Hệ lụy khi người tham gia BHYT tự mua thuốc, vật tư y tế

Theo dự thảo, Thông tư này quy định thanh toán chi phí thuốc, vật tư y tế trực tiếp cho người bệnh tham gia Bảo hiểm y tế theo quy định tại điểm khoản 2 Điều 31 Luật Bảo hiểm y tế và trong các trường hợp khác ngoài quy định tại Điều 4 Thông tư số 09/2019/TT-BYT ngày 10/6/2019 của Bộ trưởng Bộ Y tế về Hướng dẫn thẩm định điều kiện ký hợp đồng khám bệnh, chữa bệnh Bảo hiểm y tế ban đầu, chuyển thực hiện dịch vụ cận lâm sàng và một số trường hợp thanh toán trực tiếp chi phí trong khám bệnh, chữa bệnh Bảo hiểm y tế.

Dự thảo cũng quy định, việc thanh toán chi phí trực tiếp cho người tham gia BHYT được thực hiện khi người bệnh (hoặc thân nhân hoặc người đại diện hợp pháp) mua thuốc, vật tư y tế tại nhà thuốc bệnh viện hoặc đơn vị cung ứng đã trúng thầu tại các cơ sở khám chữa bệnh và hợp đồng trúng thầu còn hiệu lực. Để được thanh toán, người bệnh xuất trình với cơ quan Bảo hiểm Xã hội đơn thuốc, vật tư được bác sỹ chỉ định kèm hóa đơn đã mua hợp lệ để làm căn cứ, chứng từ. Tuy nhiên, theo đại diện Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, đề xuất này hiện còn nhiều vướng mắc, bất cập.

Trước hết, quyền lợi của người tham BHYT chưa thể đảm bảo ngay tại cơ sở KCB, làm tăng gánh nặng tài chính cho người bệnh. Tại luật BHYT quy định: Cơ sở khám chữa bệnh Bảo hiểm Y tế có trách nhiệm phải cung ứng đầy đủ thuốc, hóa chất, vật tư y tế và dịch vụ kỹ thuật cho người bệnh đúng quy định để đảm bảo người bệnh được điều trị hiệu quả, an toàn và được phục vụ tốt nhất, nhanh nhất. Cơ quan BHXH tạm ứng trước kinh phí KCB BHYT cho cơ sở y tế hàng quý để thực hiện KCB cho người tham gia BHYT mà người bệnh chỉ được thanh toán một phần chi phí cho cơ sở KCB như: Chi phí cùng chi trả, chi phí không thuộc phạm vi thanh toán của quỹ BHYT… Nếu người bệnh có BHYT phải tự mua thuốc, VTYT, vô hình chung, người bệnh sẽ không được hưởng quyền lợi được tạm ứng trước kinh phí KCB mà phải tự chuẩn bị số tiền lớn để mua thuốc, VTYT… khi không may mắc bệnh, đặc biệt là những bệnh trọng.

Người bệnh không chỉ tự bỏ tiền túi để mua thuốc mà còn dễ gặp các rủi ro như: Chất lượng thuốc khó đảm bảo, giá thuốc bất hợp lý… làm ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng và an toàn điều trị của người bệnh. Chưa kể, nhiều trường hợp bị bệnh nặng, cấp cứu không có người thân đi cùng, thời điểm giữa đêm khuya hoặc người bệnh không có tiền… sẽ rất khó khăn trong việc phải tự đi mua thuốc, vật tư y tế.

Cùng với đó, người bệnh tham gia BHYT sẽ bị tăng gánh nặng về thủ tục hành chính khi thực hiện thanh toán trực tiếp. Bởi số lượng hồ sơ đề nghi thanh toán trực tiếp sẽ tăng lên đáng kể, cơ quan BHXH phải đầu tư nhân lực để thực hiện giám định hồ sơ thanh toán trực tiếp. Trong khi đó, hiện đã có khoảng hơn 1000 hoạt chất thuốc và hơn 350 nhóm VTYT (tương đương với hàng chục nghìn loại thuốc, VTYT theo tên thương mại) thuộc danh mục chi trả của quỹ BHYT, hàng trăm triệu lượt KCB BHYT mỗi năm. Dù cơ quan Bảo hiểm Xã hội có cố gắng đến đâu vẫn không thể thanh toán trực tiếp ngay cho người bệnh vì người bệnh sau khi kết thúc đợt khám chữa bệnh mới nộp hồ sơ đề nghị thanh toán, cơ quan Bảo hiểm Xã hội phải có thời gian để giám định xác định chi phí thuộc phạm vi thanh toán của Quỹ Bảo hiểm Y tế thì mới thực hiện thanh toán được cho người bệnh. Quy định này đã phá vỡ ý nghĩa về chia sẻ rủi ro của Bảo hiểm Y tế, gây mất niềm tin của người tham gia Bảo hiểm Y tế và có thể dẫn đến khiếu nại của người bệnh khi nộp hồ sơ thanh toán mà không đủ điều kiện thanh toán trực tiếp do các loại thuốc tự mua không đủ điều kiện thanh toán theo chế độ BHYT hoặc mất hóa đơn tài chính.

Về phía cơ sở KCB, thời gian qua, việc thiếu thuốc, VTYT tại các cơ sở KCB không chỉ bị gián đoạn do ảnh hưởng của dịch bệnh mà còn có những vướng mắc trong công tác đấu thầu, mua sắm và tâm lý ngại trách nhiệm trong mua sắm, đấu thầu ở một số đơn vị. Khi quy định thanh toán trực tiếp trong trường hợp người bệnh phải tự mua thuốc, VTYT vì lý do liên quan chậm trễ của công tác đấu thầu tập trung quốc gia hoặc nhà cung ứng đã trúng thầu nhưng không cung ứng hoặc cơ sở KCB chưa kịp thời tổ chức mua sắm đấu thầu có thể tạo ra hệ lụy cơ sơ y tế không đấu thầu, không mua sắm thuốc, VTYT theo quy định của pháp luật về đấu thầu, các nhà cung ứng từ đó có thể sẽ không tham gia thầu vì cung ứng trên thị trường với giá cao hơn và vẫn được thanh toán từ quỹ BHYT.