53 vạn liệt sỹ chưa được biết tên, kiến nghị Nhà nước thành lập ngân hàng gen

Kỷ niệm 76 năm Ngày Thương binh liệt sỹ, phóng viên VOV phỏng vấn Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam về nội dung này.

PV: Thưa ông, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và trả lại tên cho các anh hiện đang được triển khai như thế nào?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Có thể nói, công tác cất bốc quy tập hài cốt liệt sĩ và xác định danh tính liệt sĩ là một vấn đề rất lớn. Riêng với Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam, chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ chính trị số 1. Mặc dù chiến tranh đã kết thúc gần 50 năm rồi, gần 1,2 triệu liệt sĩ đã ngã xuống nhưng đến giờ phút này vẫn còn 53 vạn liệt sĩ nữa chưa biết tên. Trong 53 vạn liệt sỹ này, có hơn 22 vạn liệt sĩ đang nằm ở rừng sâu, ở khe lạnh, ở cả chiến trường Lào và Campuchia. Cho nên đây là một việc làm rất khẩn trương.

Chiến tranh kết thúc đã lâu rồi, nhiều người trở về thì đã mất, số người còn sống thì tuổi cao, sức yếu, không thể trở lại chiến trường xưa để tìm đồng đội. Năm tháng qua đi, địa hình, địa chất thay đổi rất nhiều, việc chôn cất ban đầu hết sức sơ sài, không có gì để làm dấu, không có cơ sở nào để xác định ở đó là đồng đội của mình. Hài cốt của liệt sĩ mà tồn tại được 40 -50 năm trong lòng đất thì cũng rất khó. Cho nên, nếu không tìm nhanh, không làm nhanh thì khó có thể trả lại tên cho 53 vạn liệt sĩ này. Rất nhiều liệt sĩ của chúng ta bây giờ muốn tìm cũng không được. Ví dụ như hy sinh ngoài biển,  hy sinh ở sông suối, trên dòng sông Thạch Hãn… rất khó có thể tìm được hài cốt. Trong 22 vạn liệt sỹ đang nằm trên các chiến trường, nhiều liệt sĩ tôi khẳng định không bao giờ tìm được các anh. Số liệt sỹ đang nằm ở nước ta, kể cả ở Lào và Campuchia nếu cả xã hội không vào cuộc, nếu mọi người không vào cuộc thì rất khó tìm, nhưng khó thì cũng phải làm.

PV: Như ông vừa nói, việc tìm kiếm, quy tập và trả lại tên cho các anh hùng liệt sĩ khó cũng phải làm. Vậy công việc này đang được Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam triển khai như thế nào, thưa ông?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Hiện tại, Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam mới có 16 hội ở cấp tỉnh, 26 hội ở thành phố, 92 chi hội ở cấp huyện, với 1 vạn hội viên. Số lượng đang rất ít, tỉnh nào có Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ thì ở tỉnh đó công tác tri ân, đền ơn đáp nghĩa giải quyết được nhiều vấn đề cho chính quyền địa phương. Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam cũng là cánh tay nối dài của Đảng và Nhà nước. Hội cấp tỉnh sẽ là cánh tay nối dài cho lãnh đạo chính quyền địa phương, Sở Lao động Thương binh và Xã hội của địa phương, để thực hiện tốt công tác chính sách đền ơn đáp nghĩa; giải quyết tốt việc tìm mộ liệt sĩ; giải quyết tốt thông tin bia mộ liệt sỹ từng nghĩa trang. Ví dụ như Phú Thọ, các hội viên đi đến được tận 800 nghĩa trang/trên 3.000 nghĩa trang, để cung cấp các thông tin cho các gia đình liệt sĩ. Những gia đình liệt sỹ này ở nông thôn, không có điều kiện đi đến từng nghĩa trang, cho nên mặc dù có trường hợp con của họ đang nằm trong nghĩa trang rồi, nhưng họ vẫn không biết con của họ nằm ở đâu cả.

Bây giờ có các hội viên, Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ sẽ đi từng nghĩa trang, đến từng địa điểm… để xác định liệt sĩ đó đang nằm ở nghĩa trang này, hài cốt đó đang ở vùng kia rồi tìm cách thông báo cho các đội quy tập, 19 Đội quy tập của các quân khu  để tìm cách đưa các anh về. Nếu không làm nhanh vấn đề này thì rất khó. Chúng tôi đã làm việc với Ban Dân vận Trung ương,  Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thì cũng đề nghị chính quyền các cấp nên quan tâm sớm thành lập Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ để tiến hành thực hiện công tác tri ân, tiến hành xã hội hóa và tìm kiếm, cất bốc và quy tập hài cốt liệt sĩ.

PV: Vậy đâu là những kết quả mà Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam đã làm được trong công tác này thời gian qua, thưa ông?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Mặc dù là một tổ chức xã hội nhưng Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam luôn được các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm. Các bộ, ngành của Trung ương cũng quan tâm đến Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam. Trong hơn 12 năm qua, chúng tôi đã vận động các nhà tài trợ, vận động các doanh nghiệp, nhà hảo tâm ủng hộ cho Hội được gần 160 tỷ đồng. Số tiền ủng hộ của các nhà tài trợ tuy không lớn, nhưng đây là địa chỉ tin cậy để thân nhân gia đình liệt sỹ gửi gắm, các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp họ tin tưởng để chúng tôi tiến hành làm công tác tri ân cho các thân nhân gia đình liệt sỹ.

Hội chúng tôi đã tiến hành làm được trên 800 nhà tình nghĩa, tặng 5.000 sổ tiết kiệm, tặng quà cho 38.000 thân nhân gia đình liệt sỹ, tặng 252 xe đạp; phát thuốc và khám chữa bệnh miễn phí cho gần 20.000 người. Sự đền đáp công ơn với thân nhân gia đình liệt sĩ chưa đáng là bao, bởi tôi nghĩ so với sự hy sinh của các liệt sĩ thì sự đền đáp này chưa đâu thấm vào đâu cả, nhưng ít nhiều cũng nói lên được tấm lòng tri ân, ăn quả nhớ người trồng cây, công tác đền ơn đáp nghĩa của đất nước trước sự hy sinh lớn lao của các anh hùng liệt sĩ, góp phần thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng ta đối với công tác đền ơn đáp nghĩa.

PV: Thưa ông, ngoài những phần quà như ông vừa nói, Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan liên quan trong việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ như thế nào?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Trong hơn 53 vạn liệt sĩ chưa biết tên thì trong 12 năm vừa rồi, Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ Việt Nam đã kết hợp với các cơ quan, các ban ngành giám định được trên 1.000 gen ADN và tiến hành làm thực chứng. Tức là đưa các quân nhân - những người biết đồng đội hy sinh đến các nghĩa trang để tìm đồng đội, vừa giám định AND, vừa thực chứng, chúng tôi đã trả lại được tên cho trên 800 liệt sĩ. Đây là một việc làm hết sức ý nghĩa, xoa dịu bớt nỗi đau của chiến tranh để lại. Trong hơn 12 năm vừa qua, chúng tôi cũng đã đưa về cho đất mẹ hơn 1.000 liệt sĩ, nằm trên các nghĩa trang, kể cả đưa ở Campuchia và ở Lào về, ở các tỉnh đồng bằng Nam Bộ, các tỉnh Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và từ Quảng Trị trở vào, chúng tôi đều đưa được liệt sĩ về với đất mẹ. Số lượng về đất mẹ là hơn 1.000 hài cốt và hơn 800 liệt sĩ được trả lại tên, đây là một điều một điều hết sức phấn khởi vì đã góp phần giúp các mẹ, các chị, các gia đình có con hy sinh, có người hy sinh họ đã tìm được phần xương thịt của con em mình.

PV: Vậy trong quá trình tiến hành phương pháp thực chứng hay là giám định AND để trả lại tên cho các anh hùng liệt sĩ, thì đâu là những khó khăn mà Hội gặp phải, thưa ông?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Thực chứng thuận lợi hơn giám định AND. Với giám định AND, trước tiên phải lấy mẫu phẩm của thân nhân gia đình liệt sỹ. Thứ hai là khai quật ở các nghĩa trang để lấy mẫu phẩm, xương cốt của liệt sĩ. Nhưng nhiều mộ khai quật lên không thể lấy được mẫu phẩm bởi vì xương đã mủn quá rồi, nhưng khó cũng phải làm. Không làm thì không trả lại tên cho các anh được.

Trong giám định AND cũng gặp rất nhiều khó khăn. Chúng tôi đang làm hơn 40 trường hợp, về tận gia đình để làm hồ sơ, lấy mẫu phẩm của thân nhân liệt sĩ. Mà thân nhân liệt sỹ đang dần mất hết rồi. Nhiều liệt sỹ bây giờ mẫu phẩm tương đối rõ, nhưng mẫu phẩm của thân nhân lại không lấy được. Cho nên đành phải để lại.

PV: Thưa ông, khó khăn là vậy, nhưng nếu chúng ta không làm thì theo ông, trong khoảng thời gian bao lâu nữa chúng ta sẽ không còn cơ hội để trả lại tên cho các anh hùng liệt sĩ?

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng: Tôi có kiến nghị với Ban Dân vận Trung ương, với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan chức năng thì nên chăng Nhà nước thành lập Ngân hàng gen. Nếu thành lập được Ngân hàng gen này thì làm khoảng 10 năm là được, chứ kéo lâu hơn nữa rất khó để trả lại tên cho các anh.

Hơn 30 vạn liệt sĩ đã đưa được về các nghĩa trang, bây giờ phải khẩn trương lấy mẫu phẩm của thân nhân liệt sĩ đang sống trong tổng số hơn 50 vạn. Cứ lấy mẫu phẩm, làm giám định, người nào thuận lợi thì làm được, làm đúng. Trong hơn 30 vạn liệt sĩ đã đưa về các nghĩa trang thì vừa lấy mẫu phẩm của thân nhân đang sống, vừa lấy mẫu phẩm hài cốt đang nằm ở các nghĩa trang. Có ngân hàng gen, thì rất thuận lợi. Chúng tôi đang làm dần từng bước và có kế hoạch làm trong 10 năm mới dứt điểm được.  Rất mong Đảng và Chính phủ, các cơ quan, ban, ngành của Trung ương cần sớm nghiên cứu, có các chủ trương để thực hiện việc này.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông./.