Cuối năm 2021, Nga được cho là đã vận hành hệ thống tên lửa chống vệ tinh (ASAT) S-550 có khả năng tấn công tàu vũ trụ, tên lửa đạn đạo và siêu thanh ở tầm cao tới hàng chục nghìn km.

S-550 được cho là hệ thống di động có thiết kế đặc biệt nhằm phòng thủ chiến lược trước tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), với vai trò “tấn công không gian” hoặc “phòng thủ không gian”.

S-550 có thể là sự tiếp nối chương trình vũ khí từ cuối thời Liên Xô về “hệ thống phòng không giai đoạn cuối cơ động cao” được phát triển từ năm 1981-1988. Chương trình này sau đó bị hủy bỏ do thỏa thuận kiểm soát vũ khí giữa Liên Xô và Mỹ.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích tỏ ra nghi ngờ tuyên bố của Nga về việc phát triển một hệ thống như vậy, chỉ ra sự mâu thuẫn và mơ hồ giữa những thông tin trên truyền thông và các tuyên bố mà giới chức quân sự cấp cao của Nga đưa ra.

Họ cho rằng, việc tuyên bố sở hữu một hệ thống có khả năng phòng thủ tên lửa siêu thanh hoặc mối đe dọa từ không gian dường như là điều phi lý, nhất là với những hạn chế về công nghệ phòng thủ tên lửa hiện nay.

Ngoài ra, các nhà phân tích cũng nói rằng, có thể có sự nhầm lẫn giữa S-550 và S-500, một hệ thống khác được phát triển nhằm mục đích phòng thủ tên lửa.

Nhưng nếu tuyên bố của Nga được chứng minh là thật, hệ thống ASAT di động S-550 có thể nâng cao tính linh hoạt trong hoạt động và có khả năng sống sót cao hơn so với các hệ thống cố định và hệ thống được triển khai trên không gian hiện nay.

Lợi thế di động

Hệ thống ASAT di động như S-550 được triển khai trên vùng lãnh thổ rộng lớn của Nga sẽ khiến cho việc xác định vị trí phóng khó khăn hơn, tăng thời gian phản ứng trước các cuộc tấn công và hạn chế khả năng đáp trả của đối phương, vì hệ thống phóng có thể được di chuyển ngay lập tức đến các địa điểm mới.

Điều này trái ngược với các hệ thống cố định vốn dễ dàng xác định vị trí phóng, có thể khiến chúng dễ bị tấn công. Còn các hệ thống đặt trên không gian nếu bị hỏng hoặc bị phá hủy thì khó thay thế hoặc bổ sung.

Với những lợi thế riêng, S-550 trở thành vũ khí uy lực trong kho ASAT của Nga, được xem là phản ứng bất đối xứng cần thiết trước năng lực không gian của Mỹ.

Năm 2021, Nga thử nghiệm tên lửa Nudol PL-19 ASAT, bắn hạ vệ tinh Kosmos 1408 - được đưa lên quỹ đạo từ năm 1982 và đã ngừng hoạt động. Không giống như S-550, Nudol là hệ thống tĩnh, cần có các bệ phóng cố định.

Cuộc thử nghiệm đã tạo ra 1.500 mảnh vỡ trôi nổi trên quỹ đạo thấp, có khả năng đe dọa đến các vệ tinh khác hoặc tàu không gian có người lái. Cuộc thử nghiệm diễn ra cách 80km phía trên Trạm vũ trụ quốc tế (ISS), buộc phi hành đoàn phải tìm cách tránh, do đường đi của các mảnh vỡ giao cắt với quỹ đạo di chuyển của ISS nhiều lần.

Nga cũng đã phát triển các hệ thống ASAT bay trong quỹ đạo, là những vệ tinh có thể tấn công các vệ tinh khác. Trong những năm 1960, Nga đã phát triển hệ thống ASAT Istrebitel Sputnikov (IS). Sau khi được phóng lên quỹ đạo, tên lửa đánh chặn sẽ tách khỏi động cơ đẩy, tới gần mục tiêu và phát nổ để giải phóng các mảnh vỡ với tầm hiệu quả 50m.

Hệ thống này sau đó được hiện đại hóa lên tiêu chuẩn IS-M, có thể tấn công các mục tiêu quỹ đạo cao hơn.

Hệ thống tiếp theo, Naryad-V, đã được thử nghiệm vào những năm 1990. Giống như phiên bản tiền nhiệm Nudol, Naryad-V là một hệ thống tĩnh, sử dụng phương tiện phóng nhiên liệu rắn và tầng trên sử dụng nhiên liệu lỏng, cho phép nó nhắm mục tiêu trên nhiều quỹ đạo với tốc độ phóng nhanh và số lượng lớn cùng một lúc.

Các hệ thống tác chiến điện tử

Ngoài những hệ thống kể trên, Nga cũng vận hành nhiều hệ thống ASAT tác chiến điện tử (EW), trong đó có hệ thống áp chế vệ tinh Tirada-2 và Bylina-MM triển khai trên mặt đất.

Tirada-2 lần đầu được vận hành năm 2001 và được tuyên bố có khả năng lấn át hệ thống chống áp chế điện tử của vệ tinh đối thủ, buộc đối phương phải sử dụng hết năng lượng để thoát khỏi tình trạng bị áp chế, đồng thời khiến vệ tinh đối phương không thể gửi tín hiệu về mặt đất.

Hệ thống Bylina-MM được thiết kế để nhằm vào các vệ tinh hoạt động trong “dải tần milimet”, tương ứng với tần số cực cao (EHF), dải trong phổ điện từ từ 30-300 gigahertz.

Nga cũng duy trì khả năng vận hành các hệ thống áp chế ASAT triển khai trên không gian. Tuy nhiên, chi tiết chương trình chưa được tiết lộ.

Những phát triển này cho thấy sự thay đổi trong cân nhắc chiến lược của Nga, vốn đặt không gian ngoài trái đất là trọng tâm mới cho các hoạt động quân sự hiện đại. Sự thay đổi này được thể hiện qua việc hợp nhất Lực lượng Không gian và Lực lượng Phòng thủ Không gian thành Lực lượng Hàng không vũ trụ Nga./.

Nga đã sử dụng vũ khí gì để bắn hạ vệ tinh?

VOV.VN - Với vụ bắn hạ vệ tinh mới đây, Nga cho thấy nước này có khả năng ngăn chặn các mối đe dọa từ không gian. Các chuyên gia cho rằng S-500 chính là loại “vũ khí bí mật”.