ, biết ơn nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm về những bài thơ tràn đầy tình yêu đất nước, quê hương, tình yêu lứa đôi, yêu thương con người. Hoàng Nhuận Cầm đã thắp lên trong họ ngọn lửa thi ca cháy sáng.

Phần lớn những bài thơ đó được phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam, trên các trang báo in, điện tử, ấn phẩm, chương trình của Đài. Mấy năm gần đây, các chương trình mới "Khách đến chơi nhà", "Đôi bạn văn chương" lại có thêm sắc thái mới, sức hấp dẫn và lay động mới. Công chúng của Đài được nghe, đọc, xem Hoàng Nhuận Cầm qua các tác phẩm văn học, điện ảnh đầy chất thơ, chất lính, chất Hoàng Nhuận Cầm. Khó có thể diễn đạt sự ngưỡng mộ, biết ơn, tiếc thương nghệ sĩ Hoàng Nhuận Cầm, anh Hoàng Nhuận Cầm, đồng môn Khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp. Anh thanh thản ra đi nhé, mãi yêu anh, tự hào về anh". 

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, cựu sinh viên Khoa Ngữ văn bày tỏ sự thương tiếc trước sự ra đi của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Ông viết trong sổ tang: "Thương tiếc anh, một nhà thơ có dấu ấn đặc biệt trong thi ca của thế kỷ XX, bởi phong cách thơ, hồn thơ và tình yêu đời, yêu người. Thơ anh làm cho tâm hồn người đọc trẻ trung hơn, sâu lắng hơn và tinh tế hơn. Nay anh tạm biệt cõi nhân gian, phiêu về cõi không có không gian và thời gian nữa nhưng thơ anh còn mãi và mãi được yêu quý ở chốn thời gian vẫn trôi này".

Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên gửi những dòng thơ cuối đến người bạn mà ông trân quý: 

"Ta phải sống như là không thể chết

Nhưng có ai không chết bao giờ

Nhưng không chết là những câu thơ

Đợi mặt trời viết trong đêm tối

Ta đã chán lời vu vơ giả dối

Những câu thơ phải viết thật mình

Những câu thơ toé loé bình minh

Những câu thơ đậm mùi cỏ cháy.

Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy

Thôi Cầm đi, đêm đã Vô Cùng".

Đúng 15h30, Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đọc điếu văn, thuật lại cuộc đời người thi sĩ tài hoa, luôn một lòng cống hiến cho nghệ thuật. Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều một lần nữa khẳng định nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm là một thi sĩ tài hoa, đặc sắc của một thời đại thi ca Việt, một nhà thơ chân chính chỉ biết cúi đầu trước mẹ, trước Tổ quốc và trước cái đẹp mà vầng trăng là một biểu tượng. 

Giây phút mặc niệm ông, bài thơ "Chiếc lá đầu tiên" vang lên đầy xúc động. Thay mặt cho gia đình, con trai nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm đọc lời cảm tạ. 

Sau lễ viếng, thi hài của nhà thơ sẽ được đưa xuống Đài hoá thân Hoàn vũ, Văn Điển, Hà Nội./.