Điều ẩn chứa phía sau thỏa thuận Ai Cập mua 30 chiến đấu cơ Rafale của Pháp

Trước đó, vào tháng 2/2015, Pháp và Ai Cập đã ký hợp đồng cung cấp 24 máy bay chiến đấu Rafale cho không quân Ai Cập, như một phần của gói thầu lớn hơn, bao gồm cả phần cứng cho Hải quân Ai Cập. Các cuộc đàm phán đã kéo dài, với một thỏa thuận cho 12 chiếc Rafales mới dự kiến ​​vào năm 2017 nhưng bị trì hoãn khi Cairo cân nhắc các lựa chọn thay thế, do Pháp không linh hoạt về giá máy bay chiến đấu.

Thỏa thuận mới sẽ nâng quy mô đội chiến đấu cơ Rafale của Ai Cập lên 54 chiếc, biến Không quân Ai Cập thành nhà khai thác nước ngoài lớn nhất của loại máy bay chiến đấu có giá trung bình 150 triệu USD mỗi chiếc này. Còn nhớ, một thỏa thuận Rafale gây tranh cãi được ký với Ấn Độ cho 36 máy bay chiến đấu có giá khoảng 217 triệu USD/chiếc, cao hơn 45% so với mức giá của Ai Cập, với nhiều cáo buộc tham nhũng trong thỏa thuận của Ấn Độ.

Trích dẫn các tài liệu mật, trang web điều tra Disclose cho biết, một thỏa thuận đã được ký kết vào cuối tháng 4 và một thỏa thuận có thể được chấp nhận khi một phái đoàn Cairo đến Paris. Disclose cho biết khoản tài chính cho thỏa thuận 3,75 tỷ euro (4,5 tỷ USD) sẽ được nhà nước Pháp đảm bảo tới 85% với BNP Paribas SA, Credit Agricole, Societe Generale và CIC - những công ty đã tài trợ cho thỏa thuận ban đầu, tái cam kết.

Hợp đồng của Ai Cập cũng bao gồm các hợp đồng cho nhà cung cấp tên lửa MBDA và nhà cung cấp thiết bị Safran Electronics & Defense, trị giá 200 triệu euro khác. Thỏa thuận mới sẽ là một cú hích nữa cho dòng máy bay chiến đấu Rafale do Dassault sản xuất sau khi thỏa thuận trị giá 2,5 tỷ euro bán 18 chiếc Rafales cho Hy Lạp được hoàn tất vào tháng 1/2021.

Thỏa thuận Rafale mới đánh dấu hợp đồng lớn thứ tư về máy bay chiến đấu mới được ký kết bởi Ai Cập kể từ khi chính phủ Hồi giáo thân Mỹ bị lật đổ vào năm 2013, kết thúc hàng thập kỷ mà các vụ mua lại máy bay chiến đấu hầu như chỉ bao gồm những chiếc F-16 của Mỹ đã xuống cấp nặng nề.

Các hợp đồng mua máy bay chiến đấu mới khác được Ai Cập ký từ năm 2013 bao gồm hợp đồng mua 46 máy bay chiến đấu hạng trung MiG-29M của Nga, hợp đồng mua 24 máy bay chiến đấu hạng nhẹ Rafale ban đầu và một hợp đồng ký vào năm 2018 mua 26 máy bay chiến đấu hạng nặng Su-35 hiện đang là loại máy bay ưu của Không quân Ai Cập. Pháp là nhà cung cấp vũ khí chính cho Ai Cập từ năm 2013-2017, bao gồm việc bán 24 máy bay chiến đấu với tùy chọn thêm 12 chiếc, cả các giao dịch mua thêm máy bay phản lực Rafale và tàu chiến đã ở giai đoạn phát triển.

Các nhà ngoại giao cho rằng điều đó liên quan nhiều đến vấn đề tài chính vì lo ngại về khả năng dài hạn của Cairo trong việc trả các khoản vay được nhà nước bảo lãnh, hơn là lo ngại về tình hình nhân quyền ở Ai Cập. Benedicte Jeannerod - Giám đốc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền tại Pháp - đã thẳng thừng tố cáo thỏa thuận này.

Máy bay Rafale được đặc trưng bởi khả năng chiến đấu cao bao gồm khả năng cơ động, sở hữu hệ thống vũ khí tiên tiến, đa dạng và có thể thực hiện các nhiệm vụ tầm xa. Rafale được đánh giá cao nhờ khả năng tiếp cận tên lửa hành trình tránh radar Scalp, có độ chính xác cao và tầm bắn 1.000 km. Ngoài ra, máy bay được trang bị hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến cho phép thực hiện tất cả các nhiệm vụ một cách hiệu quả.

Trong trường hợp hai phiên bản máy bay chiến đấu tiên tiến của Nga dường như tập trung vào các nhiệm vụ chiếm ưu thế trên không, Rafales có khả năng không đối không hạn chế hơn nhiều nhưng dường như được mua với mục đích tấn công. Qatar, Ấn Độ và Hy Lạp mua máy bay này đã biến chiếc máy bay này thành một trong những thành công chính của ngành công nghiệp quốc phòng của Pháp.

Thương vụ Rafale mới cũng được nhiều người cáo buộc mang màu sắc chính trị. Với việc Ai Cập đang chịu sự chỉ trích gay gắt của phương Tây và đối mặt với những lời đe dọa trừng phạt của Mỹ vì mua vũ khí tiên tiến của Nga, việc mua sắm để hỗ trợ chương trình máy bay chiến đấu đang gặp khó khăn của phương Tây và nền kinh tế châu Âu ốm yếu có thể được coi là một cách để cải thiện tình hình.

Disclose lưu ý rằng thỏa thuận được đưa ra sau chuyến thăm cấp nhà nước cực kỳ gây tranh cãi của Sissi vào tháng 12 do Tổng thống Emmanuel Macron chủ trì. Ai Cập và Pháp có mối quan hệ ngày càng khăng khít dưới sự cai trị thế tục của cựu tướng quân đội Sissi, với những lợi ích chung ở Trung Đông và sự nghi ngờ của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan.

Các tổ chức nhân quyền đã cáo buộc Macron nhắm mắt làm ngơ trước những gì họ nói đang ngày càng gia tăng vi phạm các quyền tự do của chính phủ Sisi. Các nhà hoạt động nhân quyền quốc tế phẫn nộ, yêu cầu Macron không trải thảm đỏ mà thay vào đó nêu quan ngại về khoảng 60.000 tù nhân chính trị ước tính đang mòn mỏi trong các nhà tù ở Ai Cập.

Các quan chức Pháp bác bỏ điều này và nói rằng Paris đang tuân theo chính sách không công khai chỉ trích các quốc gia về nhân quyền để có được hiệu quả hơn trong từng trường hợp cụ thể. Tháng 12/2020, Tổng thống Pháp Macron cho biết sẽ không đưa việc bán vũ khí cho Ai Cập có điều kiện về nhân quyền vì ông không muốn làm suy yếu khả năng chống khủng bố của Cairo trong khu vực - một bình luận đã thu hút sự phẫn nộ của giới chỉ trích.

Macron cũng đã trao cho Sisi Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh (Ordre national de la Légion d’honneur) cao quý nhất của Pháp, trong chuyến thăm của nhà lãnh đạo Ai Cập đến Paris.  Tổng thống Pháp cũng loại trừ việc khiến quan hệ quốc phòng và thương mại ngày càng sâu sắc của Pháp với Ai Cập gắn với điều kiện về vấn đề quyền: “Tôi nghĩ sẽ hiệu quả hơn nếu có một chính sách đối thoại hơn là một chính sách tẩy chay sẽ làm giảm hiệu quả của một trong những đối tác của chúng ta trong cuộc chiến chống khủng bố và ổn định khu vực”./.