Khai mạc Hội thảo khoa học quốc tế về Di sản Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội

Hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề "20 năm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội" được tổ chức nhằm kỷ niệm 50 năm thực hiện Công ước Di sản Thế giới (1972-2022) và 20 năm nghiên cứu, khai quật, phát lộ Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội (2002-2022), do UBND thành phố Hà Nội phối hợp cùng với Văn phòng UNESCO Hà Nội và Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức. 

Tham dự hội thảo có các chuyên gia của UNESCO, ICOM, ICOMOS, các đại biểu đại diện Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các đại biểu đại diễn các Bộ/Ngành cơ quan Trung ương, TP. Hà Nội, các Viện Nghiên cứu, các trường Đại học trên địa bàn Hà Nội, các Bảo tàng, các Khu di sản thế giới của Việt Nam cùng nhiều nhà khoa học thuộc các lĩnh vực Lịch sử, Khảo cổ, Hán Nôm, văn hóa, mỹ thuật, bảo tồn, bảo tàng, di sản,… của Việt Nam, Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Italia, Anh,... và các cơ quan báo chí, truyền hình. Đây cũng là dịp để tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật trong công tác quản lý, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Hoàng thành Thăng Long. Đồng thời qua đó cũng phát huy những giá trị của di sản với thực tiễn kinh nghiệm và định hướng trong tương lai. 

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Sỹ Thanh - Chủ tịch UBND TP. Hà Nội nhấn mạnh quá trình hình thành của Di tích lịch sử: "Hơn 1.000 năm trước, vào thế kỷ 11 - năm 1010, đất Thăng Long xưa - tức Hà Nội ngày nay đã được vua Lý Thái Tổ chọn làm kinh đô của nước Đại Việt và đặt tên là Thăng Long, với mong muốn kinh đô ngày càng phồn thịnh như linh vật Rồng thiêng bay lên. Trong suốt hơn 10 thế kỷ, từ thời Lý (thế kỷ 11 - thế kỷ 12) cho đến thời Nguyễn (thế kỷ 19 - thế kỷ 20), các triều đại phong kiến Việt Nam đã liên tục kế thừa, xây dựng và phát triển Thành Đại La trở thành Thăng Long - Đông Kinh - Hà Nội với vai trò, vị trí là trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế của cả nước. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, dấu tích của kinh thành Thăng Long vẫn còn sót lại, hiển hiện qua hệ thống những di tích, di vật được tìm thấy tại Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long ngày nay."

Cũng theo Chủ tịch UBND TP. Hà Nội, "Hoàng thành Thăng Long có nét độc đáo riêng thể hiện sự nối tiếp, liên tục trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây được coi là trung tâm chính trị quan trọng bậc nhất trong hệ thống trong hệ thống các kinh đô của Việt Nam - nơi hội tụ các giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc ta qua hàng ngàn năm lịch sử". Cuộc khai quật Khu di tích Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là một cuộc khai quật lớn trong lịch sử của ngành Khảo cổ học Việt Nam, cũng như của toàn khu vực Đông Nam Á. Tháng 12/2002, những dấu ấn khai quật đầu tiên đã được tiến hành tại Di chỉ khảo cổ học số 18 Hoàng Diệu, quận Ba Đình, TP. Hà Nội. Kết quả của cuộc khai quật ấy đã phát lộ những dấu tích trải dài 13 thế kỷ lịch sử của Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội, với các di tích và tầng văn hóa được xếp chồng lên nhau. Qua đó nhận định đây là một quần thể di tích, di vật mang bề dày lịch sử văn hóa lâu đời; là một di tích văn hóa, lịch sử và khảo cổ tiêu biểu; là bằng chứng vật chất, phản ánh trình độ kỹ thuật cao, chứa đựng các giá trị về lịch sử, kiến trúc và nghệ thuật. Đồng thời, cũng phản ánh sự giao thoa văn hóa trong một quá trình lịch sử lâu dài của dân tộc Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Nhấn mạnh tại Hội thảo Khoa học quốc tế lần này, ông cho biết đây là cơ hội tốt nhất để góp thêm tiếng nói, kinh nghiệm, trí tuệ cho công tác quản lý, bảo tồn di sản có tầm quan trọng không chỉ của Việt Nam, mà còn của cộng đồng quốc tế. Đặc biệt, Hội thảo này càng có ý nghĩa hơn khi được diễn ra trong bối cảnh UNESCO đang tổ chức các hoạt động hướng tới Lễ kỷ niệm 50 năm Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới. Những kết quả đạt được trong Hội thảo khoa học lần này sẽ là tiền đề quan trọng để Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBNDTP. Hà Nội và các đơn vị liên quan tiếp tục nghiên cứu, áp dụng vào thực tiễn trong việc quản lý đối với Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội và các Di sản Thế giới ở Việt Nam. 

Phát biểu trong báo có đề dẫn tại Hội thảo, ông Chử Xuân Dũng - Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội cho biết "Mục đích tổ chức Hội thảo nhằm Tổng kết những thành tựu nổi bật trong công tác quản lý, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội từ 2002 đến nay. Đặc biệt giới thiệu những kết quả khai quật khảo cổ học trong 10 năm gần đây tại khu vực Chính điện Kính Thiên (2011 - 2021). Trao đổi, tìm hiểu kinh nghiệm của những người làm công tác tin nghiên cứu, bảo tồn và phát huy di sản trong nước và quốc tế; nghiên cứu so sánh thực tế Việt Nam và các nước khu vực Đông Bắc Á (kinh nghiệm của các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,...) trong công tác nghiên cứu, phục dựng các cung điện thời xưa. Tham vấn khoa học định hướng cho công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị của Di sản thế giới Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội, nhằm bảo tồn và phát huy một cách tốt nhất các giá trị của khu di sản giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Hội thảo cũng là dịp góp phần thúc đẩy hoạt động quảng bá các giá trị đặc sắc văn hóa Thăng Long - Hà Nội, Việt Nam lan tỏa trong cả nước và ra thế giới".

"Cùng với công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản, công tác quản lý bền vững các khu Di sản cũng là điều không những Hoàng thành Thăng Long mà các Di sản Thế giới khác ở Việt Nam cũng đang còn gặp nhiều vướng mắc. Tại Hội thảo này, chúng ta sẽ cùng chia sẻ những kinh nghiệm và định hướng phát huy giá trị di sản hướng tới mục tiêu quản lý bền vững các khu Di sản; tìm ra hướng đi tích cực để công tác này đạt hiệu quả cao nhất, làm tiền đề cho công tác quản lý bền vững di sản, vì sự phát triển của các khu Di sản Thế giới", ông Chử Xuân Dũng nói.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, ông Christian Manhart đã nhận định khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long là một di sản hiếm thấy trên thế giới thể hiện được tính liên tục và lâu dài. Trong tương lai 50 năm tới đây, UNESCO sẽ coi Di sản Thế giới là nguồn lực của khả năng phục hồi, của sự bền vững, nhân văn và đổi mới. Đây là lý do tại sao “50 năm tới” là chủ đề chung của năm kỷ niệm.

"Tại Hà Nội, Hoàng thành Thăng Long là minh chứng cho hơn 10 thế kỷ giao lưu và ảnh hưởng của văn hóa từ khắp châu Á. Ngày nay, các tầng văn hóa khảo cổ đang dần phản ánh những bước phát triển nối tiếp nhau của các triều đại đã trị vì. Hiếm có di sản nào trên thế giới thể hiện tính liên tục lâu dài như Khu Di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Vẫn còn nhiều lớp khảo cổ chưa được khám phá dưới lòng đất. Tôi muốn nhấn mạnh rằng nghiên cứu và bảo tồn di sản là một quá trình rất lâu dài đòi hỏi phải có kế hoạch và thực hiện một cách chiến lược. Đồng thời, các ưu tiên và lĩnh vực trọng tâm trong nghiên cứu cần được xác định rõ ràng.

Việc ghi tên Khu Trung tâm của Hoàng thành vào Danh sách Di sản Thế giới của UNESCO là một vinh dự tạo ra những cam kết và trách nhiệm mới cho tất cả mọi người.

Việc hoàn thành Kế hoạch quản lý toàn diện vào năm 2013 đã đánh dấu một cột mốc quan trọng. Đây là một công cụ đắc lực cho các cơ quan quản lý Nhà nước nhằm tăng cường cơ chế hợp tác giữa các bên liên quan; lồng ghép quản lý và bảo tồn; cải thiện việc diễn giải về khu di sản và các chương trình giáo dục và tiếp tục đầu tư vào nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên.

Hoàng thành Thăng Long là khu di sản duy nhất ở Việt Nam có Hội đồng tư vấn khoa học cụ thể, các thành viên có mặt hôm nay đang đưa ra lời khuyên cho tất cả các quyết định về di sản. Cá nhân tôi ngưỡng mộ sự cống hiến của các thành viên Hội đồng. Tôi xin chúc mừng Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long đã nỗ lực không mệt mỏi trong việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị của khu di tích.

Kết quả và khuyến nghị của Hội thảo hôm nay sẽ là cơ sở khoa học để Hoàng thành Thăng Long xây dựng kế hoạch trùng tu lâu dài cho Di sản kiến trúc. Điều quan trọng là phải xem xét các tài liệu hiện có và tư vấn các giải pháp khoa học về cách thức khai quật, bảo quản và trùng tu những gì còn lại của Điện Kính Thiên và Chính điện, đồng thời bảo tồn tòa nhà Cục tác chiến", ông chia sẻ thêm.

Theo ban tổ chức, Hội thảo đã nhận được 31 tham luận của các nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà quản lý di sản trong nước và quốc tế. Trong đó có 8 tham luận của các chuyên gia quốc tế đến từ Pháp, Nhật Bản, Anh, Italia và 23 tham luận đến từ các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, bảo tồn,… thuộc các Viện nghiên cứu, Viện khảo cổ học, Trung tâm bảo tồn, các trường đại học, các cơ quan quản lý văn hóa, các bảo tàng và di sản văn hóa thế giới gửi đến. Đặc biệt có sự tham gia của một số chuyên gia Quốc tế gắn bó lâu năm với Hoàng thành Thăng Long, nhưng do những lý do cá nhân không thể đến Việt Nam nhưng vẫn tham dự Hội thảo thông qua hình thức trực tuyến. Những bài tham luận được gửi đến chủ yếu tập trung vào 2 chủ đề chính: Đánh giá kết quả 20 năm nghiên cứu di sản Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội và Phát huy giá trị di sản: Thực tiễn kinh nghiệm và chú trọng việc định hướng nghiên cứu, phục dựng một số công trình kiến trúc tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long, trong đó trọng tâm là không gian điện Kính Thiên và Chính Điện Kính Thiên.

Những kết quả của Hội thảo sẽ là cơ sở khoa học để Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội đưa ra các phương án khôi phục và tái hiện các di sản kiến trúc cung điện trong thời gian tới; đặc biệt bổ sung tư liệu và tham vấn các giải pháp khoa học, ứng dụng công nghệ trong quá trình thực hiện Đề án nghiên cứu phương án khôi phục không gian điện Kính Thiên và bảo tồn nhà Cục Tác chiến dưới dạng di sản số; hoàn thiện Kế hoạch quản lý di sản trong giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn đến 2045. Hội thảo sẽ được diễn ra trong hai ngày 8 và 9/9/2022 tại Khu di sản Thế giới Hoàng Thành Thăng Long, số 19C Hoàng Diệu, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội./.