Hệ giá trị quốc gia dẫn dắt đất nước phát triển phồn vinh, hạnh phúc

Văn hóa là một hệ giá trị quan trọng và cấp thiết

Bàn về “Một số nhận thức về hệ giá trị văn hóa”, PGS.TS Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa nhận định, hệ giá trị văn hoá hình thành trong tư duy của con người, thể hiện ra bằng triết lý, chuẩn mực, phương châm sống và có chức năng cơ bản là định hướng, đánh giá, điều chỉnh hành vi cũng như những quan hệ xã hội. Việc xây dựng hệ giá trị văn hoá thể hiện mong muốn, khát vọng của chúng ta về những hệ giá trị tốt đẹp sẽ được thực hành phổ biến, tạo nên sự phát triển phồn vinh và bền vững cho xã hội.

PGS, TS Nguyễn Thị Phương Châm cho rằng, trong bối cảnh xã hội đương đại với sự gia tăng của toàn cầu hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế, hệ giá trị văn hoá ở Việt Nam ngày càng trở nên phức tạp với sự cùng tồn tại của hệ giá trị truyền thống, hệ giá trị mới, hệ giá trị phổ quát,…Hơn nữa hiện nay, xung đột giá trị, thậm chí khủng hoảng giá trị, “sốc” giá trị cũng đã xảy ra, càng làm gia tăng thêm tính phức tạp và làm lộ rõ sự cần thiết trong việc nhìn nhận lại việc xây dựng hệ giá trị văn hoá hiện nay.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, hệ giá trị đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển văn hóa, xây dựng con người, được xem là những định hướng lớn cho sự phát triển con người và dân tộc Việt Nam.

“Nhờ có những định hướng lớn này, chúng ta có thể huy động sự tập trung, thống nhất, đoàn kết, từ đó, giúp dân tộc ta đạt thắng lợi một cách thuận lợi hơn. Tuy nhiên trong những năm gần đây, sự xuống cấp về đạo đức, sự băng hoại về lối sống, sự tha hóa về nhân cách có chiều hướng gia tăng đang là những biểu hiện đáng lo ngại về sự đảo lộn các giá trị. Thậm chí có ý kiến còn cho rằng chúng ta đang ở vào thời kỳ khủng hoảng các giá trị. Do vậy, vấn đề xây dựng hệ giá trị văn hóa Việt Nam hiện nay đang đặt  ra vô cùng cấp thiết” - PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, hệ giá trị văn hóa không tồn tại chung chung, mà rất cụ thể trong những không gian nhất định như gia đình, nhà trường và xã hội. Trong xã hội học, đây là các môi trường xã hội hóa quan trọng nhất để hình thành nên nhân cách của con người. Nếu trong gia đình, việc giáo dục, thực hành giá trị văn hóa là qua các bài học làm gương, thì trường học lại là những bài học mô phạm, sinh hoạt có tổ chức, còn xã hội thì thông qua luật pháp, các sự kiện và tuyên truyền khác.

Cũng theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, việc xây dựng hệ giá trị văn hóa Việt Nam thời kỳ mới có thành công hay không rất cần sự vào cuộc quyết liệt của tầng lớp lãnh đạo, sự đóng góp trí tuệ, tâm huyết của đội ngũ trí thức, sự tham gia của các gia đình, nhà trường và sự đồng thuận, hưởng ứng của toàn xã hội.

Xây dựng hệ giá trị quốc gia kiên trì bền bỉ, không chạy theo phong trào

Phát biểu tại Hội thảo, GS. TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện VHNT Quốc gia Việt Nam cho biết, việc xây dựng và củng cố hệ giá trị quốc gia là một công cuộc lâu dài, khó khăn, phức tạp, rất cần sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự triển khai một cách đồng bộ, căn cơ các giải pháp, sự đồng tình ủng hộ của các tầng lớp nhân dân. Công việc này phải được tiến hành bền bỉ, kiên trì, thường xuyên, không chạy theo hình thức, phong trào.

Một trong số những đề xuất được GS. TS Từ Thị Loan  đưa ra nhằm góp phần gìn giữ, củng cố và phát triển hệ giá trị quốc gia Việt Nam là: Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức một cách thực chất, bài bản về hệ giá trị quốc gia; Phát huy vai trò của các các thiết chế xã hội quan trọng như: gia đình, nhà trường, cộng đồng trong việc giáo dục, trau dồi các giá trị. Trường học phải trở thành nơi học để “làm  người” và “thành người” như các nước văn minh, tiên tiến; Phát huy vai trò của văn học, nghệ thuật trong xây dựng hệ giá trị quốc gia,…

PGS.TS Trần Quốc Toản - Nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ cho rằng, hệ giá trị quốc gia - dân tộc là sự “kết tinh”, “tích hợp” các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị xã hội thành  các  giá trị phát triển đặc trưng của một nước trong những giai đoạn nhất định. Không có giá trị quốc gia - dân tộc nào nằm ngoài các giá trị con người, giá trị gia đình, giá trị văn hóa, giá trị chính tri - xã hội của quốc gia - dân tộc đó. Mặt khác, hệ giá trị quốc gia - dân tộc không thể không chứa đựng những giá trị tốt đẹp chung của nhân loại ở những mức độ khác nhau, hình thức khác nhau. Và giá trị quốc gia - dân tộc sẽ là định hướng chủ đạo, điều tiết sự phát triển của các giá trị con người, giá trị gia  đình, giá trị văn hóa, giá trị chính tri - xã hội của quốc gia - dân tộc.

“Trong điều kiện thay đổi đột biến, mang tính bước ngoặt về thể chế phát triển, và trong điều kiện hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, sẽ xuất hiện hoặc yêu cầu phải có các giá trị mới “vượt trước” so với điều kiện và trình độ phát triển kinh tế - xã hội hiện tại của một quốc gia. Các giá trị này có thể tác động tích cực đối với sự phát triển, cũng có thể có tác động tiêu cực.

Đây chính là vấn đề đặt ra đối với Việt Nam khi phải chủ động xây dựng và phát triển các giá trị quốc gia - các giá trị con người - giá trị gia đình - giá trị văn hóa - giá trị xã hội. Các giá trị “chiến thắng” và phát triển sẽ là các giá trị có cơ sở kinh tế - xã hội làm nền tảng, có cơ sở pháp lý để vận động phát triển và có cơ sở đạo đức để tồn tại” - PGS.TS Trần Quốc Toản cho biết.

Hiện thực hóa các hệ giá trị trong đời sống thực tiễn

Trên cơ sở tiếp thu ý kiến phát biểu của các đại biểu trong Hội thảo sau 1 ngày làm việc, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, Trưởng Ban Chỉ đạo Hội thảo Quốc gia đã rút ra kết luận:

Hội thảo thống nhất cao khẳng định tính cấp thiết phải nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới.

Hội thảo đã tập trung làm sâu sắc hơn vai trò của từng hệ giá trị và mối quan hệ biện chứng giữa các giá trị này trong xây dựng và phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Trong đó nhấn mạnh lấy chuẩn mực xây dựng con người là trung tâm; hệ giá trị gia đình là cơ bản; hệ giá trị văn hóa là nền tảng, hệ giá trị quốc gia – dân tộc là mục tiêu cao cả, chi phối các hệ giá trị khác.

Về nội dung của các hệ giá trị, từ nhiều bình diện khác nhau, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho biết, các đại biểu đã tiếp tục phân tích làm rõ hơn các nội dung trong bài bài phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24/11/2021.

Về hệ giá trị con người Việt Nam, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, cần xây dựng gồm 8 giá trị chủ yếu là: Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Hệ giá trị gia đình gồm 4 giá trị cốt lõi: Ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh.

Hệ giá trị văn hóa gồm 4 giá trị: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học. Hệ giá trị quốc gia gồm 9 giá trị: Hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc.

Nội dung của các hệ giá trị này vừa đảm bảo được tính khái quát, cô đọng, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, vừa phù hợp với yêu cầu của thực tiễn xây dựng và phát triển đất nước, vừa đáp ứng được nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân hiện nay.

Hội nghị thống nhất ý kiến bên cạnh việc tiếp tục nghiên cứu, xác định các hệ giá trị, cần xây dựng, ban hành và triển khai để hiện thực hóa các hệ giá trị này trong đời sống thực tiễn thông qua sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy vai trò của các đoàn thể chính trị - xã hội, của toàn thể nhân dân.

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, cần tạo ra một cuộc vận động lớn về xây dựng và thực hành các hệ giá trị Việt Nam gắn liền với phong trào Thi đua yêu nước và Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cũng nhấn mạnh một số nhiệm vụ và giải pháp:

Các cấp ủy Đảng, cơ quan Nhà nước, các đoàn thể chính trị - xã hội, các cơ quan nghiên cứu lý luận, các phương tiện truyền thông đại chúng, các cơ quan, đơn vị hoạt động văn hóa, nghệ thuật… cần quán triệt sâu sắc và toàn diện hơn nữa những nội dung về xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế theo phát biểu định hướng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc và được sự đồng thuận, thống nhất rất cao trong Hội thảo.

Trên cơ sở định hướng các hệ giá trị này, các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, các ngành, các cấp từ Trung ương tới cơ sở vừa tiếp tục nghiên cứu, xây dựng, vừa tiến hành cụ thể hóa các hệ giá trị nêu trên cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của từng lĩnh vực, từng địa phương.

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, kết quả Hội thảo cần phải được triển khai đồng bộ và toàn diện, tuyên truyền và lan tỏa, tạo nên sự thống nhất cao trong các cấp ủy Đảng, cơ quan Nhà nước, các đoàn thể chính trị - xã hội, tạo nên đột phá để khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Trong quá trình triển khai thực hiện các hệ giá trị cần tập trung chỉ đạo, đưa vấn đề giáo dục giá trị vào trong hệ thống giáo dục quốc dân, từ giáo dục phổ thông tới đại học, trong các học viện.

Bên cạnh đó, phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của đội ngũ trí thức văn nghệ sĩ, các nhà hoạt động văn hóa – xã hội, các cơ quan thông tấn, báo chí, phát thanh và truyền hình ở Trung ương và địa phương trong việc sáng tạo, xây dựng các hệ giá trị vào trong đời sống xã hội, khẳng định những mặt tích cực, lên án, phê phán cái xấu, cái ác, cái giả, khẳng định cái đúng, cái tốt, cái đẹp, lan tỏa các tấm gương tích cực trong xã hội để xây dựng đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, truyền cảm hứng tích cực cho xã hội, đặc biệt là với thanh thiếu niên, theo tinh thần “lấy cái đẹp, dẹp cái xấu”.

Cấp ủy và chính quyền các cấp cần lồng ghép thực hiện các hệ giá trị nêu trên trong chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương, của mỗi lĩnh vực, nhất là gắn kết việc hiện thực hóa các giá trị này với nhiệm vụ xây dựng Đảng, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, củng cố quốc phòng an ninh và đối ngoại.

Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Khoa học và công nghệ và cơ quan liên quan tiếp tục phối hợp để nghiên cứu, tham mưu để trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương về những vấn đề nghiên cứu, xây dựng và triển khai hiện thực hóa các hệ giá trị đã được nêu lên trong hội thảo này.

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị các cơ quan và đơn vị chức năng trong hệ thống chính trị phối hợp để xây dựng cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực hợp lý, cần thiết để tạo nên những đột phá mới trong việc triển khai, thực hiện các hệ giá trị trong công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và hạnh phúc./.