Robert Downey Jr. là một trong số hiếm hoi những diễn viên tài năng của Hollywood có thể đóng rất nhiều vai trong các thể loại phim khác nhau và thậm chí là trái ngược nhau. Trớ trêu thay, vai diễn mang lại cho ông rất nhiều hào quang và danh tiếng là Iron Man (Người sắt) lại trở thành cái bóng quá lớn cản trở sự thăng tiến trong sự nghiệp của ông trong nhiều năm sau đó để hướng tới tượng vàng Oscar – giải thưởng danh giá nhất mà ông còn thiếu và vẫn không ngừng nuôi hy vọng chinh phục.
Tuy nhiên, buổi lễ trao giải Oscar đêm 10/3/2024 đã trở thành một dấu mốc không thể nào quên trong sự nghiệp “3 chìm 7 nổi” của vị tài tử điện ảnh này khi ông được xướng tên trong Giải thưởng nam diễn viên phụ xuất sắc nhất với vai diễn Lewiss Strauss trong bộ phim Oppenheimer của đạo diễn Christopher Nolan.
“Tôi muốn chia sẻ một bí mật nho nhỏ của mình, tôi cần vai diễn này hơn là nó cần tôi. Thật tuyệt vời khi tôi có thể đứng ở đây và trở thành một phiên bản tốt hơn của chính mình nhờ vai diễn này. Những gì chúng tôi làm là thực sự có ý nghĩa và cực kỳ quan trọng”, Downey Jr. chia sẻ khi đứng trên sân khấu nhận tượng vàng Oscar.
Khác với nhiều nghệ sĩ khác thường tỏ ra khiêm tốn khi lên nhận giải thưởng danh giá Oscar, Downey Jr. tỏ ra khá tự tin: “Tại sao lại là tôi? Tại sao lại là lúc này? Tại sao mọi thứ dường như đều diễn ra theo cách của tôi? Khác với những đồng nghiệp khác được đề cử, tôi chưa bao giờ cảm thấy phát ngán khi cất lên tiếng nói của mình”.
Lời tuyên bố có phần cao ngạo này của Downey Jr. đến từ việc ông đã giành không ít những giải thưởng danh giá của điện ảnh thế giới trước đó. Chỉ riêng bộ phim Oppenheimer cũng đã mang về cho ông gần như toàn bộ những giải thưởng mà nhiều người hằng ao ước như Giải Quả cầu vàng, BAFTA hay Giải Nghiệp đoàn Diễn viên Điện ảnh (SAG).
Hơn thế nữa, sự nghiệp lẫy lừng của Downey Jr. cũng chứng kiến ông càn quét mọi phòng vé với hàng loạt những bộ phim bom tấn mang tính biểu tượng trong hàng chục năm qua và biến ông trở thành huyền thoại sống của Hollywood. Đáng tiếc rằng, cho đến tận năm 2024, giải Oscar mới không tuột khỏi tay ông như 2 lần trước đó khi ông được đề cử cho các diễn xuất ở phim Chaplin và Tropic Thunder.
Rõ ràng, đối với Downey Jr., giải Oscar dù rất danh tiếng nhưng cũng chỉ là món trang sức cuối cùng khiến sự nghiệp diễn xuất của ông trở nên hoàn hảo hơn. Ông chẳng cần đến bức tượng vàng nặng 8 pound để khẳng định tên tuổi của mình ở Hollywood. Tuy nhiên, giải thưởng này lại trở nên ngọt ngào hơn bao giờ hết bởi nó ghi nhận sự trở lại sự nghiệp diễn xuất từng đứng bên bờ vực thẳm.
Downey Jr. thành danh khá sớm với hàng loạt bộ phim nổi tiếng như Weird Science (Khoa học kỳ lạ), The Pick-Up Artist (Nghệ sĩ được chọn), Less Than Zero (Nhỏ hơn 0) và Johnny Be Good (Sống tốt nhé Johnny)… trong thập niên 80. Dù vậy, mãi đến vai diễn Charlie Chaplin trong bộ phim cùng tên vào năm 1992 của đạo diễn Richard Attenborough, ông mới thực sự ghi dấu ấn lớn lao với công chúng với lỗi diễn xuất đỉnh cao để phác họa chính xác nhất “Vua hề” trên màn ảnh rộng.
Tuy nhiên, những năm cuối thập niên 90 và đầu những năm 2000, Downey Jr. rơi vào giai đoạn tăm tối nhất của cuộc đời khi dính đến những rắc rối về pháp lý và nghiện ngập khiến ông bị thất nghiệp và bị tống giam. Ông thậm chí còn bị sa thải khỏi đoàn làm phim Ally McBeal – bộ phim sau đó giúp ông giành giải Quả cầu vàng và Emmy.
Tưởng chừng như những năm tháng đầy thách thức đó có thể đánh gục ông nhưng một lần nữa, Downey Jr. có màn tái xuất ngoạn mục vào năm 2008 khi ông thủ vai Iron Man và biến nhân vật này trở thành biểu tượng của Vũ trụ Marvel càn quét mọi phòng vé. Kể từ đó, dù tiếp tục tham gia nhiều dự án phim điện ảnh khác với nhiều vai diễn đáng chú ý trong Tropic Thunder (Sấm nhiệt đới) hay Zodiac (Cung hoàng đạo)… người ta vẫn nhớ nhiều đến ông nhất trong vai Iron Man, đặc biệt trong Avengers: Endgame - bộ phim siêu anh hùng cuối cùng về Iron Man mà ông thủ vai.
Rõ ràng, Iron Man là cái bóng quá lớn phủ lên sự nghiệp diễn xuất và đời tư của Downey Jr trong một thời gian dài. Bản thân ông cũng từng chia sẻ, ông đã từ chối rất nhiều lời mời đóng các biến thể về Iron Man bởi ông không muốn bị chết vai. Vợ ông Susan Downey chia sẻ: “Chúng tôi nhận được cả tấn lời mời như vậy kèm theo hàng tá những lời khen ngợi ông ấy là người thông minh nhất, ông ấy đối đáp rất nhanh”.
Đáp lại, Downey Jr. chỉ trả lời đơn giản: “Tôi không phải là Iron Man, tôi nói thẳng với họ như vậy. Luôn có những giai đoạn họ liên tục gọi cho tôi để mời tôi đóng những vai tương tự. Lúc đó tôi cảm thấy kiểu như mình chỉ là một diễn viên có những vai diễn khá thú vị, tôi không hề có gì hối tiếc nhưng tôi muốn đóng lại cánh cửa đó. Tôi nghĩ tôi đã nói rõ điều đó với họ”.
Tưởng chừng như mọi thứ đã an bài với Downey Jr. và ông không thể thoát khỏi cái bóng của vai diễn siêu anh hùng Iron Man thì một “siêu anh hùng” khác lại đến cứu rỗi ông. Đúng như phong cách đặc biệt của mình Christopher Nolan – đạo diễn bộ 3 phim siêu anh hùng Batman nổi tiếng của Vũ trụ điện ảnh DC - mang đến cho Downey Jr. một lời đề nghị “không thể chối từ” và cũng là ngã rẽ lớn cho sự nghiệp diễn xuất của ông, vai Lewiss Strauss trong bộ phim Oppenheimer.
Nhắc lại lời đề nghị đó của đạo diễn Christopher Nolan, bà Susan Downey chia sẻ: “Tôi cho rằng điều tuyệt vời nhất là Chris đã nhận thấy ở Robert những gì ông ấy có thể làm ngay cả khi ông ấy không có bất kỳ công cụ hỗ trợ nào. Đó là sự tinh tế, quyến rũ và khát khao hướng đến sự tĩnh tại trong nội tâm”.
Bản thân đạo diễn Christopher Nolan cũng thừa nhận đó chính là cách ông thuyết phục Downey Jr. tham gia dự án của mình: “Tôi không nhận thấy bất kỳ điều gì mang tính Lewis Strauss ở Downey Jr. Dù có gặp nhau vài lần nhưng tôi không hiểu rõ về Downey Jr cho lắm nhưng chỉ quan sát từ bên ngoài tôi cũng có thể nhận thấy ông ấy có thể diễn bất kỳ vai nào hoàn toàn khác biệt. Với tư cách là một đạo diễn, nếu bạn có thể thuyết phục một diễn viên vĩ đại của thế hệ ông ấy dám thách thức bản thân ở một vai diễn hoàn toàn khác lạ, bạn có thể chắc chắn rằng bạn sẽ nhận được điều đặc biệt”.
Sự khác biệt đó đến từ ngay giai đoạn casting của phim khi 2 cá tính cực lớn là Christopher Nolan và Downey Jr. lần đầu va phải nhau. Bà Susan Downey nhớ lại: “Khi bạn tham gia vào một dự án của Christopher Nolan, về cơ bản bạn sẽ nhận được cuộc điện thoại kiểu: “Chris muốn bạn làm cái này. Bạn có thể đến nhà ông ấy để đọc kịch bản không?” trong khi đó, chồng tôi lại kiểu: “Đợi đã, tôi phải lái xe tít đến miền Đông xa xôi ấy á?... Okay”. Tuy nhiên, khi chồng tôi đã nhận lời, ông ấy lại rất cởi mở trong tư duy”.
Nhóm làm phim Oppenheimer cũng đã thực sự ngạc nhiên khi chứng kiến một ngôi sao như Downey Jr. sẵn sàng “cởi bỏ giáp sắt” để diễn theo một cách hoàn toàn khác. Nhà sản xuất Emma Thomas chia sẻ: “Thành thật mà nói ông ấy đáp ứng dễ dàng mọi kỳ vọng của tôi. Nhóm làm phim chúng tôi cảm thấy thật tuyệt khi được làm việc cùng ông ấy. Tuy nhiên, chúng tôi làm việc khá căng thẳng và thời gian cũng ngặt nghèo, tôi không hiểu làm cách nào ông ấy có thể thích nghi được bởi khi là một ngôi sao cỡ bự như Robert, ông ấy chẳng cần phải làm như thế”.
Bản thân đạo diễn Christopher Nolan cũng hết sức lên tiếng ca ngợi Downey Jr. vì sự chỉn chu trong công việc của ông dù vai diễn Lewiss Strauss không quá đòi hỏi điều này: “Ông ấy chuẩn bị vô cùng kỹ lưỡng cho nhân vật của mình, thậm chí cả ở những đoạn diễn phóng tác, ở đó, ông ấy luôn nêu rõ những gì ông ấy muốn truyền tải thông qua nhân vật và những gì mà ông ấy muốn thử nghiệm thêm”.
Điều này cũng được anh em nhà Joe và Anthony Russo - những người đạo diễn tới 3 bộ phim Marvel mà Downey Jr, thủ vai - xác nhận: “Trong những cảnh quay, Robert luôn tìm cách thoát khỏi kịch bản gốc và thử những cách diễn khác. Ông ấy làm như vậy vì muốn thách thức bản thân và tự làm mới mình. Sẽ không có cách nào khác nếu ông ấy muốn thủ vai ở 10 phim khác nhau. Ông ấy thích những vai diễn phức tạp, ông ấy hiểu rõ cái giá phải trả khi diễn những vai này. Ông ấy luôn tìm đến những vai diễn có chiều sâu”.
Một trong những ví dụ điển hình chính là bộ phim tài liệu Sr. của Netflix mô tả về những năm tháng cuối đời của người cha Robert Downey Sr., chính Downey Jr. chia sẻ, làm phim chính là cách gia đình dạy ông tiến lên trong cuộc đời: “Dù cuộc đời mở ra những niềm vui hay thảm kịch, nó vẫn diễn ra như khi chúng ta quay và tái hiện lại chúng trên những thước phim. Dù vậy, vẫn có những phần trong cuộc đời mà tôi cảm thấy mình bỏ lỡ điều gì đó”.
Nhưng ít nhất, khi có cơ hội, Downey Jr. luôn biết cách nắm bắt. Lewis Strauss trong Oppenheimer chính là ẩn dụ rõ ràng nhất khi người đàn ông này quyết tâm giành lại sự chính trực của bản thân trong phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ vào thời điểm sự nghiệp chính trị của ông đang lao dốc. Downey Jr. đã lột tả được sự nhỏ nhen, ty tiện của nhân vật phản diện này, theo đúng cách ông cảm nhận về nhân vật nhất.
Vì vậy, dù có thể chỉ được coi là một miếng ghép nhỏ cho sự nghiệp diễn xuất gần như hoàn hảo của ông, giải Oscar 2024 chính là sự tưởng thưởng xứng đáng nhất cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của Downey Jr và rất có thể đây sẽ chỉ là sự khởi đầu để ông tiếp tục gặt hái những thành quả tốt hơn với những mùa giải Oscar tới.
