Phá rừng thông trên đỉnh Pha Đin: Liệu có sự tiếp tay, thỏa hiệp ngầm của cơ quan quản lý?

Dù được quy hoạch là rừng phòng hộ theo Quyết định số 1208 ngày 21/12/2018 của UBND tỉnh Điện Biên, tuy nhiên, từ tháng 4/2021 đến nay, hàng chục ha rừng thông trên đỉnh đèo Pha Đin, thuộc địa phận xã Tỏa Tình (huyện Tuần Giáo, Điện Biên) lại đang bị khai thác một cách ngang nhiên, bất chấp các quy định của pháp luật. Điều đáng nói là không chỉ buông lỏng quản lý, các cấp chính quyền, cơ quan chủ quản còn có dấu hiệu bao che, tiếp tay cho việc phá rừng ở đây.

Khai thác bất chấp dù không có chủ trương, giấy phép

Rừng thông trên đèo Pha Đin, khu vực thuộc địa phận xã Tỏa Tình (huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên) được trồng từ năm 1997 do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu. Theo Kế hoạch số 388 ngày 20/2/2013 của UBND tỉnh Điện Biên về rà soát, hoàn chỉnh thủ tục giao đất, giao rừng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp, giai đoạn 2013 - 2015 thì diện tích rừng này được trồng theo dự án 327 và dự án 661, mục đích sử dụng là rừng sản xuất.

Ngày 21/12/2018, UBND tỉnh Điện Biên ban hành Quyết định 1208 về việc phê duyệt dự án rà soát, điều chỉnh quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Điện Biên đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 khu vực rừng này được quy hoạch là rừng phòng hộ.

Trong hai ngày 12 và 13/7, qua quá trình điều tra thực địa tại dọc tuyến quốc lộ 6 (cũ), phóng viên VOV đã tiếp cận, ghi nhận nhiều điểm rừng thông bị cưa hạ, sơ chế ngay trên đèo. Tại các điểm cưa hạ cây thông, vết cưa sắc lẹm tại gốc với màu nhựa thông vẫn còn mới. Những cây thông bị cưa hạ có kích thước khác nhau, nhiều cây có đường kính gốc lên đến 40cm. Nhiều phần gỗ thông lớn sau khai thác đã được lấy đi, chỉ còn những khúc thân cây nhỏ, cành cây nằm lại trong rừng. Nhiều cây khác được phát hiện bị chặt hạ bằng dao, rựa với những vết chặt nham nhở. Không ít vạt rừng thông trước đây xanh tốt, giờ chỉ là thảm cảnh tan hoang, trơ trụi. Đó là hệ quả của quá trình khai thác những cây thông cao, to ngã đổ dẫn đến các cây xung quanh bị gãy đổ, nghiêng ngả.

Cách trụ sở UBND xã Tỏa Tình chỉ khoảng 100m xuất hiện một điểm tập kết gỗ thông lớn, với diện tích hơn 4.000m2 do doanh nghiệp tự ý cho máy san ủi làm khai trường sơ chế gỗ, tập kết nhiều thiết bị máy móc chuyên dụng như máy ủi, máy kéo, xe tải… Tại đây, gỗ thông được sơ chế, tập kết thành đống và khi đủ chuyến sẽ cho lên xe vận chuyển đi.

Để thuận tiện cho việc khai thác, các lán trại ngủ nghỉ, sinh hoạt của công nhân, cùng  hệ thống điện lưới, đường ống dẫn nước, khu bếp nấu, chỗ tắm rửa, khu chăn nuôi, thùng chứa nước ngọt… đã được đơn vị thu mua cho dựng ngay bên đường, ở các vị trí sát vách núi.

Chiều 12/7, khi tiếp cận khai trường này, phóng viên ghi nhận có khoảng 5 đến 6 thanh niên “túc trực” tại khu vực. Hoạt động bốc dỡ, phân loại gỗ (thân cây cắt khúc) vẫn diễn ra tất bật, nhộn nhịp. Đại diện đơn vị thu mua, ông Trần Duy Tuấn (Tiểu khu 9, thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) cũng có mặt tại hiện trường để trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra tiến độ công việc khai thác, thu gom gỗ.

Qua trao đổi, ông Trần Duy Tuấn cho biết: việc khai thác gỗ chưa được cơ quan chức năng cấp phép; việc thu mua được đơn vị làm hợp đồng mua bán riêng với 60 hộ dân đồng ý bán gỗ ở đây, kèm theo đặt cọc tiền. Từ tháng 4 đến nay, đơn vị đã hoàn tất việc cắt hạ, khai thác tại diện tích rừng của khoảng chục hộ dân.

Trước thực trạng việc khai thác rừng phòng hộ diễn ra ngang nhiên, phóng viên VOV đã có buổi làm việc trực tiếp với lãnh đạo UBND xã Tỏa Tình. Tại buổi làm việc vào sáng 13/7, ông Lầu A Dùa, Chủ tịch UBND xã Tỏa Tình khẳng định: đến thời điểm hiện tại, chưa hề có một văn bản, quyết định, chủ trương nào của cấp có thẩm quyền cho phép khai thác rừng thông trên đèo Pha Đin nói riêng, địa bàn xã Tỏa Tình nói chung. Chiều ngày 12/7, qua kiểm tra, xã xác định phía đơn vị thu mua đã khai thác được hơn 310m3 gỗ thông.

Liệu có sự tiếp tay, thỏa hiệp của các cơ quan quản lý?

Cũng tại buổi làm việc với Chủ tịch UBND xã Tỏa Tình, ông Lầu A Dùa cho biết: trước đây, có 27 hộ gia đình trên địa bàn làm đơn xin bán gỗ thông cho đơn vị khai thác. Do rừng thông này liên quan đến sự hỗ trợ đầu tư của Nhà nước, lại là rừng phòng hộ nên chính quyền địa phương đã gửi đơn, hồ sơ xin bán gỗ của bà con lên cơ quan có thẩm quyền để xin ý kiến. Tuy nhiên, trong thời gian chờ ý kiến trả lời của cấp trên thì các đơn vị thu mua đã tự ý cho máy cưa vào rừng cưa hạ cây. Nhiều hộ dân cũng tự đi cưa hạ cây của gia đình đem bán cho các đơn vị thu mua. Ông Lầu A Dùa khẳng định: “đơn vị thu mua không chọn lọc cắt tỉa cây đâu, có cây nào to là bị cưa hạ hết. Bà con dân bản cho đơn vị thu mua cưa hạ cây nhiều quá”.

Trước câu hỏi do đâu mà rừng trên đèo Pha Đin bị khai thác trái phép, Chủ tịch xã Tỏa Tình Lầu A Dùa phân trần: Vụ việc xảy ra, nguyên nhân cũng do xã quản lý yếu, kiểm lâm tham mưu không sát, nên giờ vụ việc đang có quá nhiều sai phạm.

“Từ tháng 4 cho đến giờ, các doanh nghiệp đã vào khai thác một số diện tích ở trên này lén lút. Cho đến hiện tại chưa có một văn bản nào từ tỉnh, hoặc là các cơ quan có thẩm quyền như UBND huyện, phòng nông nghiệp, kiểm lâm huyện là chưa có văn bản cho phép khai thác. Qua đi kiểm tra thực tế thì rừng là quy hoạch rừng phòng hộ, việc khai thác của doanh nghiệp là không đúng quy trình. Tôi cũng hiểu được trách nhiệm của UBND xã là quản lý hành chính nhà nước trên địa bàn, tuy nhiên trong quá trình gặp gỡ trao đổi, doanh nghiệp người ta đến đây cũng bảo là dù chưa có văn bản nào, nhưng người ta đã “đi” từ tỉnh, từ huyện “về”. Xã cũng chỉ đạo là không được phép, không có giấy tờ gì không được làm, nhưng các anh ý bảo không phải lo, các anh ấy đã “đi lo” từ tỉnh về rồi nên cứ cho các anh ấy làm”, ông Lầu A Dùa nói.

Từ câu trả lời của Chủ tịch UBND xã Tỏa Tình, phóng viên VOV tiếp tục có buổi làm việc với Hạt Kiểm lâm huyện Tuần Giáo về vấn đề này. Tại buổi làm việc, ông Phạm Việt Hùng, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Tuần Giáo cho biết: Rừng thông trên đèo Pha Đin đúng là được quy hoạch rừng phòng hộ theo quyết định số 1208 ngày 21/12/2018 của UBND tỉnh Điện Biên. Theo quy định của Luật Lâm nghiệp và Nghị định 156, Thông tư 27 thì đại diện chủ sở hữu rừng thông này là của Nhà nước. Do vậy, phải là UBND tỉnh Điện Biên mới đủ thẩm quyền để phê duyệt khai thác. Hiện tại thì chưa hề có chủ trương của UBND tỉnh về việc cho phép khai thác rừng thông này. Còn việc khai thác diễn ra là do các đơn vị lên thu mua, rồi hướng dẫn cho bà con các thủ tục xin khai thác.

Cũng theo ông Phạm Việt Hùng, Hạt Kiểm lâm huyện Tuần Giáo đã “tuyên truyền miệng” cho người dân dừng hoạt động khai thác cây thông từ hơn 1 tháng nay. Về tổng diện tích rừng thông, số lượng cây bị khai thác, khối lượng gỗ thành phẩm đã vận xuất khỏi hiện trường, Hạt Kiểm lâm chưa nắm được. Cho đến ngày 13/7, việc rừng thông thuộc rừng phòng hộ trên đèo Pha Đin bị khai thác trái phép, Hạt kiểm huyện cũng chưa có báo cáo gửi về Chi cục Kiểm lâm tỉnh Điện Biên.

Một điều đáng ngạc nhiên là qua tìm hiểu của phóng viên được biết, việc khai thác rừng phòng hộ trên đỉnh Pha Đin diễn ra từ tháng 4/2021, đến ngày 28/5/2021, tại trụ sở UBND xã Tỏa Tình, Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường (Công an tỉnh Điện Biên) đã lập biên bản yêu cầu xã xác minh, làm rõ việc tổ chức, cá nhân mang phương tiện vào san ủi đất, đồng thời tạm dừng việc khai thác gỗ rừng trồng phòng hộ đến khi có quyết định phê duyệt khai thác của cơ quan chức năng. Tuy nhiên, chính quyền huyện Tuần Giáo lại không hề hay biết và đến tận ngày 12/7/2021 mới thành lập đoàn kiểm tra phá rừng.

Kẽ hở nào khiến rừng thông phòng hộ bị khai thác?

Liên quan vụ việc, bà Phạm Thị Tuyên, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuần Giáo cho biết: Ngày 12/7, qua kiểm tra tại xã Tỏa Tình, diện tích rừng thông được trồng từ Dự án 661 có hơn 100ha. Từ năm 2020, người dân ở các bản Lồng, Hua Sa A có ý kiến đề nghị được khai thác đối với diện tích hơn 45ha rừng thông được trồng từ năm 1997. UBND tỉnh Điện Biên đã giao cho Sở NN-PTNT xem xét, trả lời vấn đề này. Ngày 17/11/2020, Sở NN-PTNT thôn có văn bản số 2249 về hướng dẫn trình tự khai thác gỗ rừng trồng phòng hộ theo kiến nghị của người dân xã Tỏa Tình. Nhưng UBND huyện Tuần Giáo không trực tiếp được nhận văn bản này, mà nó được Sở NN-PTNT gửi thẳng cho chính quyền xã Tỏa Tình (huyện Tuần Giáo, Điện Biên). Tiếp nhận văn bản này, lực lượng kiểm lâm tham mưu cho chính quyền xã chưa chuẩn, nên việc nội dung phổ biến đến người dân không được rõ ràng.

Ông Phạm Việt Hùng, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Tuần Giáo cho biết: “Theo văn bản số 2249, phương thức khai thác cây đứng thực hiện theo cường độ khai thác 20% trữ lượng rừng và sau khi khai thác độ tầm che phải lớn hơn 0,6. Đây là nội dung theo Luật Lâm nghiệp”.

Còn ông Đinh Văn Cường, Hạt trưởng Hạt kiểm lâm Tuần Giáo cho rằng: “Văn bản số 2249/SNN-CCKL ngày 17/11/2020 của Sở NN-PTNT (do ông Trần Văn Thượng, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT ký) về việc hướng dẫn trình tự, thủ tục khai thác gỗ rừng trồng phòng hộ do Nhà nước là chủ sở hữu, trong văn bản cũng có trích lục toàn bộ văn bản quy định về trình tự khai thác”.

Tuy nhiên, trong khi hồ sơ, thủ tục khai thác chưa hoàn tất; cơ quan chức năng có thẩm quyền chưa ban hành quyết định, chủ trương cho khai thác thì người dân và các đơn vị thu mua đã “cầm đèn chạy trước ô tô” ồ ạt lên rừng cưa hạ, khai thác rừng thông.

Bà Phạm Thị Tuyên, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên xác nhận: Qua kiểm tra hồ sơ xin khai thác gỗ của người dân chỉ có một tập đơn, chưa đầy đủ các giấy tờ, thủ tục liên quan khác. Theo kiểm lâm huyện báo cáo,  tập đơn này đang trình Chi cục kiểm lâm tỉnh Điện Biên để chờ ý kiến, phương án. “Vụ việc khai thác rừng thông ở đèo Pha Đin tôi khẳng định là đã xảy ra sai phạm vì chưa hề có giấy phép khai thác. Đặc biệt, nếu có giấy phép khai thác thì phải có lực lượng quản lý thực hiện giấy phép này, phải đảm bảo đúng quy trình kỹ thuật. Qua kiểm tra, thứ nhất huyện phê bình thẳng thắn xã, đề nghị xã phải tổ chức kiểm điểm trách nhiệm vì bây giờ mới phát hiện ra như thế và lại để giấy tờ, giấy phép khai thác không có, để cho dân khai thác như thế; rải rác từ thời gian đấy nhưng xã không báo cáo, kiểm lâm cũng lại chủ quan không báo cáo”.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về quan điểm xử lý vụ việc, trách nhiệm của các cấp chính quyền đến đâu khi để xảy ra vụ việc, bà Phạm Thị Tuyên cho biết: Huyện sẽ yêu cầu xã Tỏa Tình phải tổ chức họp kiểm điểm, cương quyết làm rõ trách nhiệm của cá nhân, tập thể khi để xảy ra vụ việc này. Về phía huyện, do thời gian qua phải tập trung phòng, chống dịch COVID-19 và thực hiện mục tiêu kép phát triển sản xuất; cùng với đó do lãnh đạo huyện mới kiện toàn, nên lãnh đạo huyện chưa đi hết các địa bàn xã để quản lý, theo dõi được. Đó cũng là một phần thiếu sót của lãnh đạo cấp huyện, “Cấp nào làm sai, cấp đó phải chịu trách nhiệm”, bà Tuyên nói.

Phóng viên VOV sẽ tiếp tục thông tin về vụ việc này./.