Bộ đội Công binh rà phá, làm sạch hàng chục nghìn ha đất mỗi năm

Chiến tranh đã qua đi song bom mìn còn sót lại gây ra nhiều hậu quả nặng nề, tiếp tục tác động tới nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là môi trường an ninh, dân sinh, điều kiện phát triển kinh tế của nước ta.

Để khắc phục tình trạng này, những năm qua, Quân đội nhân dân Việt Nam, mà nòng cốt là lực lượng Công binh đã tham gia tích cực, góp phần làm sạch đất đai và môi trường sinh thái, giúp nhân dân ổn định cuộc sống.

Nhân kỷ niệm Ngày truyền thống ngành Công binh (25/3/1946 - 25/3/2016), phóng viên VOV đã phỏng vấn Đại tá Phùng Ngọc Sơn, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng, Bộ Tư lệnh Công binh.

Đại tá Phùng Ngọc Sơn

PV: Thưa Đại tá Phùng Ngọc Sơn, xin ông cho biết một số kết quả cụ thể của công tác khắc phục hậu quả bom mìn?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Có thể khẳng định Công binh là lực lượng nòng cốt trong công tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh ở Việt Nam. Việt Nam là một trong số các quốc gia bị ô nhiễm bom mìn vật nổ nặng nề nhất. Theo số liệu điều tra, Quân đội Mỹ đã sử dụng khoảng 15 triệu tấn bom, đạn; trong đó, số còn sót lại ước tính khoảng 800.000 tấn…

Trước thực trạng đó, với chức năng, nhiệm vụ của mình, Binh chủng Công binh đã phát huy vai trò nòng cốt, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, bộ, ngành và địa phương xây dựng kế hoạch, lập phương án, tổ chức dò tìm, thu gom, xử lý hàng triệu bom mìn các loại, nhất là ở những địa bàn trọng điểm, các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, biên giới... làm sạch hàng trăm ngàn héc-ta đất, phục vụ có hiệu quả cho phát triển kinh tế xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh.

Để phát huy sức mạnh tổng hợp, có sự chung tay góp sức của toàn xã hội, cũng như sự giúp đỡ, tài trợ của các tổ chức quốc tế. Binh chủng đã tham mưu giúp Bộ Quốc phòng phối hợp Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng Đề án Chương trình 504 (Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2010 - 2025).

Hiện nay, mỗi năm bộ đội Công binh tổ chức rà phá, làm sạch khoảng 40-50.000 ha đất, chủ yếu ở những vùng bị ô nhiễm nặng, khu vực dự án phát triển kinh tế, xã hội, phục vụ dân sinh, mở rộng đất sản xuất, góp phần xóa đói giảm nghèo.

Bên cạnh đó chúng tôi đề xuất và đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định thành lập Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam, từng bước kiện toàn tổ chức biên chế và đi vào hoạt động có hiệu quả thiết thực.

PV: Ô nhiễm bom mìn là vấn đề mà các quốc gia bị ảnh hưởng phải mất rất nhiều năm, thậm chí hàng trăm năm để giải quyết. Những khó khăn thách thức của Việt Nam khi giải quyết vấn đề ô nhiễm bom mìn hiện nay là gì, thưa ông?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Mặc dù bộ đội Công binh đã triển khai rất nhiều phương án rà phá, khắc phục hậu quả bom mìn vật nổ sau chiến tranh, song vẫn còn rất nhiều khó khăn, thách thức để giải quyết vấn đề ô nhiễm bom mìn hiện nay.

Đó là: Thứ nhất, do diện tích hiện còn bị ô nhiễm bom mìn là rất lớn (gần 20,86% diện tích cả nước).

Thứ hai, do khó khăn về nguồn vốn đầu tư (muốn rà phá hết diện tích đất đai bị ô nhiễm thì phải cần nguồn kinh phí hàng tỷ đô la).

Thứ ba, do nguồn lực bảo đảm cho công tác khắc phục hậu quả bom mìn còn hạn chế, chủ yếu là nguồn vốn của Chính phủ cấp, chưa huy động được nhiều nguồn tài trợ, hỗ trợ từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, của chính phủ các nước và của cộng đồng quốc tế.

Thứ tư, việc thực hiện các dự án rà phá bom mìn vật nổ dưới biển còn gặp nhiều khó khăn về trang bị kỹ thuật, trình độ chuyên môn chưa thật sự đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của nhiệm vụ. Bên cạnh đó công tác nghiên cứu về công nghệ, chế tạo trang thiết bị phục vụ ra phá bom mìn, phát triển nguồn nhân lực chưa theo kịp yêu cầu của Chương trình; một số cơ chế, chính sách liên quan đến công tác  rà phá bom mìn sau chiến tranh chưa thật sự đồng bộ.

Thứ năm, do đặc điểm ô nhiễm bom mìn vật nổ mang tính đặc thù Việt Nam (chiến tranh đã lùi xa hàng chục năm; thời tiết khí hậu, địa hình, địa vật đã thay đổi nhiều; hiện nay người dân đã và đang canh tác ngay trên mảnh đất còn nhiều bom đạn nằm sâu trong lòng đất...).

Thứ sáu, tai nạn do bom mìn gây ra còn nhiều; việc cấp cứu, hỗ trợ nạn nhân bom mìn còn gặp nhiều khó khăn do các cơ sở y tế cấp xã và khu vực chưa được đầu tư nhiều về cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện; điều kiện giao thông tại các địa bàn ô nhiễm bom mìn nặng còn nhiều khó khăn.

Dò gỡ bom mìn dưới nước

PV: Từ thực trạng khắc phục hậu quả bom mìn, vật nổ sau chiến tranh trong thời gian qua, theo ông, những vấn đề cần tập trung giải quyết trong thời gian tới?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Trong những năm qua, công tác khắc phục hậu quả bom mìn, vật nổ sau chiến tranh của lực lượng Công binh đã đạt được nhiều kết quả nhất định, giải phóng được hàng trăm nghìn héc-ta đất phục vụ tích cực cho công cuộc xây dựng đất nước trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thời gian tới, công tác rà phá bom mìn cần hướng nhiều ra vùng biển. Bản thân Việt Nam là một quốc gia có diện tích biển gấp ba diện tích đất liền, trong đó 2/3 diện tích biển có nhiều tài nguyên quan trọng...do đó cần sớm tổ chức điều tra lập bản đồ ô nhiễm bom mìn, vật nổ ngoài biển. Từ đó có các chiến lược phù hợp cho việc rà phá bom mìn trên biển, phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Một vấn đề khó khăn cần tháo gỡ nữa là huy động nguồn lực để thực hiện Chương trình. Quá trình mở rộng hợp tác quốc tế, chúng tôi đã tiếp nhận được tài trợ cũng như kinh nghiệm, trang bị, công nghệ phục vụ tích cực cho công tác rà phá bom mìn. Tuy nhiên, để rà phá hết bom mìn và đẩy nhanh tiến độ rà phá, chúng ta cần huy động được nguồn kinh phí lớn, cần sự chung tay góp sức từ các cấp, các ngành, các tổ chức cá nhân trong nước và cộng đồng quốc tế.

Hiện nay, trên thế giới có hơn 40 nước bị ô nhiễm bom mìn, vật nổ còn sót lại sau chiến tranh với mức độ khác nhau. Có nhiều nước, tổ chức quốc tế đã và đang tài trợ nhân đạo ODA cho các nước bị ô nhiễm bom mìn. Liên Hợp Quốc có các cơ quan liên quan đến hỗ trợ hoạt động trong vấn đề này như hỗ trợ nhân đạo, tư vấn, thức đẩy quan hệ giữa nhà tài trợ và cộng đồng quốc tế, điều phối việc huy động các nguồn lực, phát triển các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy tắc an toàn, phổ biến thông tin và hỗ trọ làm sạch bom mìn…

Do đó, chúng ta cần mở rộng hợp tác quốc tế một cách toàn diện, đầy đủ hơn để tranh thủ sự giúp đỡ của các nước, các tổ chức quốc tế, nhất là về huấn luyện, đào tạo, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị chuyên dùng, nghiên cứu khoa học…

Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, kêu gọi sự hỗ trợ nhân đạo của chính phủ các nước trên thế giới, nhất là các nước đã tham gia chiến tranh ở Việt Nam, các tổ nhân đạo quốc tế, góp phần cùng Chính phủ và nhân dân Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh.

PV: Theo thống kê, ở Việt Nam dự kiến phải mất 300 năm nữa mới có thể hoàn thành khắc phục hậu quả bom mìn. Để đẩy nhanh tiến độ rà phá cần sự chung tay hợp tác, hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. Thời gian qua, chúng ta đã có sự hợp tác, hỗ trợ từ các nước như thế nào?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Những năm qua cộng đồng quốc tế đã hỗ trợ Việt Nam khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh, tuy nhiên mức độ hợp tác và quy mô hỗ trợ của cộng đồng quốc tế cho Việt Nam mới ở mức độ rất khiêm tốn so với nhu cầu.

Về phía chính phủ các nước, chủ yếu mới có Hoa Kỳ, Nhật Bản... còn các nước khác chỉ hỗ trợ qua các tổ chức phi chính phủ để thực hiện các dự án nhỏ, lẻ tại Việt Nam. Hiện Hoa Kỳ đã hỗ trợ khoảng 12 triệu USD; Nhật Bản đã hỗ trợ 11,2 triệu USD cho dự án rà phá bom mìn đường Hồ Chí Minh; 1,5 triệu USD cho công tác rà phá bom mìn tại Quảng Trị và đã cam kết hỗ trợ dự án rà phá bom mìn tại Hà Tĩnh là 4 triệu USD.

Về phía các tổ chức phi chính phủ, đến nay, có gần 40 tổ chức đang triển khai các hoạt động hỗ trợ Việt Nam, tuy nhiên chủ yếu chỉ tập trung vào hỗ trợ nạn nhân, giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn, một số dự án điều tra, khảo sát và một số dự án rà phá bom mìn quy mô nhỏ, lẻ... tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi (nguồn hỗ trợ này còn rất khiêm tốn; tổng diện tích rà phá bom mìn do các tổ chức này thực hiện được chỉ chiếm khoảng 1% tổng diện tích đã rà phá bom mìn ở Việt Nam).

Dò tìm bom mìn đảm bảo an toàn cho các hội nghị

PV: Để nâng cao hiệu quả xử lý bom mìn và tăng cường mối quan hệ quốc tế, hoạt động đối ngoại quân sự trong lĩnh vực rà phá bom mìn được Bộ Tư lệnh Công binh xác định ra sao?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Quan điểm của Việt Nam là thúc đẩy hợp tác đa phương giữa các nước thành viên trong khắc phục hậu quả bom mìn, vật nổ còn sót lại sau chiến tranh nhằm chia sẻ kinh nghiệm của các quốc gia trong khắc phục hậu quả bom mìn trong khu vực và quốc tế; Trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm về công tác huấn luyện rà phá bom, mìn của các quốc gia thành viên; Xác định kế hoạch hợp tác cụ thể trong hỗ trợ, tăng cường năng lực cho Việt Nam trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn; Quảng bá, giới thiệu và tìm hiểu các công nghệ, trang bị tiên tiến trong lĩnh vực rà phá bom mìn; Thông qua hợp tác quốc tế nhằm kêu gọi, vận động hỗ trợ kinh phí từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cộng đồng quốc tế.

PV: Được biết tại Hội nghị ADMM+ tổ chức ở Huế năm 2015, Việt Nam có bài tham luận quan trọng nêu lên thực trạng bom mìn vật nổ dưới biển và một số kinh nghiệm trong khắc phục bom mìn ở biển. Vậy vì sao chúng ta lại chọn chủ đề này, thưa Đại tá?

Đại tá Phùng Ngọc Sơn: Hội nghị ADMM+ tổ chức tại Huế năm ngoái với Chủ đề: “Ô nhiễm bom mìn, vật liệu nổ dưới biển và biện pháp khắc phục”, các nội dung đưa ra bàn thảo gồm: Đánh giá tình hình Ô nhiễm bom mìn dưới nước; Thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm rà phá bom mìn dưới nước; Sáng kiến, đề xuất hợp tác về hành động mìn nhân đạo; Thảo luận về hoạt động tiếp theo của Nhóm.

Chúng ta chọn chủ đề này nhằm đề xuất xây dựng Trung tâm huấn luyện rà phá bom mìn với quy mô cấp khu vực để đào tạo phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho Việt Nam và các nước trong khu vực. Trao đổi, học tập giữa chuyên gia của các nước; trao đổi các thành tựu nghiên cứu về quy trình, công nghệ trong rà phá bom mìn, để chế tạo trang thiết bị rà phá bom mìn  phù hợp điều kiện thực tế của Việt Nam. Tăng cường tham gia tổ chức và thực hiện các chương trình, dự án, đề tài hợp tác nghiên cứu song phương và đa phương trong cộng đồng.

PV: Xin cảm ơn Đại tá./.