Áo dài Huế được công nhận Di sản phi vật thể quốc gia

Trải qua hơn 300 năm, các thế hệ nghệ nhân xứ Huế đã tích lũy nhiều tri thức may, mặc áo dài. Đó không chỉ thuần túy là chuyện áo quần mà đặc biệt đã được biểu tượng hóa rõ nét hệ chuẩn mực giá trị thẩm mỹ và đạo đức, luân lý của xã hội. Bước vào thời kỳ hiện đại, Áo dài Huế vẫn được nhiều người sử dụng, phổ biến nhất là học sinh, sinh viên, viên chức, thanh niên, cả những lớp người trung niên, cao niên...

Sự khác biệt lớn nhất của áo dài Huế so với các vùng miền khác trong cả nước là được nuôi dưỡng trên nền của một vùng văn hóa từng là Kinh đô của triều đại quân chủ cuối cùng của Việt Nam. Đây là nơi thẩm mỹ trang phục cung đình nhà Nguyễn với những điển chế nghiêm ngặt đã lan tỏa - giao thoa với thẩm mỹ dân gian để tạo nên những dấu ấn riêng biệt trên chiếc áo dài.

Bên cạnh vẻ đẹp thanh lịch và trang nhã truyền thống, chiếc áo dài còn nhắc nhở người mặc về đạo lý làm người, nhắc nhở mỗi người dân phải nâng niu, trân trọng, gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu của ông cha để lại, tiếp tục phát huy những giá trị tốt đẹp để lưu truyền cho mai sau.

Nghệ nhân áo dài Năm Tuyền ở thành phố Hồ Chí Minh cho rằng: “Tri thức may, mặc áo dài Huế xuất thân từ 300 trăm năm trước, đến nay được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi nhận. Đây là tín hiệu rất vui đối với những người yêu áo dài, một trang phục từng là Quốc phục của Việt Nam một thời. Hy vọng, sau khi được vinh danh, áo dài không những từ Cố đô Huế mà trên cả nước sẽ phát triển nhanh chóng và rộng rài hơn nữa để nhiều người biết và hiểu hơn về áo dài truyền thống của Việt Nam”.

Ở xứ Huế, chiếc áo dài đã trở thành hình ảnh quen thuộc, đi vào cuộc sống, gắn liền với nếp văn hóa, tập quán, xuất hiện trong mọi hoạt động lễ nghi, hội hè và cả trong đời thường ở vùng đất Cố đô. Huế tự hào là địa phương đầu tiên của Việt Nam tổ chức một lễ hội để tôn vinh vẻ đẹp của áo dài. Lần đầu tiên Lễ hội áo dài được tổ chức trong kỳ Festival Huế 2002. 

Từ đó đến nay, liên tục và đều đặn các lễ hội áo dài được tổ chức không chỉ trong các kỳ festival. Nhờ vậy, công chúng biết đến vẻ đẹp của áo dài nhiều hơn, áo dài Huế cũng đắt hàng theo, khách đến may áo dài lấy nhanh tăng đột biến. Áo dài Huế là sự kết hợp tổng hợp của các lĩnh vực dệt, may, thêu, hội họa, thiết kế, thời trang, đích thực là một sản phẩm văn hóa, hướng đến là một sản phẩm công nghiệp văn hoá để phục vụ du lịch.

Từ nhiều năm qua, cùng với việc miễn phí vé cho du khách mặc áo dài vào tham quan Hoàng cung và các khu di tích, Huế đã phát triển các điểm cho thuê áo dài với nhiều loại hình phong phú... Áo dài cũng trở thành sản phẩm du khách may trong ngày để có chiếc áo dài Huế ưng ý, hoặc món quà lưu niệm mua về tặng bạn bè, người thân. 

Bà Hà Thị Bích Thủy, chủ cơ sở áo dài ở thành phố Huế cho biết: “Khi người phụ nữ mặc áo dài sẽ tôn vinh vẻ đẹp, nét đẹp văn hóa công, dung, ngôn, hạnh của người phụ nữ. Khi đã khoác lên mình chiếc áo dài thì mình phải nhẹ nhàng, uyển chuyển. Tôi là người tạo ra chiếc áo dài, khi nhìn thấy khách hàng thì càng làm cho mình ngày càng yên mến áo dài. Tôi cũng mang áo dài Huế đến khắp nơi trên thế giới”.

Trong vài năm trở lại đây, tỉnh Thừa Thiên Huế đẩy mạnh việc gìn giữ và phục hưng áo dài truyền thống (bao gồm cả áo dài nam và áo dài nữ). Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thừa thiên Huế nỗ lực nghiên cứu, xây dựng và triển khai đề án “Huế - Kinh đô Áo dài Việt Nam” với nhiều nội dung phong phú.

Ngày 29/3/2023, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ra quyết định phê duyệt đề án này, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai có hiệu quả hoạt động quảng bá, tôn vinh áo dài Huế, thúc đẩy kinh tế, du lịch phát triển, khẳng định áo dài Huế trong cộng đồng quốc tế, hướng đến phát triển thương hiệu Huế - Kinh đô Áo dài. Hiện nay, Thừa Thiên Huế đang thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa một cách bền vững. Thiết kế, may đo Áo dài vừa là một ngành nghề thủ công lại vừa là một ngành thiết kế sáng tạo đặc biệt, tạo nên những sản phẩm ấn tượng và có tính phổ biến rất cao…

Đây chính là hướng phát triển công nghiệp văn hóa, phục vụ nhu cầu nội địa và xuất khẩu, tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, vừa bảo tồn, lan tỏa giá trị mang đậm bản sắc văn hóa Huế. Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết: Ngày 9/8/2024, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ra Quyết định số 2320 chính thức ghi danh di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đối với “Tri thức may, mặc áo dài Huế”.

Thừa Thiên Huế là địa phương đầu tiên có di sản Áo dài được vinh danh. Đây là di sản chung của cộng đồng, do cộng đồng nắm giữ và chung tay bảo vệ, phát huy giá trị. “Ngành Văn hóa và Thể thao đang quyết tâm phối hợp với các ban ngành, đặc biệt là cộng đồng người dân Huế, gìn giữ phát huy tốt hơn di sản này. Biến di sản trở thành nguồn lực cho sự phát triển. Trong định hướng phát triển ngành công nghiệp văn hóa của Huế, áo dài sẽ là sản phẩm tiêu biểu của Huế. Đây sẽ là sản phẩm chủ lực để phát triển nhanh và bền vững đúng theo tinh thần Nghị quyết 54 của Bộ Chính trị, nhất là trước thềm Huế sẽ trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào đầu năm 2025”.

Thời gian tới, Thừa Thiên Huế sẽ tiếp tục nỗ lực, quyết tâm bảo tồn, phát huy và lan tỏa hơn nữa giá trị của Áo dài trong cuộc sống đương đại. Đồng thời sẽ đề xuất lãnh đạo tỉnh và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho phép tiến hành việc xây dựng bộ hồ sơ khoa học “Tri thức may, mặc Áo dài Huế” đệ trình UNESCO xem xét ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.