Những thách thức Ukraine phải đối mặt trong việc đưa F-16 vào chiến đấu

Ukraine khẳng định F-16 sẽ tạo ra sự khác biệt đáng kể trong cuộc chiến chống lại Nga, mặc dù các quan chức Mỹ từ lâu vẫn khẳng định rằng xe tăng, đạn dược và hơn hết là lực lượng mặt đất được huấn luyện tốt đóng vai trò quan trọng hơn nhiều trong bối cảnh hiện nay – vốn chủ yếu là một cuộc chiến trên bộ.

F-16 có thể đóng nhiều vai trò: hỗ trợ trên không cho quân đội, tấn công các mục tiêu trên mặt đất, tiêu diệt máy bay đối phương và đánh chặn tên lửa. Nhưng thời điểm những chiếc F-16 thực hiện nhiệm vụ chiến đấu còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, các chương trình huấn luyện, cơ sở hạ tầng hỗ trợ tại chỗ, loại vũ khí được triển khai…

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine cũng thừa nhận khó có thể đưa F-16 vào chiến đấu trong năm nay và Kiev cũng chỉ có một số phi công thạo tiếng Anh ở mức tối thiểu để lái nó.

Thời gian huấn luyện kéo dài

Các máy bay chiến đấu của phương Tây rất tốn kém và có thể phải mất nhiều năm để đào tạo và huấn luyện đủ phi công đạt tới mức có thể yểm trợ trên không.

Ukraine đang phải cố gắng cân bằng giữa nhu cầu cấp thiết chuyển giao F-16 và sự chuẩn bị kỹ lưỡng cần thiết để tận dụng tối đa loại chiến đấu cơ này.

Theo các quan chức đương nhiệm và cựu quan chức ở Kiev cũng như Washington, khi vận động Mỹ và phương Tây cung cấp tiêm kích F-16, Ukraine cũng cảm nhận được “đồng hồ chính trị” đang điểm. Ông Zelensky muốn có được càng nhiều F-16 càng tốt trước các cuộc bầu cử ở châu Âu và Mỹ bởi các nhà lãnh đạo mới có thể sẽ thay đổi quan điểm so với các chính quyền đã cam kết cung cấp máy bay hiện tại.

Hà Lan đã cam kết cung cấp cho Ukraine tới 42 chiếc F-16 mà nước này đang loại bỏ dần khỏi lực lượng không quân của mình; nước này sẽ tổ chức bầu cử quốc hội vào tháng 11 tới.

Tuy nhiên, lo ngại lớn nhất là Mỹ, nơi sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa trong việc gửi hàng chục tỷ USD viện trợ cho Ukraine đang giảm dần. Hồi tháng 7, cựu Tổng thống Donald Trump, người đang dẫn đầu trong số các ứng viên giành đề cử chính thức của Đảng Cộng hòa, cho biết ông sẽ thúc đẩy Tổng thống Zelensky đạt được các thỏa thuận hòa bình bằng cách nói với nhà lãnh đạo Ukraine rằng: “không có thêm [viện trợ] nữa - ông phải thực hiện một thỏa thuận”.

Cho đến nay, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn chưa cam kết gửi cho Ukraine bất kỳ chiếc F-16 nào từ phi đội của nước này, mặc dù tuần trước Washington đã thông báo sẽ đào tạo phi công cho Kiev tại các căn cứ không quân ở Texas và Arizona từ tháng 9.

Dự kiến sẽ mất ít nhất 4 tháng để đào tạo phi công Ukraine trên những chiếc F-16 tiên tiến hơn những chiếc máy bay họ đã quen bay cũng như về chiến thuật và vũ khí mà họ chưa từng sử dụng.

Có thể còn mất nhiều thời gian hơn nữa để dạy họ thành thạo tiếng Anh để hiểu các tài liệu và giao tiếp với người hướng dẫn và kiểm soát viên không lưu. Hệ thống điện tử hàng không trên máy bay, bao gồm cả các nút bấm, đều bằng tiếng Anh.

Có một vấn đề khác trong kế hoạch cung cấp máy bay: phải có sự chấp thuận của Mỹ để các quốc gia khác có thể gửi F-16 do Mỹ sản xuất tới Ukraine. Theo một quan chức Mỹ, chính quyền Biden đã cho phép Đan Mạch, Na Uy và Hà Lan chuyển giao F-16 cho Ukraine, nhưng tổng thống mới có thể đảo ngược các thỏa thuận trong từng trường hợp nếu khi đó việc giao hàng vẫn chưa được hoàn thành.

Một cựu quan chức cấp cao của chính quyền Biden cho rằng hàng loạt thông báo của ông Zelensky về F-16 có thể là nhằm mục đích “khóa chặt” các cam kết của phương Tây trong trường hợp cuộc phản công chậm chạp của Kiev làm giảm sự ủng hộ chính trị từ các đồng minh.

Ngoài những nỗ lực ngoại giao, ông Zelensky còn đề cập đến F-16 ít nhất 8 lần trong các bài phát biểu hàng đêm trong tháng 8, dự đoán rằng sự hiện diện của chúng trên bầu trời Ukraine sẽ giúp Kiev đánh bại lực lượng Nga.

Ukraine thiếu phi công và đội ngũ hỗ trợ

Một trong những lý do Ukraine muốn có F-16 vì nguồn cung dồi dào. Nhiều lực lượng không quân châu Âu sở hữu F-16 và đang dần loại bỏ chúng để chuyển sang sử dụng F-35 chí còn tiên tiến hơn. Vì vậy, F-16 có sẵn với số lượng đáng kể. Chuỗi cung ứng và sửa chữa ở các nước phương Tây cũng như các chương trình đào tạo vẫn có thể hỗ trợ Ukraine trong nhiều năm tới.

Tuy nhiên, trở ngại trước mắt đối với việc triển khai những chiếc F-16 như đã cam kết không phải là chính những chiếc máy bay chiến đầu này mà là sự thiếu hụt phi công Ukraine thành thạo tiếng Anh, đội ngũ hỗ trợ bay và bảo trì.

Một cựu sĩ quan cấp cao của Lực lượng Không quân Mỹ cho biết cần có từ 8-14 nhân viên để bảo trì, cung cấp nhiên liệu và hỗ trợ cho mỗi chiếc F-16, tùy thuộc vào số lượng căn cứ mà các máy bay này hoạt động. Sẽ mất một khoảng thời gian dài để đào tạo được các đội hỗ trợ như phi công.

Theo các quan chức Mỹ, cho đến nay, chỉ có 8 phi công Ukraine đủ thông thạo tiếng Anh và có kinh nghiệm lái máy bay chiến đấu để bắt đầu huấn luyện trên F-16 ở Đan Mạch. Ít nhất 20 phi công khác đang học tiếng Anh ở Anh.

Ngay cả những phi công Ukraine có kỹ năng lái máy bay phản lực MiG-29 thời Liên Xô, vốn chiếm phần lớn phi đội hiện tại của Kiev, cũng sẽ phải học cách sử dụng công nghệ “HOTAS” của F-16. Đó là một hệ thống cho phép phi công chuyển từ ném bom các mục tiêu trên mặt đất sang tham gia chiến đấu không đối không mà không cần rời tay khỏi bộ điều khiển. Hệ thống này giúp việc điều hướng giữa hai mục tiêu dễ dàng hơn so với trên MiG-29, nhưng vẫn cần thời gian để tìm hiểu.

“Tất cả những điều đó sẽ mất thời gian và có lẽ sẽ không hoàn thành trước cuối năm nay”, Tướng James B. Hecker, chỉ huy không quân hàng đầu của Mỹ ở châu Âu, nói với các phóng viên hôm 18/8.

Mục tiêu có giá trị đối với Nga

Các quan chức Mỹ cho rằng F-16 rất quan trọng vì nhiều lý do khác nhau. Sự xuất hiện của tiêm kích phương Tây sẽ nâng cao tinh thần của Ukraine và báo hiệu sự chuyển dịch của lực lượng không quân Ukraine sang một hạm đội tầm cỡ NATO. Điều đó gửi đi một thông điệp răn đe quan trọng tới Nga nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai từ Moscow một khi cuộc xung đột này kết thúc.

Một cố vấn Mỹ cho biết Ukraine có thể sẽ triển khai những chiếc F-16 đầu tiên ngay sau khi các phi công được chứng nhận bay, thực hiện một loạt nhiệm vụ chiến đấu phòng thủ và tấn công. Theo vị cố vấn này, với những loại vũ khí tiên tiến mà F-16 sẽ mang theo, chỉ riêng việc triển khai chúng cũng có thể buộc Nga phải dành các nguồn lực quý giá để theo dõi và đối phó với chúng.

Mặt khác, F-16 cũng sẽ trở thành mục tiêu hấp dẫn và có giá trị của Nga. Các phi công Ukraine, khi lái tiêm kích F-16 trong không phận được phòng thủ chặt chẽ của Nga, sẽ phải đối mặt với mối đe dọa lớn hơn nhiều từ các hệ thống phòng không tiên tiến hơn của Moscow, bao gồm tên lửa S-400.

“Trong thời gian ngắn, F-16 sẽ giúp ích cho Ukraine, nhưng nó không phải là viên đạn bạc”, Tướng Hecker nói.

Các quan chức Mỹ đã nhiều lần tuyên bố rằng việc cung cấp F-16 cho Ukraine là vì tương lai hơn là hiện tại.