Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây ký một dự luật được sự ủng hộ của lưỡng đảng liên quan đến Sáng kiến Trấn an châu Á (ARIA) chính là một phần trong loạt biện pháp của Mỹ nhằm ứng phó với những thách thức từ Trung Quốc. Trong suốt 4 thập kỷ cải cách mở cửa ở Trung Quốc, trớ trêu thay là với sự giúp đỡ của Mỹ, đã không đưa đến một Trung Quốc như Henry Kissinger mong đợi và cũng không đưa nước này về "cùng phe" với Mỹ.

Bắc Kinh có một kế hoạch dài hạn nhằm thay thế vị trí của Mỹ khi Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 năm 2017 dự tính sẽ chiếm giữ "vai trò trung tâm" trên thế giới. Ảnh: Financial Express

Trái lại, Bắc Kinh thậm chí đã có một kế hoạch dài hạn nhằm thay thế vị trí của Mỹ khi Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 19 Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 2017 dự tính Bắc Kinh sẽ giữ “vai trò trung tâm" trên thế giới. Trung Quốc cũng đang chuẩn bị cho "2 sự kiện thế kỷ" là kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc vào năm 2021 và 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 2049.

Thách thức từ sự nổi lên của Trung Quốc

Những mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới thực tế không được phản ánh rõ trong cuộc chiến thuế quan nổi lên 6 tháng gần đây, bất kể thỏa thuận 90 ngày hòa hoãn đã đạt được tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 ở Buenos Aires, Argentina. Việc Mỹ áp mức thuế quan hơn 250 tỷ USD lên hàng hóa Trung Quốc đã bị Bắc Kinh đáp trả tương xứng, bất chấp mức thặng dư khổng lồ mà Trung Quốc đã hưởng trong những năm qua. Trong khi đó, cán cân thanh toán giữa Bắc Kinh và Washington hiện đã lên tới hàng nghìn tỷ USD.

Thứ hai, bằng việc áp dụng Học thuyết Monroe phiên bản Trung Quốc, Bắc Kinh đang tìm cách khẳng định vai trò ở Biển Đông và biển Hoa Đông trong thập kỷ qua và sẵn sàng mở "hầu bao" để tăng cường ảnh hưởng trong khu vực châu Á và Ấn Độ - Thái Bình Dương. Động thái này của Trung Quốc diễn ra bất chấp việc các nhà lãnh đạo nước này khẳng định "không có ý định quân sự hóa" các khu vực trên. Trong quá trình quân sự hóa này, Trung Quốc nỗ lực đẩy Mỹ và các quốc gia khác ra khỏi Biển Đông.

Thứ ba, bất chấp những tín hiệu tích cực từ Hội nghị Thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un ở Singapore diễn ra năm 2018 hay cách hiểu về phi hạt nhân hóa, tiến trình này vẫn diễn ra khá chậm chạp. Trong khi đó, ông Kim Jong Un đã gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình 3 lần giữa bối cảnh các bài báo cho rằng Triều Tiên đang tăng cường phát triển các bộ phận tên lửa có thể tách ra khỏi hệ thống tên lửa tầm xa.

Thứ tư, việc Mỹ kiềm chế những tập đoàn viễn thông lớn của Trung Quốc như ZTE và Huawei với các cáo buộc lần lượt liên quan đến vi phạm lệnh trừng phạt Triều Tiên và Iran cho thấy xung đột Mỹ - Trung đã không chỉ dừng lại ở thương mại mà đã lan rộng sang các lĩnh vực khác như an ninh mạng và an ninh khu vực.

Sự nhất trí của đảng Dân chủ và Cộng hòa trong cách đánh giá về sự nổi lên của Trung Quốc khi coi nước này và Nga là những đối thủ cạnh tranh trong Chiến lược Quốc phòng mới của Mỹ năm 2018 hay bài phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ tại Viện Hudson ngày 4/10/2018 đều được coi là một phần trong quá trình thực hiện sáng kiến ARIA.

Sáng kiến ARIA liệu có giúp Mỹ kiềm chế Trung Quốc?

Trong bối cảnh hiện nay, ARIA hướng tới việc củng cố vị trí lãnh đạo của Mỹ tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương bằng cách dùng 1,5 tỷ USD hàng năm trong 5 năm tiếp theo nhằm tăng cường các mối quan hệ chiến lược, kinh tế và ngoại giao của Mỹ. Về các lệnh trừng phạt lên Iran, ARIA mở ra cơ hội cho Mỹ tăng xuất khẩu năng lượng cũng như trong việc buôn bán vũ khí với Đài Loan, Ấn Độ và các đối tác khác.

ARIA không phải là một chiến lược mới của Mỹ, Thực tế là dưới thời chính quyền Tổng thống Obama tiền nhiệm, chiến lược "xoay trục" và "tái cân bằng" cũng theo đuổi những mục tiêu tương tự nhưng đã không được tiến hành ngoại trừ việc Hải quân Mỹ triển khai lực lượng ở St.Darwin, Australia. Bên cạnh đó, diễn đàn Đối thoại An ninh Bốn bên dù được thành lập ngày 11/11/2017 gồm Mỹ, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ nhưng lại không thiết lập được một thể chế chính thức. Ngoài ra, thông báo gần đây của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo về việc cung cấp 100 triệu USD cho các dự án cơ sở hạ tầng ở Ấn Độ - Thái Bình Dương dường như không là gì so với con số hơn 80 tỷ USD mà Trung Quốc đã đầu tư cho các dự án Vành đai Con đường trong 5 năm qua.

Mặt khác, việc Mỹ thực hiện các biện pháp đáp trả gần đây, hợp đồng vũ khí 300 triệu USD giữa Mỹ - Đài Loan và bây giờ là sáng kiến ARIA đã làm leo thang những căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington.

Tỷ lệ tăng trưởng kinh tế đang giảm ở Trung Quốc, xuất khẩu giảm, tâm lý doanh nghiệp đi xuống, đồng Nhân dân tệ sụt giảm mạnh, thị trường chứng khoán xáo trộn là những nguyên nhân kiềm chế các khoản chi của Trung Quốc trong bối cảnh Washington vẫn không ngừng gia tăng sức ép lên Bắc Kinh.

Tuy nhiên, việc phát triển mối quan hệ với Nga trong các vấn đề như Syria, Iran, Triều Tiên và năng lượng, sự củng cố và mở rộng ảnh hưởng trong các sáng kiến khu vực như Vành đai Con đường cho thấy Trung Quốc đang từng bước vượt lên Mỹ. Ở mức độ này, chiến lược ARIA là quá nhỏ và quá trễ cho Mỹ để có thể tác động đến một Trung Quốc đang phát triển với những bước đi chiến lược.

Trong tình hình hiện nay, ARIA được thực hiện nhằm củng cố mối quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ như một cách để tạo nên sự đối trọng với Trung Quốc trong khu vực Tuy nhiên, kể cả khi không có ARIA, hợp tác quốc phòng Mỹ - Ấn cũng đã được tăng cường trong hơn 1 thập kỷ qua.

Theo lời của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter "hợp tác quốc phòng trở thành nền tảng" cho mối quan hệ song phương và được phản ánh trong việc buôn bán các loại máy bay không người lái tiên tiến, pháo hạng nhẹ, trực thăng Apache, máy bay vận tải C-130J giữa Mỹ và Ấn Độ hay như việc Mỹ đồng ý để Israel chuyển giao cho Ấn Độ máy bay Phalcon và những loại tương tự vậy.

Những thỏa thuận cơ bản về xuất nhập khẩu và an ninh truyền thông đã củng cố thêm các mối quan hệ này. Cơ chế đối thoại 2+2 giữa Mỹ và Ấn Độ, đối thoại 3 bên bao gồm cả Nhật Bản đều tăng cường thêm sự hợp tác giữa các quốc gia và ARIA sẽ là "sứ giả" gửi đi những tín hiệu này./.

Mỹ muốn duy trì lực lượng USFK tại Hàn Quốc để kiềm chế Trung Quốc?

VOV.VN - Nếu Hiệp ước Hòa bình giữa hai miền Triều Tiên được ký kết, Mỹ vẫn cần duy trì lực lượng tại Hàn Quốc để kiềm chế tham vọng của Trung Quốc.

Nhật-Mỹ-Ấn tập trận chung kiềm chế Trung Quốc

VOV.VN -Cuộc tập trận nhằm kiềm chế những hành động của Trung Quốc mở rộng ra khu vực Tây Thái Bình Dương, Biển Hoa Đông và quân sự hóa tại khu vực Biển Đông.