2 năm thực thi EVFTA: Nhiều DN “chật vật” tiếp cận thị trường EU

Châu Âu (EU) là thị trường thương mại truyền thống của Việt Nam, sau hơn 2 năm kể từ khi Hiệp định EVFTA chính thức có hiệu lực, quan hệ kinh tế - thương mại đã thực sự trở thành điểm sáng trong bức tranh hợp tác song phương Việt Nam - EU với những kết quả đáng ghi nhận. EU đang trở thành đối tác thương mại hàng đầu và cũng là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam, trao đổi thương mại hai chiều Việt Nam - EU liên tục tăng trưởng

Tại Tọa đàm với chủ đề: “Tăng sự hiện diện của DN Việt Nam xuất khẩu sang EU” do Tạp chí Công Thương thực hiện ngày 18/11, nhiều diễn giả cho rằng, mặc dù kim ngạch xuất khẩu sang thị trường EU có tốc độ tăng trưởng cao, nhưng số lượng các DN tham gia xuất khẩu sang thị trường này chưa tương xứng với tiềm năng. Bên cạnh đó, dư địa của thị trường EU còn rất lớn với giá trị nhập khẩu lên tới 2.500 tỷ USD hàng hóa mỗi năm. Dù doanh nghiệp Việt Nam đã không ngừng tăng tốc nhưng hàng hóa Việt Nam cũng mới chỉ chiếm chưa đầy 2% thị phần của thị trường EU.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, EU là thị trường có sức mua cao, có tiềm năng lớn và đặc biệt khi có Hiệp định EVFTA đang trở thành thị trường rất hấp dẫn dành cho DN Việt Nam.

“Người tiêu dùng EU không chỉ quan tâm đến giá thành sản phẩm, chất lượng mà còn quan tâm đến cách thức làm ra sản phẩm, cũng như việc DN sản xuất đối xử với người lao động, với môi trường và ứng xử với xã hội. Đây là một đặc điểm mà các DN Việt Nam cần hết sức lưu ý”, ông Khanh nêu.

Đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên cũng thẳng thắn nhìn nhận, thị phần nhiều mặt hàng chiến lược của Việt Nam như thủy sản, rau quả tại thị trường này vẫn còn rất thấp, tưng ứng với khoảng hơn 2-3% và 4%, kể cả sản phẩm may mặc cũng chỉ 4% nên dư địa còn lớn. Ngoài một số DN và sản phẩm đã có chỗ đứng khá vững chắc tại EU, vẫn còn khá nhiều DN “chật vật” để tiếp cận thị trường này vì phần lớn sản phẩm xuất khẩu vẫn hình thành từ quá trình gia công.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) nhận xét, dù kim ngạch tăng lên nhưng tốc độ tăng của xuất khẩu Việt Nam sang thị trường EU thấp hơn tốc độ tăng của xuất khẩu Việt Nam đi tất cả các thị trường thế giới.

“Qua khảo sát của VCCI cho thấy, trong số 10 DN chỉ có 4 DN đã từng tận dụng được lợi ích nào đó từ hiệp định EVFTA nên điều này là khá khiêm tốn. Nguyên nhân liên quan đến vấn đề về việc kết nối, xúc tiến thương mại cho hàng hóa Việt Nam ở thị trường EU, nên số đối tác EU hoặc là số khách hàng của EU biết đến Việt Nam còn rất ít”, bà Trang nhận định và đánh giá, hiện nay vẫn còn nhiều DN không biết sẽ có lợi ích gì từ EVFTA, nên cần tăng cường nhận thức cho DN, nhất là vấn đề thông tin tuyên truyền.

Từ góc độ DN có kinh nghiệm xuất khẩu vào EU, ông Đinh Cao Khuê, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, sau khi có EVFTA, khả năng cạnh tranh của các DN Việt Nam tốt hơn rất nhiều. Tuy nhiên, khi xuất khẩu sang EU có những khó khăn nhất định. Yêu cầu của EU là chất lượng phải đảm bảo, số lượng phải cung cấp thường xuyên. Các DN phải đảm bảo được nguồn nguyên liệu chuẩn, máy móc chế biến phải hiện đại, mẫu mã bao bì bảo đảm…

“Để thúc đẩy tiếp cận thị trường EU có nhiều hình thức như thông qua thương mại điện tử, mạng xã hội, Facebook,… song hội chợ vẫn là cách tiếp cận cơ bản nhất. Bộ Công Thương cần tổ chức cho các DN tham gia hội chợ một cách bài bản có sự đóng góp kinh phí từ các DN”, ông Khuê nói.

Để tận dụng tốt hơn cơ hội đưa hàng hóa vào EU, ông Phạm Đình Thưởng - Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn Đầu tư và Tận dụng Hiệp định thương mại tự do KTPC khuyến cáo, các DN nên thay đổi để kể cả quy trình sản xuất, về các yếu tố tạo ra sản phẩm, các yếu tố liên quan đến sản phẩm. Bởi vì EU cũng là thị trường có tiêu chuẩn cao. Việc DN có thể thay đổi được những yếu tố đó làm nâng cao năng lực của DN, có giá trị lâu dài hơn so với việc chỉ tập trung thúc đẩy một vài thương vụ.

Hướng hiệu quả hơn cho DN trong thời gian tới, ông Ngô Chung Khanh đề xuất, cần kết nối tất cả những chủ thể tham gia vào quá trình thực thi FTA, từ Trung ương đến địa phương đến DN xuất - nhập khẩu, tư vấn, các hiệp hội để hình thành một chuỗi.

Cùng với đó phải đổi mới hình thức tuyên truyền về Hiệp định, thay vì những hội nghị chung chung bằng những buổi tọa đàm, tập huấn sát hơn. Hình thức tuyên truyền thông qua tài liệu cần thay bằng video clip, bằng điện ảnh,…sống động để dễ chạm đến các DN một cách nhanh nhất, sâu rộng nhất và thẩm thấu nhất.

Có thể thấy, để những thử thách trở thành cơ hội, sự chủ động trong nhận thức và hành động của DN là điều kiện cần và các nỗ lực cải thiện năng lực cạnh tranh là điều kiện đủ để DN Việt Nam có thể mạnh dạn gia tăng xuất khẩu sang thị trường EU. Bên cạnh đó, sự hợp tác liên kết giữa các DN sẽ là yếu tố trợ lực có ý nghĩa trong việc gia tăng sự hiện diện của DN Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU nói riêng và việc tận dụng tối đa các FTA được hiệu quả, an toàn và bền vững hơn./.