Sông Lô biến dạng bởi khai thác cát, sỏi trái phép

“Cát tặc” hoành hành

Từ nhiều năm nay, tình hình vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi trên sông và cửa biển diễn biến rất phức tạp, các đối tượng vi phạm đã sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, nguy hiểm để đối phó với các cơ quan chức năng. Việc khai thác trái phép cát, sỏi trên sông và cửa biển đã làm thất thoát tài nguyên, tác động xấu đến môi trường, an toàn giao thông, đê điều, gây thất thu ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, an toàn giao thông đường thủy.

Xã Hùng Long, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ nằm bên tả ngạn sông Lô, nơi đây có rất nhiều điểm tập kết và mua bán cát, sỏi. Hợp pháp có, không hợp pháp cũng có. Theo phản ánh của nhiều người dân, 3 tháng trước đây, ngày nào cũng từ sáng đến tối và thâu đêm suốt sáng, các loại tàu cuốc lớn nhỏ đến đây khai thác cát vàng. Cát tặc hầu như không sợ ai nên khi chúng đưa tàu vào hút cát gần bờ thì đất đai, ruộng vườn của bà con bị sạt lở nghiêm trọng.

Bà Lê Thị Cử, sinh sống  bên mé bờ sông Lô lo lắng cho biết: “Có nhiều hôm tôi thấy tàu cát khai thác đi qua cách nhà 15 - 20m thấy đất tự nhiên nứt ra tụt xuống sông, có những hôm về đến nhà thấy đất tụt đến 11m”. Nhiều người dân cho biết, tình trạng sạt lở, ở đây quá sức tưởng tượng của người dân. Bờ bên kia sạt lở 15-20m, dân quá bức xúc nhưng không biết kêu ai.

Không chỉ người dân xã Hùng Long mà hàng chục, hàng trăm hộ gia đình sống dọc 2 bên bờ sông Lô thuộc huyện Đoan Hùng cũng rất bức xúc về nạn cát tặc từ nhiều năm nay. Bởi việc khai thác bừa bãi như kiểu “tận diệt” đã làm xói lở đất đai, vườn tược, gây ô nhiễm môi trường, và đặc biệt là tình trạng tranh giành khai thác cát dưới sông càng gây thêm phức tạp về an ninh trật tự. Nhiều nhóm khai thác cát tại đây rất liều lĩnh, bất chấp pháp luật và coi thường đạo lý. Người dân đã nhiều lần tố cáo với các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp, nhưng xem ra không có tác dụng.

Cũng chính vì vậy, người dân ở các thôn làng không biết kêu ai đã thay nhau canh gác, túc trực ngày đêm để xua đuổi chúng. Đây là khu vực sông Lô chảy qua xã Chí Đám, huyện Đoan Hùng … những chiếc tàu cuốc này ban ngày nằm im, nhưng đêm về thì chạy hết công suất.

Hai bên bờ liên tục bị xói lở, hàng trăm ha hoa màu và đất trồng bưởi của người dân ở đây mỗi năm lại mất đi năm, 7ha. Mặc dù chính quyền xã Chí Đám đã nhiều lần kiến nghị với các cơ quan cấp trên, nhưng nạn khai cát trái phép đâu vẫn vào đấy. Cát khai thác có phép và trái phép dọc dòng sông Lô được tập kết nhiều nơi. Xung quanh cầu Đoan Hùng lúc nào cũng nhộn nhịp. Cát từ các loại tàu nhỏ được chuyển sang tàu lớn và được hợp pháp hóa các thủ tục pháp lý để vận chuyển về xuôi.

Trách nhiệm bỏ ngỏ?!

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Chủ tịch UBND xã Chí Đám, huyện Đoan Hùng cho biết: Trước tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng trên địa bàn xã, ảnh hưởng trực tiếp dự án trồng bưởi và đời sống nhân dân, địa phương cũng như nhân dân đều mong muốn các cấp kiểm tra giám sát đúng quy định của pháp luật, quy định cấp phép đảm bảo giữ đất nông nghiệp, phát triển kinh tế sản xuất của bà con nông dân.

13h chiều ngày 22/11, nhóm phóng viên quan sát thấy dưới 2 bên chân cầu An Hòa, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, những chiếc tàu cuốc khai thác cát giữa lòng sông vẫn ầm ào nổ máy. Tiếng động cơ nổ đinh tai nhức óc cùng với những luồng khói đen sì khuấy động cả một khúc sông.  Mặc dù biết phóng viên Truyền hình Quốc hội Việt Nam ghi hình, nhưng những người làm trên chiếc tàu cuốc hút cát vẫn không thèm để ý. Tình trạng khai thác cát trái phép dưới chân cầu Yên Hoà vẫn đang hằng ngày, hằng giờ diễn ra.

Như vậy, kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cách đây hơn 10 ngày về lập lại trật tự cương quyết xử lý tình trạng khai thác cát trái phép dưới lòng sông cửa biển không biết bao giờ mới được thực hiện.

Để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép trên sông Lô, các lực lượng chức năng tỉnh Phú Thọ cũng đã bài binh, bố trận để kiểm tra, xử lý. Các tổ chốt trên sông với nhiều lực lượng tham gia. Nhưng không biết vì lý do gì mà hầu như họ đều bị các nhóm cát tặc qua mặt. Theo phản ánh của người dân ở đây, tình trạng khai thác chỉ lắng xuống khi lực lượng chức năng rầm rộ ra quân, còn khi vắng bóng họ, các nhóm cát tặc lại ào ra sông hút cát bừa bãi.

Theo Thượng tá Hoàng Cao Sơn, Phó trưởng phòng cảnh sát đường thủy tỉnh Phú Thọ, việc xác định danh giới hành chính, địa giới hành chính của các tỉnh, huyện là rất khó khăn, thêm vào đó là các mỏ, khai thác trong mỏ thì không vi phạm, nhưng ngoài mỏ là trái phép. Chúng tôi xác định được điều này là rất khó khăn. Rồi sông nước đêm hôm, bọn lợi dụng khai thác trái phép, hoặc bọn tội phạm đường thủy đã lợi dụng địa bàn giáp ranh khi chúng tôi bên này làm mạnh thì chúng lại dạt sang bên kia

Việc khai thác cát trái phép trên dòng sông Lô đã làm biến đổi dòng chảy, gây sạt lở bờ sông, uy hiếp đến nhiều công trình đê, kè và nhà cửa, ruộng vườn của hàng trăm hộ dân. Phải làm gì và ai là người chịu trách nhiệm trước nhân dân trong việc lập lại trật khai thác cát, sỏi ở đây để trả lại sự bình yên cho dòng sông Lô thơ mộng? Câu hỏi cần này đang cần sự giải đáp của các cấp chính quyền và cơ quan chức năng trên địa bàn./.