Độc đáo lễ hội Căm Mường của người Lự

Tỉnh Lai Châu hiện có 20 dân tộc anh em sinh sống, trong đó dân tộc Lự sống tập trung ở huyện Sìn Hồ và Tam Đường. Vốn văn hóa tinh thần của dân tộc Lự rất phong phú, đa dạng, còn giữ được những nét văn hóa riêng, mang đậm bản sắc dân tộc, đặc sắc và tiêu biểu nhất là Lễ Căm Mường. Lễ hội được tổ chức trong khoảng thời gian từ đầu tháng Giêng đến mùng 3 tháng 3 Âm lịch hàng năm.

Những giai điệu dân ca mộc mạc, giản dị nhưng giàu ý nghĩa nhân văn của đồng bào dân tộc Lự vang lên trong lễ hội Căm Mường. Đây là dịp để bà con dân bản dâng lễ vật cầu khấn thần sông, thần núi, thần khe, thần suối, thần rồng, phù hộ cho bà con dân bản được ăn nên làm ra, điều lành ở lại, điều dữ mang đi.

Các thầy cúng đang chuẩn bị thuyền giấy để làm lễ.

Ông Tao Văn Coong, người dân tộc Lự cho biết: “Ngày lễ thì mỗi anh em góp mỗi người một con gà, rượu và lợn thì góp tiền mua để cúng. Cúng để có ăn, có ở, làm nương làm rẫy chắc hạt, thu hoạch được nhiều, trâu bò phát triển, không được ốm yếu, làm ăn phát đạt, đi các nơi nói phải chắc không để thua người ta.”

Ngoài những lễ vật là đồ ăn, thức uống, người Lự còn đặt trên bàn lễ 18 chiếc thuyền giấy màu xanh và màu vàng. Những màu sắc này đều có ý nghĩa riêng của nó. Màu xanh là màu của những cánh rừng bạt ngàn, của sức sống mãnh liệt, màu vàng là màu của thóc lúa, sự sung túc và no đủ.

Thầy cúng làm lễ tại lễ hội Căm Mường.

Từ xưa đến nay, lễ Căm Mường bao giờ cũng được làm rất trang trọng. Mỗi gia đình sẽ cử ra một người đại diện là nam đi tham gia phần cúng lễ, khi về sẽ có lộc dành cho những người ở nhà. Thủ tục cúng lễ chia làm bốn phần khác nhau là: lễ thỉnh Thần, lễ khẩn cầu, lễ Căm Mường và các nghi lễ kết thúc.

Người chủ lễ phải là người già, có uy tín. Người dân tộc Lự không sử dụng khèn, sáo, trống hay bất kỳ một loại nhạc cụ nào trong phần lễ vì theo quan niệm của họ, những âm thanh ấy sẽ làm ảnh hưởng đến sự linh thiêng, thần bí. Và nghi lễ cúng không diễn ra trong nhà mà tổ chức dưới một gốc cây to.

Sau phần lễ là phần hội sôi động.

Kết thúc phần lễ là đến phần hội, hai chàng trai cùng thổi sáo mẹ, sáo con để cho các cô gái hát những bài dân ca của dân tộc mình. Cùng với các bài hát thì trò chơi ném còn cũng là một phần không thể thiếu trong lễ hội này, nó thể hiện sự tinh tế, khéo léo không chỉ trong việc dựng cột, làm quả còn mà ngay cả trong việc tung còn cũng có những bí quyết riêng đã được các thế hệ của người Lự truyền lại cho nhau.

Ai là người ném trúng vòng tròn đầu tiên thì đó sẽ là người may mắn nhất. Ngoài ra, các trò chơi như đẩy gậy, đánh gối cũng là những nét đặc trưng trong lễ hội của đồng bào Lự. Những người bị thua trong các trò chơi này đều được té nước để giải đen cũng như cầu may mắn. Trong những ngày lễ hội và sát lễ hội, đồng bào dân tộc Lự còn phải tuân thủ một số điều để tránh việc không lành.

Trò chơi đẩy gậy thu hút nhiều thanh niên người Lự tham gia.

Ông Tao Văn Ón, một thầy cúng chính cho biết: “Trong 3 ngày đấy người dân không được đi chặt cây, chặt củi, không được đi hái rau mà tập trung ở nhà vui chơi, ăn uống thoải mái, kiêng không cho người vào nhà, anh em về thăm thì bày cơm ở ngoài ăn thôi.”

Lễ Căm Mường của người Lự ở xã Nậm Tăm huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu rất đề cao vai trò của những sinh hoạt văn hoá dân gian mang tính cộng đồng, nó càng làm tăng thêm sự gắn kết trong mỗi cộng đồng làng bản. Chính vì vậy mà lễ hội này cần được bảo tồn, gìn giữ, phát huy, để nó thật sự trở thành nét đẹp trong vốn văn hoá dân gian mang đậm bản sắc riêng của người Lự./.