Bị bạo hành tình dục, nhiều phụ nữ tìm đến cái chết

Thực trạng bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái ở Việt Nam đang trở nên bức xúc và báo động, nhưng vẫn chưa được phản ánh đầy đủ và giải quyết hiệu quả. Điều này xuất phát từ những rào cản thể chế, văn hóa và xã hội.

Bạo lực tình dục – tội phạm “vô hình”

Một phụ nữ chia sẻ, công việc của chị là nguồn thu nhập chính trong gia đình.  Song chị thường xuyên bị người chồng nghiện rượu đánh đập, rồi lại ép quan hệ tình dục ngay sau đó. Mỗi lần như thế, dù không mong muốn và đau đớn, thậm chí cảm thấy nhục nhã, nhưng chị vẫn chấp nhận “chiều chồng”, vì chị nghĩ đã là vợ thì phải chấp nhận như vậy.

Nhiều phụ nữ bị bạo lực tình dục từ chính người chồng của mình (Ảnh minh họa. Nguồn: UNFPA)

Bà Hoàng Tú Anh, Giám đốc Trung tâm sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) nhấn mạnh, bạo lực tình dục vẫn chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Chúng ta chỉ thường nghĩ đến bạo lực như là những hành vi sử dụng sức mạnh, gây ra các tổn thất về thể chất, kinh tế và tinh thần có thể nhìn thấy và đo lường. Cách nhìn hạn hẹp này vẫn còn được sử dụng trong luật pháp.

Thực tế, một phần rất lớn các hành vi bạo lực và hậu quả là rất khó nhìn thấy, khó đo lường, thậm chí vô hình và vì thế không được thừa nhận. Sự vô hình và không được thừa nhận này càng nghiêm trọng trong bạo lực tình dục. Nhiều hành vi bạo lực bị “vô hình hóa”; nhiều nhóm nạn nhân cũng trở nên “vô hình”, thậm chí trở thành “tội nhân” do các định kiến mang tính bất bình đẳng giới.

“Không biết bao nhiêu lần tôi bị ám ảnh mất ăn, mất ngủ bởi những câu chuyện của nạn nhân; day dứt với câu hỏi tại sao có những người phụ nữ có thể chấp nhận, chịu đựng và sống sót trong thời gian đằng đẵng hàng chục năm bị chồng hành hạ như người phụ nữ trong câu chuyện trên” – bà Tú Anh nói.

Bà Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển xã hội nhấn mạnh: “Bạo lực tình dục là tội ác nghiêm trọng chống lại phụ nữ và trẻ em. Nó chà đạp quyền cơ bản nhất của con người là được sống an toàn và được tôn trọng nhân phẩm. Bạo lực tình dục có thể xảy ra với bất kỳ phụ nữ và trẻ em nào, chứ không chỉ với những phụ nữ trẻ, ăn mặc gợi cảm hoặc có cử chỉ hớ hênh như nhiều người vẫn lầm tưởng”.

Nhận diện và tránh bạo lực tình dục như thế nào?

Thông tin tại Hội nghị quốc gia về tình dục, sức khỏe và xã hội lần thứ 3 với tiêu đề “Nạn nhân hay Tội nhân: Những rào cản văn hóa và thể chế trong việc nhìn nhận và giải quyết bạo lực tình dục tại Việt Nam”, được tổ chức từ 29 – 30/11 tại Hà Nội cho thấy: Trái với quan điểm cho rằng phụ nữ và trẻ em gái có thể tự bảo vệ mình bằng cách hạn chế giao du với người lạ, số liệu thống kê cho thấy 73% thủ phạm của bạo lực tình dục là người quen, trong đó 10% là cha đẻ hoặc cha dượng.

Thủ phạm gồm cả những người được cho là đáng tin cậy như người cao niên, người có uy tín, giáo viên, những người nổi tiếng hay cả những người trong hệ thống thực thi pháp luật. Ngoài ra, phần lớn các vụ bạo lực tình dục cũng xảy ra ở những địa điểm thường được coi là an toàn như trường học, công sở hay chính trong nhà của nạn nhân.

Bạo lực tình dục dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe thể chất, tinh thần và cả tài chính cho nạn nhân. Nhiều nạn nhân và gia đình đã phải vật lộn với việc thay đổi sinh kế do phải chuyển nơi sinh sống để tránh bị kỳ thị. Thậm chí, không ít người đã phải tìm đến cái chết để thoát khỏi ám ảnh và bế tắc sau khi bị bạo hành tình dục.

Các chuyên gia cũng lên án: Dưới định kiến xã hội, nạn nhân của bạo lực tình dục lại được nhìn nhận như tội nhân. Trong những vụ bạo hành tình dục, lý do thường được nêu nhất là thủ phạm “không kiềm chế được dục vọng”, “nạn nhân dễ dãi” hoặc “ăn mặc hở hang”... Do đó, bạo lực tình dục dường như là chuyện không thể tránh khỏi và đó là lỗi của nạn nhân.

Bà Astrid Bant, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số LHQ (UNFPA) tại Việt Nam chia sẻ: “Bạo lực tình dục không dễ xác định, đặc biệt trong các mối quan hệ tình cảm gần gũi, thậm chí còn khó được báo cáo hơn vì nó được che giấu bởi các khuôn mẫu giới và văn hóa. Bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái không phải một căn bệnh mà chúng ta cần phải tìm cách chữa. Vấn nạn này xuất phát từ quan niệm của nam giới và trẻ em trai về phụ nữ và trẻ em gái”.

Theo Astrid Bant, đã đến lúc toàn thể xã hội phải thay đổi các cấu trúc quyền lực để đảm bảo rằng có sự bình đẳng thực sự giữa phụ nữ và nam giới. Đấu tranh cho bình đẳng giới phải trở thành một vấn đề của nam giới và trẻ em trai.

Các chuyên gia cũng mong muốn bạo lực tình dục phải được nhìn nhận đúng mức hơn và cần phải được quan tâm nhiều hơn nữa từ tất cả các bên liên quan, bao gồm các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị chức năng, các tổ chức xã hội, gia đình và cộng đồng./.