Sẽ áp dụng mô hình trường học mới ở cấp THCS từ 2015

Bên lề Hội thảo “Đánh giá chất lượng, hiệu quả dạy học theo mô hình trường học mới (VNEN)”, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển trả lời phỏng vấn của báo chí về Chủ trương của Bộ GD&ĐT trong việc triển khai nhân rộng Mô hình trường học mới (VNEN).   

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển trả lời phỏng vấn báo chí

PV: Thứ trưởng có suy nghĩ gì khi tham dự cuộc hội thảo chuyên đề về mô hình VNEN của các Sở GD&ĐT đồng bằng sông Cửu Long?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Tôi rất vui được dự Hội thảo, cảm ơn các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là Sở GD&ĐT Kiên Giang đã có sáng kiến tổ chức Hội thảo để chúng ta cùng chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi, đánh giá tác động của Dự án mô hình trường học mới. Tôi vui mừng thấy tất cả các tham luận, các ý kiến trao đổi tại hội thảo đều khẳng định mô hình này có tác dụng tốt, góp phần vào đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo.

PV: Đó là ý kiến của các địa phương, còn đánh giá của Thứ trưởng - người trực tiếp chỉ đạo triển khai thực hiện mô hình VNEN thì sao?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Như chúng ta biết, Nghị quyết TW 8 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo đã chỉ ra một số hạn chế, nhược điểm của giáo dục phổ thông. Đó là còn nặng về dạy chữ, nhẹ về dạy người, kiến thức không gắn với thực tiễn, rèn luyện kỹ năng còn ít, nhà trường chưa gắn tốt với gia đình và XH. Nội dung, phương pháp dạy học còn nặng nề, áp đặt, quá tải, không gây hứng thú học tập cho học sinh.

Như vậy, nhìn lại thấy mô hình trường học mới đang giúp chúng ta từng bước khắc phục những hạn chế đó. Bởi, ở mô hình nhà trường cũ, giáo viên dạy theo lối truyền đạt kiến thức một chiều, còn bây giờ, ở mô hình trường học mới, học sinh được tự học và giáo viên là người đứng ra tổ chức, hướng dẫn học sinh tự học.

Theo mô hình mới, học sinh chủ động học tập và thường xuyên rèn luyện phương pháp tự học. Đây là tiền đề cho việc xây dựng XH học tập. Vì muốn xây dựng XH học tập thì từng thành viên trong XH phải biết tự học, có hứng thú học tập…Thêm nữa, với mô hình mới, học sinh được tự quản, được rèn luyện kỹ năng sống trong tập thể, kỹ năng giao tiếp, đặc biệt là kỹ năng hợp tác, chia sẻ với nhau. Như vậy, việc học không chỉ mang đến kiến thức, rèn kỹ năng sống, mà còn hình thành đạo đức, nhân cách cho các em thông qua các hoạt động trải nghiệm trong lớp học và ngoài XH… Bài học của các em không chỉ có phần lĩnh hội kiến thức mới, mà còn có phần để các em thực hành kiến thức (tức là rèn luyện, củng cố, mở rộng kiến thức), rồi có phần ứng dụng (tức là việc áp dụng kiến thức vào trong thực tiễn ở gia đình, cộng đồng, XH)…

Có thể thấy, mô hình mới đáp ứng được nhiều mục tiêu giáo dục, gắn kết tốt hơn nhà trường với gia đình và XH, gắn lý luận với thực tiễn, gắn học với hành. Mô hình này đáp ứng được nhiều yêu cầu của công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo và bước đầu đã được ứng dụng có hiệu quả ở các địa phương. Tuy nhiên, cũng phải nói rằng, bước đầu triển khai, không tránh khỏi khó khăn, nhưng rất mừng là do có sự đồng thuận rất cao, nên các địa phương, nhà trường đều rất chủ động và có nhiều sáng kiến trong việc khắc phục khó khăn, tạo điều kiện để GV được học tập lẫn nhau, tổ chức sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường, trong cụm trường. Rồi, không chỉ học tập đồng nghiệp trong tỉnh, mà còn mở rộng giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm với các tỉnh bạn như cuộc hội thảo hôm nay của các Sở GD&ĐT đồng bằng sông Cửu Long là một ví dụ.

PV: Hy vọng mô hình VNEN sẽ góp phần đáng kể cải thiện chất lượng dạy chữ-dạy người trong giáo dục. Tuy nhiên, mối lo về tình trạng “học sinh ngồi nhầm lớp” vẫn còn, nhất là với những học sinh học yếu, thì việc tự học như thế nào?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Tôi cũng thấy có những ý kiến lo ngại này. Nhưng, điều đầu tiên phải khẳng định, mô hình trường học mới là để thích ứng với từng em học sinh. Đó chính là một ưu điểm của mô hình, bởi vì học sinh tự học và giáo viên làm việc riêng với từng học sinh (có người gọi là giáo dục cá thể hóa). Nếu học sinh nào đang khó khăn, giáo viên dành thêm thời gian để giúp. Nếu em học sinh đó vẫn khó khăn mà không theo được, thì thậm chí GV cho học sinh này học chậm hơn các bạn cũng được. Các bạn có thể học sang bài 2, em này vẫn học bài 1 cũng không sao, kể cả cuối năm học, tất cả các bạn trong lớp hoàn thành hết rồi, mà có một vài em chưa hoàn thành, vẫn được, bởi vì khả năng của em chỉ có vậy. Nhưng, trong quá trình này, giáo viên phải tìm cách phụ đạo, dạy bù, tìm mọi cách giúp từng em tiến bộ mỗi ngày, từng bước tiếp cận được với các bạn đã “đi trước”. Phải như thế mới không bỏ sót những học sinh yếu kém và như thế mới không để xảy ra chuyện học sinh lên lớp trên rồi vẫn chưa biết đọc, biết viết (mà XH vẫn gọi là ngồi nhầm lớp).

Ở đây tôi cũng xin lưu ý, để cho các cháu vào lớp 2 học được tốt, thì phải thực hiện nghiêm túc việc nghiệm thu kết quả học tập, bàn giao học sinh lớp 1 lên lớp 2. Nếu em nào chưa đạt chuẩn, nhất là chuẩn năng lực tiếng Việt, thì nhất định không chuyển các em lên học lớp 2. Làm sao học xong lớp 1, học sinh không chỉ đọc được, mà phải là đọc hiểu. Đọc phải hiểu- đó là yêu cầu chính đặt ra khi nghiệm thu chất lượng học tập của học sinh lớp 1. Bởi, đọc được, hiểu được, thì mới tự học được. Bộ GD&ĐT đã hướng dẫn và rất coi trọng chỉ đạo việc nghiệm thu lớp dưới bàn giao cho lớp trên, đặc biệt từ lớp 1 lên lớp 2.

PV: Với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long lâu nay được coi là “vùng trũng” về chất lượng giáo dục, Thứ trưởng có chỉ đạo gì?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Ban đầu triển khai mô hình mới tất yếu là khó khăn, với vùng đồng bằng sông Cửu Long thì càng khó khăn. Các điều kiện về cơ sở vật chất trường lớp, về chất lượng đội ngũ giáo viên thấp hơn một số vùng miền khác, nên việc bắt tay vào cái mới là không dễ. Ngày đầu chưa quen thì thấy khó, nhưng khi quen thì cái khó sẽ bớt dần. Có cái gì thu hoạch nhiều hơn, thành công hơn mà vẫn không cần sự cố gắng? -Chắc là không! Thực tế cho thấy, các địa phương trong vùng đều rất chủ động khắc phục khó khăn và đã có những kinh nghiệm bước đầu, những thành công nhất định. Cho nên Bộ GD khuyến khích sự chủ  động sáng tạo của các địa phương.

Việc triển khai mô hình mới ở những nơi tổ chức được học 2buổi/ngày sẽ có thuận lợi, nhưng không vì thế mà ở những nơi học 1 buổi/ngày không làm được. Chúng ta vẫn có thể ứng dụng mô hình này từng phần hoặc toàn phần, tùy vào điều kiện cụ thể. Chúng tôi rất mừng vì các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đã ứng dụng mô hình mới một cách có hiệu quả. Đây cũng là một giải pháp căn bản để nâng cao chất lượng GD của cả vùng nói chung và ở những địa bàn khó khăn nhất nói riêng.

PV: Mặc dù đạt được những kết quả khả quan, nhưng hiện tại số trường được thụ hưởng dự án Mô hình trường học mới là rất ít, chiếm chưa đầy 10% tổng số trường tiểu học trong cả nước, vả lại các trường này cũng chỉ thực hiện sứ mạng thí điểm. Vậy tới đây, Bộ GD&ĐT có chủ trương nhân rộng mô hình này không, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Sau một năm triển khai, nhiều Sở GD&ĐT đã thấy mô hình này có tác dụng tốt và đã chủ động nhân rộng ra các trường không phải là đối tượng được thụ hưởng dự án. Vì vậy, mặc dù số lượng trường chính thức nằm trong dự án chỉ có 1.447 trường, nhưng nay cả nước có thêm trên 600 trường tự nguyện thực hiện mô hình VNEN. Không có dự án nào tự nhân rộng nhanh đến thế. Bộ chưa tổng kết, nhưng địa phương đã thấy được lợi ích của mô hình và tự nhân ra rồi.

Bộ GD&ĐT rất khuyến khích tiếp tục nhân rộng cùng với quá trình rút kinh nghiệm. Điều cần lưu ý là không nhận rộng một cách máy móc, mà nhân rộng tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của mình để nhân rộng toàn bộ hay nhân rộng từng phần theo mô hình trường học mới. Vừa qua, nhiều phụ huynh học sinh đã kiến nghị Bộ GD phải sớm nghiên cứu nhân rộng mô hình này ra không chỉ ở tiểu học mà cả THCS, vì thấy mô hình này tốt, con em họ học THCS mà không theo mô hình này thì sẽ hụt hẫng, thiệt thòi. Trước đòi hỏi đó, Bộ GD&ĐT đã chuẩn bị triển khai mô hình này ở cấp THCS và bắt đầu thực hiện thí điểm vào năm học sau.

PV: Được biết khi thực hiện mô hình trường học mới, công tác quản lý có nhiều thay đổi theo hướng “mở”, nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của  nhà trường, của giáo viên. Xin Thứ trưởng cho biết rõ hơn điều này?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Đúng vậy. Cần quản lý thế nào để hoạt động dạy và học đi đúng hướng, có chất lượng và đạt hiệu quả cao. Vừa qua, cũng có Sở GD&ĐT đề nghị Bộ cho phép áp dụng mô hình VNEN ngay ở lớp 1 để lên lớp 2 các em khỏi bỡ ngỡ. Tôi thấy việc này chẳng phải đề nghị, cứ tự động mà làm nếu thấy điều đó là tốt, tuy nhiên ở lớp 1 thì chưa thể cho học sinh tự học. Nếu Sở thấy trường làm tốt thì phải hoan nghênh. Quan trọng là có cách gì để làm thuận lợi và hiệu quả hơn.

Quản lý bây giờ không theo lối áp đặt mà phải tăng quyền chủ động cho nhà trường, cho giáo vên. Tôi rất hoan nghênh các nhà trường có nhiều sáng kiến cải tiến sinh hoạt chuyên môn theo tổ nhóm, chủ động điều chỉnh nội dung dạy học khi thấy có những điều chưa ổn, chưa hợp lý trong tài liệu dạy học. Bộ khuyến khích giáo viên làm việc này. Tôi đề nghị, cả những bài tập ứng dụng mà không phù hợp với địa phương thì giáo viên sửa đi, quan điểm là thấy làm thế nào tốt hơn thì mình làm. Như vậy công tác chỉ đạo quản lý rõ ràng là khác trước. Cho nhà trường, giáo viên được tự chủ cao hơn, miễn sao đạt được chất lượng tốt, chứ không quản lý theo kiểu “trên nói thế nào là dưới phải làm y như thế” hoặc ở cấp dưới cái gì cũng phải xin phép cấp trên, là quản lý chưa đạt yêu cầu. Từng cấp, từng người phải biết mình có quyền gì để làm cho tốt hơn, thì mình cứ chủ động.

Trước đây, nếu làm khác với những gì cấp trên đã nói thì đều kết luận là làm sai, nhưng bây giờ nếu làm khác với cấp trên nói, thì trên chưa nói là sai ngay, mà phải nghiên cứu, xem xét- có thể góp ý rồi mới kết luận, chứ không ngay lập tức nói là cấp dưới đã làm sai, thậm chí thấy tốt hơn thì trên phải học dưới. Sở mà thấy trường làm tốt thì Sở học trường, Bộ thấy trường làm tốt hơn thì Bộ cũng phải học trường, đó là tinh thần xây dựng và cầu thị, mình phải chủ động làm việc ấy.  

PV: Nhiều người lo ngại về tính bền vững của các dự án khi thời hạn kết thúc. Với Dự án mô hình trường mới- một dự án có thời hạn hoạt động quá ngắn thì thế nào, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Nói về chủ trương, Việt Nam đã vượt qua nước thu nhập thấp, đã là nước có thu nhập trung bình, khi có thu nhập trung bình thì các dự án ODA đưa vào mình sẽ ngày càng ít. Số dự án được vay ưu đãi cũng ngày càng ít đi, đến giai đoạn chuyển sang vay thương mại, lãi suất cao. Vì thế phải có quan điểm: Có dự án thì phải học được cách làm của dự án để khi dự án kết thúc, việc đó phải được duy trì, phải được tiếp tục ở những chỗ đã có dự án, đồng thời phải nhân rộng sang những nơi chưa được thụ hưởng dự án. Muốn vậy, một mặt phải làm tốt công tác tuyên truyền, nhưng mặt khác phải làm thế nào để sau khi dự án kết thúc, chúng ta vẫn tiếp tục làm được.

Mô hình trường học mới, với những gì chúng ta đã thấy, nó đáp ứng được nhiều yêu cầu của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, trước hết đáp ứng mục tiêu dạy chữ - dạy người trong giáo dục, chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực của từng học sinh. Đây là mô hình đang được đội ngũ giáo viên, cha mẹ học sinh rất hoan nghênh, hưởng ứng  nhiệt tình, không lẽ hết dự án lại dừng.

Vì vậy, các Sở GD&ĐT phải suy nghĩ nghiên cứu để có kế hoạch, giải pháp nhân rộng cách làm của Dự án này. Hiện nay những trường trong diện nhân rộng là những nơi tự nguyện rồi, nhưng còn 1.447 trường đang được thụ hưởng dự án, thì phải có giải pháp ngay để sau khi dự án kết thúc vẫn duy trì tốt hoạt động. Cần xác định rõ nhà trường phải làm gì, giáo viên làm gì, việc gì phải huy động sự tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội hóa giáo dục? Có như vậy mới đảm bảo tính hiệu quả và sự bền vững của dự án.

PV: Hiện nay,không ít người đặt câu hỏi: Tới đây, chúng ta sẽ đổi mới chương trình giáo dục phổ thôngtheo Nghị quyết Trung ương 8 về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, khi đó Mô hình trường học mới có còn tồn tại không?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Xin được trả lời rằng, cái cốt lõi nhất của chương trình giáo dục là mục tiêu giáo dục với những yêu cầu cụ thể về phẩm chất và năng lực của học sinh khi kết thúc từng cấp học. Trong thực tế sẽ có nhiều cách thức để đạt tới mục tiêu đó, chúng ta cần lựa chọn cách thức hiệu quả nhất, phù hợp nhất với từng trường, từng địa phương  trong mỗi thời kì nhất định. Mô hình trường học mới là một trong những cách thức sẽ được lựa chọn khi triển khai chương trình giáo dục mới. Tôi tin tưởng rằng, lúc đó việc áp dụng mô hình này sẽ thuận lợi hơn vì chúng ta đã tích luỹ được nhiều kinh nghiệm ngay từ bây giờ. 

PV: Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!./.