Sư tử đá ngoại lai ế ẩm trên thị trường Hà Nội

Từ khi Bộ VHTT&DL có văn bản 2662 về “Không sử dụng biểu tượng, sản phẩm, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam”, các cơ sở chế tác và cửa hàng kinh doanh mặt hàng đá mỹ nghệ là nơi ảnh hưởng nhiều nhất bởi mặt hàng sư tử và các con thú đá kiểu dáng ngoại lại là mặt hàng chủ lực.

Khảo sát các điểm sản xuất và kinh doanh mặt hàng sư tử đá trên địa bàn Hà Nội, cửa hàng ở 510 Lạc Long Quân, đầu làng Mễ Trì, đường Phạm Hùng (gần bến xe Mỹ Đình), đầu cầu Thăng Long (hướng đi từ Nội Bài về Hà Nội)…chúng tôi thấy hiện các nơi này hầu như không có khách thăm quan và mua hàng. Các điểm vừa sản xuất vừa kinh doanh thì cho công nhân và thợ chế tác nghỉ việc. Nhiều nhà xưởng chứa hàng trăm con sư tử ế mốc nằm trơ dưới trời mưa nắng.

Chỉ vào đống sư tử đá, anh Hoàng Mạnh Trường chủ xưởng chế tác đá mỹ nghệ nằm trên đường Phạm Hùng gần bến xe Mỹ Đình-Hà Nội cho hay: “Hơn 100 con sư tử đá này tôi đã đầu tư gần 3 tỉ đồng, giờ không biết bao giờ bán được để thu hồi vốn. Thợ đá thì cho nghỉ hết rồi. Những năm trước hàng làm đến đâu bán hết đến đấy, cơ sở lúc nào cũng đông đúc người ra vào, làm ăn được lắm. Nay thì…”

Cơ sở này của anh Trường đã mở ra gần 10 năm nay, anh vừa sản xuất vừa kinh doanh, lấy các nguồn đá từ Lào Cai, Yên Bái, Thanh Hóa… mang về Hà Nội chế tác. Mới đầu thì chỉ sản xuất theo các đơn đặt hàng của khách, về sau khi mặt hàng sư tử đá bán chạy thì cơ sở sản xuất đại trà để bán. Những năm trước làm đến đâu bán đến đấy. Nhưng đã 2 tháng nay rồi không có 1 khách mua hàng, còn có 3 đơn đặt hàng bị phá hợp đồng và khách hàng bỏ tiền đặt cọc. “Dù có lấy được tiền đặt cọc của khách 20% giá trị của đôi sư tử thì cũng chưa đủ tiền công cho thợ chế tác đá, chứ chưa kể bao nhiêu thứ tiền mặt bằng, tiền đá, tiền vận chuyển”, anh Trường nói.

Sống và kinh doanh ở Hà Nội nên anh Trường có đọc công văn 2662 của Bộ VHTT&DL. Anh trường tâm sự:“Bao năm nay, khách đặt hàng là tôi sản xuất. Họ đặt hàng hình mẫu con gì thì mình cứ làm ra con đó và sản xuất theo nhu cầu của thị trường”. Chỉ vào đống hàng ế, anh nói:“90% sản phẩm của tôi là loại này, thị trường tiêu thụ sản phẩm này đã không còn, tôi đang đau đầu không biết nên biến nó thành con gì để bán. Mình phải đợi 1 thời gian nữa để xem nhu cầu mới của thị trường là sản phẩm gì rồi mới sản xuất, kinh doanh tiếp được”.

Khi được hỏi về anh nguồn gốc mẫu mã những con sư tử này, anh Trường bảo:  “Tôi cũng như các người thợ chế tác trong xưởng không hề quan tâm đến vấn đề này mà chỉ biết sản xuất theo nhu cầu của khách hàng. Chúng tôi làm tất, từ sư tử đá mang hình hài của Trung Quốc đến châu Âu”.

Những cặp sư tử đá ngoại lai từng là một trong những mặt hàng bán rất chạy tại cửa hàng 510 trên đường Lạc Long Quân nay chỉ có vài đôi hàng ế nằm phơi với thời gian. Vào những thời điểm ăn nên làm ra, cửa hàng này lúc nào cũng có vài chục đôi được trưng bày từ trong nhà đến ngoài sân.

Chủ cửa hàng nói: “2 tháng nay không bán được đôi nào cả, mà cũng tại các nhà báo các ông ấy, nào viết là sư tử ngoại lai, linh vật lạ,… để người ta cấm không cho trưng bày, làm tôi ế hàng, chắc phải chuyển hướng làm ăn thôi”.

Đơn thuần là người kinh doanh, chủ cửa hàng này tuân theo qui luật thị trường chứ không quan tâm đến vấn đề văn hóa, di sản cũng như nguồn gốc xuất xứ của mẫu mã: “Tôi chỉ biết nhập hàng về và bán hàng thôi, chứ mẫu châu Âu, châu Á hay Trung Quốc tôi không quan tâm lắm. Trong kinh doanh, thì chỉ cần đáp ứng nhu cầu của khách hàng là thành công rồi”.

Theo chủ cửa hàng này, các mặt hàng đá của cửa hàng được lấy ra từ làng nghề Non Nước, Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng. Các sản phẩm sư tử ở đây làm bằng đá trắng nên được nhiều khách hàng rất ưa chuộng. “Trước kia có những thời điểm đơn đặt hàng chuyển ra không kịp, mặc dù loại hàng này có giá không rẻ, tùy thuộc vào kích thước to nhỏ. Loại nhỏ (cao chừng 80cm) cũng có giá trên 40 triệu đồng, đôi lớn có đôi lên tới 120 triệu đồng”.

Theo chủ cửa hàng, giá của sư tử đá trắng của Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng giá cao không chỉ vì chất liệu, công vận chuyển mà quan trọng là vì nhiều người thích chơi bởi nó “trấn phong thủy” tốt nên giá cũng cao hơn hàng ở nơi khác.

Có thể thấy, công văn 2662 của Bộ VHTT&DL là một trong những chủ trương tích cực của Bộ nhằm bảo vệ, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh nhiều người nhầm lẫn mẫu mã biểu tượng Việt với nước ngoài cũng như sử dụng những biểu tượng không phù hợp thuần phong mỹ tục nơi công cộng, di tích, thờ tự của người Việt.

Chủ trương này dù đã nhận được sự đồng tình ủng hộ từ dư luận, tuy nhiên giá như có một lộ trình cụ thể, bài bản hơn nữa trong việc đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục cho người dân hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giữ gìn những giá trị văn hóa thuần Việt thì một bộ phận những lao động là người thợ chế tác, nghệ nhân và những người kinh doanh chế tác sẽ không bị quá thiệt thòi và ảnh hưởng đến cuộc sống như vậy./.