Nhạc sĩ Trần Kiết Tường và bài ca “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người”

Sinh năm 1924, Trần Kiết Tường đã dành trọn vẹn cả thời ấu thơ và thanh xuân gắn bó với đất Ô Môn, Cần Thơ quê hương. Ông chơi đàn Mandolin từ khi 12 tuổi. Và từ đấy, những điệu hò buông trên sông nước lại lặng lẽ chảy vào từng sợi dây đàn, cất lên nỗi lòng quê kiểng. Cách mạng thành công, chàng trai đôi mươi này lại ôm đàn đi tuyên truyền cho cách mạng ở khắp miền Tây.

Nhạc sĩ Trần Kiết Tường

Từng bị giặc bắt. Từng vượt ngục. Dường như ông đã nếm trải tất thảy vui buồn của một người chiến sĩ cách mạng. Và ông bắt đầu sáng tác từ những ngày gian nan ấy. Trong số những bài hát đầu tay thì ca khúc “Anh Ba Hưng” là một bài ca giản dị và được nhiều người thuộc trong những năm kháng chiến chống Pháp. Bài này dựa trên điệu dân ca Nam Bộ “Con chim manh manh” (Con chim manh manh nó đậu cây chanh…) với lời ca thật chân chất và hồn nhiên: “Có anh Ba Hưng/Vốn thiệt nông dân/Đi lính hơn năm trường/Vừa mới được huân chương”…

Sau ngày tập kết ra bắc, về Đài TNVN ông đã có thêm các ca khúc như  “Cánh tay miền Nam trên đất Bắc”, “Bánh xe lăn”,  “Quê hương ơi ta sẽ về”, “Bài ca chiến thắng”… Đỉnh cao trong sáng tác của ông là ca khúc “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người”. Điệu hò dân gian của vùng “gạo trắng nước trong” – Điệu hò Cần Thơ, còn gọi là Hát đối Cần Thơ - đã hiện ra mênh mang khôn cùng khi mở đầu khắc họa bằng âm thanh về vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh, với 6 lần so sánh bằng chữ “hơn” trong ca từ một cách tự nhiên:

Hò ơ ..... hơ .............

Tôi hát ngàn lời ca 

Bao la hơn những cánh đồng 

Mênh mông hơn mặt biển Đông 

Êm đềm hơn những dòng sông. 

Tôi hát ngàn lời ca 

Nồng nàn hơn nắng ban mai

Đẹp tình hơn cánh hoa mai 

Hùng thiêng hơn núi sông dài 

Là một niềm tin! 

Hồ Chí Minh!

Nhạc sĩ Trần Kiết Tường có lần tâm sự, ông viết bài hát này vào năm 1960 tại Hà Nội, Nếu ca ngợi Bác mà làm cho bài hát không đi sâu vào lòng dân thì không được. Mà đối với Bác, có lẽ không lời lẽ nào ca ngợi cho thật xứng đáng. “Tôi cố sức để nâng cao dần tính tư tưởng của tác phẩm. Tôi nghĩ: Bác không chỉ là một con người cá biệt có những đức tính vĩ đại. Bác là tinh hoa của Đảng, của dân tộc. Ca ngợi Bác cũng chính là ca ngợi Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh, ca ngợi dân tộc Việt Nam anh hùng. Đó là nguồn cảm hứng dạt dào làm tôi sung sướng vô cùng” – nhạc sĩ Trần Kiết Tường bày tỏ.

“Viết xong tôi chưa dám đưa ra trình diễn. Trong hai năm, tôi hát cho vài người bạn cùng nghe. Những người không biết nhạc nghe hát xúc động và cho là nó có mang màu sắc dân ca đậm đà. Năm 1962, tôi ốm nặng, phải  nằm bệnh viện tưởng không qua được. Tôi nhắn người nhà lấy bài hát đó đưa cho anh Quốc Hương hát. Và anh Quốc Hương đã hát cho Bác nghe đến bảy lần.

Cho đến nay, nhiều anh chị em nghệ sĩ đã biểu diễn bài hát này với tâm hồn rung động chân thật của mình. Xin cảm ơn các bạn, và tôi cũng xin chân thành cảm ơn nghệ sĩ các nước anh em đã hát bài này với tấm lòng thành kính nhất đối với Bác, đặc biệt nữ nghệ sĩ trong đoàn nghệ thuật quân đội Bungari đã biểu diễn rất thành công tại thành phố Hồ Chí Minh” – ông chia sẻ.

Đầu năm 1999, nhạc sĩ Thuận Yến và tôi vào thành phố Hồ Chí Minh công tác, Trần Thanh Bình đưa chúng tôi đến thăm ông – người nhạc sĩ cuối đời còn có thêm hai bài hát hay là “Áo bà ba” và “Mimoza”. Giọng nói hơi khó, ngồi trên xe lăn, nhưng đôi mắt vẫn tinh anh, nhận ra chúng tôi ai cũng cảm động. Có ngờ đâu cuối năm ấy, ông đã vĩnh biệt chúng ta.

Nhân 90 năm sinh nhật nhạc sĩ Trần Kiết Tường, tôi viết vài dòng nhớ đến ông, người nhạc sĩ Nam Bộ đã được tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2001. Nhân đây, tôi cũng nhắc tới nghệ sĩ, nhà báo Trần Thanh Bình (con trai ông) – một biên tập viên xuất sắc thuộc Phòng Dân ca và nhạc cổ truyền của Đài TNVN đã mất cách đây tròn 3 năm./.