Cộng đồng Kinh tế ASEAN hình thành: Lao động cần chuẩn bị tâm thế tốt

Theo lộ trình, chỉ còn hơn một năm nữa, vào cuối năm 2015, Cộng đồng Kinh tế ASEAN sẽ hình thành. Việt Nam là một trong những thành viên trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á rất tích cực, chủ động, đề xuất nhiều sáng kiến để thúc đẩy sự hình thành cộng đồng Kinh tế ASEAN, bởi với thị trường 600 triệu dân rộng lớn  này, chúng ta có nhiều cơ hội về thương mại, đầu tư, dịch vụ, việc làm.

Riêng trong lĩnh vực lao động, theo ước đoán của chuyên gia Tổ chức Lao động quốc tế, cơ hội việc làm sẽ tăng thêm khoảng 10% cho lao động nước ta. Tuy nhiên, để đón bắt cơ hội này, người lao động cần được chuẩn bị tâm thế tốt nhất.

Những câu hỏi như, thêm 10% cơ hội việc làm cho ai? Liệu lao động Việt Nam có “thua” ngay trên sân nhà? Sự dịch chuyển tự do lao động trong khu vực có làm trầm trọng thêm tình hình thất nghiệp trong bối cảnh còn nhiều khó khăn… là những vấn đề dư luận đặt ra trong thời gian gần đây, khi thông tin về Cộng đồng kinh tế ASEAN dần trở nên dày đặc hơn trên các phương tiện truyền thông.

Theo nhận định của Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế khu vực châu Á-Thái Bình Dương, với sự hình thành của Cộng đồng này, việc làm trong các ngành: như xây dựng, vận tải, dệt may và chế biến thực phẩm sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhất. Đồng thời, nhu cầu đối với việc làm cần kỹ năng trung bình sẽ tăng nhanh nhất. Như vậy xem ra, cơ hội việc làm cho người lao động Việt Nam sẽ tốt hơn sau năm 2015.

Tuy nhiên, tất cả mới chỉ là dự báo, là lý thuyết. Cơ hội chỉ có thể thành hiện thực nếu chủ động sẵn sàng nắm bắt, với một tâm thế tốt.

Người lao động Việt Nam hiện nay được đánh giá là có năng suất lao động thấp trong khu vực, chỉ khá hơn Lào, Camphuchia. Lao động có kỹ năng, tay nghề cao thiếu trầm trọng trong nhiều lĩnh vực, cho dù các cuộc thi tay nghề ASEAN gần đây, chúng ta đạt được những thứ hạng khá cao. Tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” đang ở đỉnh điểm, khi hàng trăm nghìn sinh viên tốt nghiệp đại học thất nghiệp, trong khi đó, các khu công nghiệp-khu chế xuất gặp khó trong việc tuyển dụng lao động. Ngay trong lĩnh vực nông, lâm, thủy hải sản, với những ngành có thế mạnh của nước ta, lao động theo nghề nông – lành nghề cũng rất thiếu.

Thực trạng này là hệ lụy của nhiều vấn đề đã được phân tích, mổ xẻ rất nhiều, như tâm lý sính bằng cấp của người dân, lĩnh vực đào tạo nghề chưa theo kịp với yêu cầu phát triển, còn nhiều bất cập… Vậy nên, chuyện người lao động Việt Nam có thể “thua” ngay trên sân nhà, là khả năng có thể xảy ra, khi các cam kết về chuyển dịch tự do lao động trong khu vực ngày càng chi tiết, cụ thể vả mở rộng với nhiều lĩnh vực, dự báo là khoảng 1.000 lĩnh vực, chứ không chỉ dừng lại ở con số ban đầu là 8 loại hình nghề nghiệp sẽ được áp dụng ngay khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN hình thành, đó là các nghề: kế toán, kiến trúc sư, nha sỹ, kỹ sư, bác sỹ, y tá, trắc địa viên và các nghề liên quan đến du lịch. Đây là các lĩnh vực đã đạt được thỏa thuận công nhận lẫn nhau giữa các quốc gia thành viên ASEAN.

Hai năm 2014-2015 là thời gian “nước rút” trong lộ trình hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Thời gian không còn nhiều. Người lao động Việt Nam có tranh thủ được cơ hội trong quá trình hội nhập rất sâu của khu vực hay không, phụ thuộc vào sự chuẩn bị tâm thế: sẵn sàng đón bắt, chủ động, hay thụ động, chờ đợi, thờ ơ, thậm chí lo lắng, bi quan?!

Để có được tâm thế tốt nhất, trước hết, người lao động phải được thông tin đầy đủ. Từ lộ trình hình thành Cộng đồng kinh tế, các lĩnh vực ngành nghề có triển vọng, điều kiện để người lao động Việt Nam có thể tới làm việc ở các nước trong khu vực. Rồi cả những quy định, điều kiện cho người nước ngoài đến làm việc ở Việt Nam. Có thể thấy, trong khi các cơ quan chức năng lo đàm phán, cụ thể hóa các điều kiện, quy định, người lao động hầu như không biết gì về những lợi ích như có thể chuyển dịch lao động tự do trong khu vực, cơ hội việc làm trong các lĩnh vực dịch vụ…  Nếu chỉ “quyết” đàm phán, mà không “quyết” triển khai, thực hiện, thì nhiều cơ hội, trong đó có triển vọng gặt hái thêm 10% việc làm mới rất có thể chỉ là “bánh vẽ”!  

Tiếp theo, để hỗ trợ người lao động, thì công tác đào tạo nghề phải có bước chuyển biến mạnh. Trước áp lực, đòi hỏi của thực tiễn, thì đây chính là thời điểm để cải tổ hệ thống đào tạo nghề, để “nâng đều” chất lượng lao động, chứ không chỉ tập trung kiểu “gà nòi” thi đấu để lấy giải ở các cuộc thi nghề khu vực và thế giới.

Với những người trẻ chuẩn bị tham gia thị trường lao động, việc chủ động nắm bắt thông tin, lựa chọn ngành nghề học, định hướng sớm, sẽ có nhiều cơ hội việc làm với thu nhập tốt./.