Xử lý trùng tu như phá di sản: “Được vạ thì má đã sưng”

Việt Nam là một quốc gia có bề dày truyền thống văn hóa lịch sử. Trong suốt mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã trải qua rất nhiều triều đại và mỗi triều đại lại để lại dấu ấn của mình cho con cháu đời sau. Một trong những dấu ấn để lại với thời gian của các triều đại đó chính là các công trình nghệ thuật kiến trúc.

Tuy nhiên, do trải qua hàng trăm năm tồn tại, các công trình  kiến trúc chắn chắn sẽ xuống cấp và trùng tu là một việc làm tất yếu. Nhưng, hiện nay công việc trùng tu di sản của ta chưa thực sự là tu bổ, sửa chữa để tiếp tục mang dấu ấn của quá khứ, chứa đựng được vẻ đẹp, sự độc đáo của các công trình kiến trúc, mà thay vào đó là việc trùng tu như phá đi những tài sản tinh thần đầy tính nghệ thuật của cha ông, để xây lên các công trình mới rất hời hợt về văn hóa khiến những người có tâm với di sản không khỏi xót xa.

Chúng ta vẫn chưa quên cách đây không lâu, trên các phương tiện thông tin đại chúng nóng về việc thành nhà Mạc ở Tuyên Quang, một công trình nghệ thuật kiến trúc cấp quốc quốc gia nơi chứa bao giá trị văn hóa, lịch sử, tâm linh, với tuổi đời 400 năm bỗng chốc bị người ta biến thành cái “lò gạch” hay nói cách khác là một công trình 1 ngày tuổi.

Thành nhà Mạc trước khi trùng tu và "cái lò gạch" sau khi trùng tu

Hay mới đây thôi tại Chùa Sổ, thôn Ước Lễ, xã Tân Ước, huyện Thanh Oai, Hà Nội (cũng là - di tích  nghệ thuật kiến trúc cấp quốc gia từ thời Mạc hiếm hoi còn lại ở Hà Nội nói riêng và nước ta nói chung) bị trùng tu vô tội vạ, khi công nhân leo lên nóc chùa, dùng thúng để đựng ngói và chuyển xuống. Lớp ngói phía dưới (ngói lót) không được giữ lại. Do đó, xung quanh chùa, rồi trong lòng chùa la liệt những mảnh vỡ của ngói, vôi vữa, gạch vỡ, những hoành, những rui, những cột trốn, những mảng chạm từ thời Lê, những hàng gạch Mạc được in nổi những hình Rồng, hoa lá, hươu nai, hổ… tạo nên sự độc đáo, khác biệt và giá trị của di tích bị hư hại.  

Những cấu kiện hơn 300 tuổi vị vứt chỏng chơ cùng đống gạch vụn

Rồi việc trùng tu việc thi công, hạ giải bằng cuốc, xẻng trong quá trình trùng tu đình Tiên Canh (hay còn gọi là Tiên Hường), thuộc Cụm đình Tam Canh nổi tiếng ở Thị trấn Hương Canh, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc khiến toàn bộ phần ngói quý của di tích đã không còn, gây bức xúc trong dư luận.

Sau khi việc trùng tu như phá di sản xảy ra, báo chí đã vào cuộc, đơn vị quản lí di sản đình Tiến Canh, Vĩnh Phúc đã nhận sai phạm và ông Trương Minh Tiến - Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Nội cho biết, Sở sẽ xử lý nghiêm việc xâm hại di tích chùa Sổ.

Tuy nhiên, việc nhận sai phạm hay việc sẽ xử lí nghiêm việc trùng tu như phá các di sản cũng giống như việc “được vạ thì má đã sưng” và các công trình kiến trúc tinh tế hàng thế kỷ của cha ông đã trở thành đống gạch vụn…

Việc nhận sai phạm hay việc sẽ xử lí nghiêm việc trùng tu như phá các di sản liệu có phục hồi được những mảng chạm khắc đã gẫy đôi như thế này?

Các công trình nghệ thuật kiến trúc cổ luôn được coi là tài nguyên du lịch xã hội và nhân văn bên cạnh tài nguyên du lịch tự nhiên. Việc trùng tu, bảo tồn  các di tích xuống cấp là việc cần làm của ngành văn hóa vừa mục đích lưu giữ di sản cho con cháu, vừa phát triển du lịch. Tuy nhiên, việc rất nhiều dự án trùng tu nhưng không giữ nguyên được hiện trạng di sản và phá đi các công trình  tuyệt mỹ của cha ông như hiện nay thì cần phải có cách làm khác sâu sát hơn, triệt để hơn đối với các đơn vị thi công.