Tướng Giáp - "Suốt đời tu trọn đạo làm tướng"

Đại tướng Võ Nguyên Giáp – người Anh Cả, vị Tổng thư lệnh đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam, đã ra đi ở tuổi 103. Là một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tư duy và tài năng quân sự thiên bẩm, ông đã góp phần xây dựng và phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Phóng viên VOV Online có cuộc trao đổi với Đại tá Trần Ngọc Long – Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam:

PV: Đại tướng Võ Nguyên Giáp là vị tướng có công đóng góp rất lớn trong thành công của 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc ta. Bên cạnh đó, Đại tướng còn là một vị tướng có nhân cách lớn, được người dân kính trọng, bạn bè quốc tế ngợi ca. Là người nghiên cứu lịch sử quân sự, Đại tá đánh giá gì về những nhận xét này?

Đại tá Trần Ngọc Long: Có câu “thời thế tạo anh hùng, anh hùng cũng có phần tạo ra thời thế”, đó cũng là vấn đề mang tính quy luật của lịch sử. Chính Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một trong những minh chứng rõ nhất cho điều đó. Trước hết tôi muốn khẳng định như vậy.

Suốt cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đều gắn liền với những mốc sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước. Mỗi một sự kiện lịch sử trọng đại mang tính bước ngoặt trong hai cuộc kháng chiến của dân tộc đều in đậm dấu ấn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Ở ông, có thể khẳng định một điều, trong số các tướng lĩnh Việt Nam, Võ Nguyên Giáp là một vị tướng suốt đời tu trọn được đạo làm tướng, với “nhân – trí – dũng – tín – liêm – trung”. Không phải ai suốt cuộc đời mình cũng giữ trọn được những cái đức như thế trong đạo làm tướng.

Ảnh chụp Đại tướng Võ Nguyên Giáp (trái) năm 1968. (Ảnh: AFP)

Có thể khát quát ở Đại tướng Võ Nguyên Giáp những đặc điểm: Trước hết, ông là một nhà chính trị đi trước nhà quân sự. Điều này được thể hiện trong mối quan hệ giữa chính trị với quân sự, giữa quân đội với nhân dân, giữa cái tôi và tập thể, giữa con người và vũ khí trang bị. Đó là điều thứ hai tôi muốn khẳng định.

Thứ ba, Đại tướng là một Thống soái quân sự cỡ lớn, mà các học giả phương Tây cũng thừa nhận điều đó.

Một đặc điểm nữa không thể không nhắc đến khi nói đến công lao và nhân cách của vị Tổng Tư lệnh kính mến, đó là ông được ví như “một cây đại thụ rợp bóng nhân văn”. Ông được tôn vinh là người Anh Cả của Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng thời cũng là vị Đại tướng của nhân dân. Những danh hiệu tôn vinh như thế, một mặt là để bày tỏ lòng kính trọng, sự tôn vinh của quân đội, của nhân dân, của bạn bè quốc tế đối với vị Tổng Tư lệnh. Nhưng mặt khác, điều đó cũng gián tiếp để đánh giá công lao, tài năng, đóng góp của ông trong quân đội, cho dân tộc, cho đất nước và cho cả nền hòa bình trên thế giới.

PV: Khi nghiên cứu về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông tâm đắc nhất những điều gì?

Đại tá Trần Ngọc Long: Trong quá trình nghiên cứu lịch sử quân sự nói chung và có dịp được tiếp xúc nhiều lần với vị Đại tướng Tổng Tư lệnh - với tư cách ông là Chủ tịch danh dự của Hội Sử học Việt Nam, tôi muốn khẳng định một điều rằng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ là một nhà quân sự, ông còn là một nhà chính trị, một nhà văn hóa lớn và một nhà sử học đích thực.

Ông vốn xuất thân là một thầy giáo dạy sử, là người đọc rất kỹ và nghiên cứu lịch sử Việt Nam cũng như lịch sử thế giới. Ngay từ khi ông chưa mang quân hàm Đại tướng, ông đã từng nghiên cứu về Clausewitz, Napoleon, Kutuzop… thậm chí cả Hitler. Đặc biệt, ông nghiên cứu kỹ Binh pháp Tôn Tử, là những tinh hoa của nghệ thuật quân sự thế giới. Ngoài ra, đối với Việt Nam, hơn ai hết, Võ Nguyên Giáp là người nghiền ngẫm, nghiên cứu rất kỹ truyền thống của dân tộc, tư tưởng quân sự của các bậc tiền nhân như Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi, Lê Lợi, Quang Trung-Nguyễn Huệ… Ông thấm nhuần rất sâu sắc tư tưởng của các bậc tiền nhân, đó là “lấy dân làm gốc”. Từ đó, ông vận dụng, phát triển.

Trước hết, tôi muốn nói đến đóng góp của Đại tướng về tư tưởng quân sự. Ông là vị tướng quán triệt sâu sắc nhất tư tưởng “lấy khoan thư sức dân làm kế sâu rễ bền gốc”. Tư tưởng ấy thấm nhuần trong ông, biểu lộ ra về tư tưởng trọng dân, lấy dân làm gốc. Từ đấy, ông là một trong những kiến trúc sư của đường lối chiến tranh nhân dân, kháng chiến toàn dân toàn diện, dựa vào sức mình là chính. Một nền chiến tranh nhân dân được xây dựng trên nền tảng “cả nước đánh giặc, toàn dân đánh giặc”. Trong bối cảnh Việt Nam khác với các nước, luôn phải đương đầu với các thế lực ngoại xâm có tiềm lực kinh tế và quân sự vượt trội hơn hẳn, chúng ta luôn trung thành với tư tưởng “lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh”.

Bên cạnh tư tưởng “Kháng chiến toàn diện, toàn dân, dựa vào sức mình là chính”, tôi đặc biệt muốn nhấn mạnh đến tư tưởng “lấy chí nhân thay cường bạo”. Không phải ngẫu nhiên mà ở Võ Nguyên Giáp, người ta ví ông như “một cây đại thụ rợp bóng nhân văn”. Bởi vì thông thường, một người tướng khi ra trận, cái đích bao giờ cũng phải là “quyết đánh, quyết thắng”. Đó là tiêu chí số một của người cầm quân. Thế nhưng, bên cạnh tư tưởng ấy, ở Võ Nguyên Giáp không phải là “thắng bằng mọi giá”, mà là quyết chiến quyết thắng trên cơ sở hạn chế thấp nhất sự hy sinh, mất mát của bộ đội. Ông quý từng giọt máu của từng chiến sỹ, cho dù đấy chỉ là một chiến sĩ liên lạc, một cô nuôi quân. Khi xây dựng bất cứ một kế hoạch tác chiến nào, trước mỗi trận đánh, ông cũng đau đáu làm sao để hạ đến mức thấp nhất mất mát cho bộ đội. Không chỉ hạn chế mất mát cho bộ đội, mà ông cũng cố gắng làm sao để không mang tư tưởng “tiêu diệt sạch sành sanh, đánh đến tên giặc cuối cùng”.

Ông là người đề cao tính nhân văn của dân tộc, bao dung, “đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại”. Nhân văn của ông thể hiện thứ nhất là với bộ đội. Là người chỉ huy, nhưng ông còn như một người cha, người anh, người bác, người chú, người đồng nghiệp luôn luôn gần gũi.

Đại tá Trần Ngọc Long

Qua nghiên cứu, chúng tôi thấy ở Đại tướng Tổng Tư lệnh có một điều đặc biệt, đó là suốt cả cuộc đời cầm quân chỉ một lần lên quân hàm – quân hàm Đại tướng mà Bác Hồ trực tiếp phong tặng. Ông được tiếp xúc và làm việc với rất nhiều đối tượng, kể cả những người đã từng là đối thủ ở bên kia chiến tuyến. Bao giờ ông cũng giữ được thái độ lịch lãm, tác phong rất gần gũi và sức cảm hóa lớn. Chính điều đó đã làm cho ông trở thành nhân vật thu hút được sự chú ý của mọi người bằng tình cảm chân tình nhất.

Đối với nhân dân, xuất phát từ quan điểm “lấy dân làm gốc”, Đại tướng luôn tôn trọng nhân dân, đề cao vai trò của nhân dân trong lịch sử, trong từng trận chiến, trong xây dựng lực lượng vũ trang, phát triển đội quân cách mạng...

Điểm nữa là tính nhân văn đối với bản thân mình. Bản thân Đại tướng là người quán triệt sâu sắc lời dạy của Bác Hồ là “Dĩ công vi thượng”, suốt đời phục vụ quân đội, phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp cách mạng. Chúng tôi biết rằng, thực tế trong cuộc đời của ông có những lúc, có những thử thách, nhưng ông đều vượt qua tất cả. Ở ông, phải nói một điều thể hiện rất rõ, đó là đức “Nhẫn”.

“Nhẫn” ở đây không phải thụ động, chịu đựng, mà chữ “Nhẫn” ở đây là biết nói ra lúc nào, nói như thế nào, làm lúc nào, quyết định cái gì, lúc nào, quyết định như thế nào. Cái gì nói ra, cái gì làm, tất cả đều phải có lợi cho dân tộc. Nếu không có lợi cho dân tộc, mà có thể có lợi cho cá nhân thì ông tạm thời gác lại. Chữ “Nhẫn” hiểu một cách sâu xa là như thế.

PV: Trong thời gian qua, cũng có ý kiến và một số tờ báo nước ngoài có đưa những thông tin phủ nhận vai trò của Đại tướng, nhất là trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ của dân tộc ta. Đại tá suy nghĩ như thế nào về việc này?

Đại tá Trần Ngọc Long: Tôi cho rằng những đánh giá như thế hoàn toàn không chính xác và có ý đồ xuyên tạc. Có thể những người viết như vậy chưa hiểu hết các sự kiện lịch sử, bởi vì như chúng ta biết, Đại tướng Tổng tư lệnh đã từng nói “Lịch sử chỉ diễn ra một lần, nhưng viết sử thì phải viết nhiều lần” và nhiều người viết, có thể mỗi người tiếp cận một góc độ khác nhau.

Tôi muốn kể một câu chuyện vui. Lúc còn sống, cụ Hoàng Đạo Thúy có tiếp xúc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Cụ có hỏi một câu là “tại sao có ý kiến, dư luận thế này thế kia liên quan đến vai trò của Đại tướng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ mà Đại tướng không nói ra?”. Đại tướng cười bảo: Sẽ nói, nhưng thông qua một số cuốn sách, công trình sau này.

Và như bây giờ chúng ta đều biết, một số hồi ký của Đại tướng và một số sách báo nước ngoài cũng đã hé mở phần nào những sự thật đấy.

Như thế để thấy rằng, Đại tướng có biết chuyện đó chứ không phải không biết. Nhưng Đại tướng tin rằng, từng bước một, lịch sử sẽ hé mở dần dần và sẽ có những đánh giá khách quan với những đóng góp của mình.

Đại tá Trần Ngọc Long trao đổi với phóng viên VOV Online

Tôi nêu thêm một ví dụ như thế này nữa. Trong “Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không 12 ngày đêm ở Hà Nội”, vai trò của Đại tướng là cực kỳ to lớn. Chính Đại tướng là người đề xuất việc phải tiết kiệm tên lửa và đã chỉ đạo Quân chủng Phòng không-không quân phải tiết kiệm tên lửa, để giành tên lửa cho việc hạ pháo đài bay B52.

Chúng ta biết trong “Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không”, thời gian đầu chúng ta bắn không hiệu quả, phải tốn nhiều tên lửa mà số lượng B52 bị tiêu diệt rất ít. Đây cũng do chúng ta chưa có kinh nghiệm khi hạ B52, chưa có tư tưởng là phải tiết kiệm tên lửa, máy bay nào cũng dùng tên lửa để bắn. Với tư duy nhạy bén của mình, chính một câu nói, một chỉ đạo như vậy của Đại tướng đã làm thay đổi cục diện. Sau đó, hiệu quả của việc hạ B52 cao lên rõ rệt và điều quan trọng là chúng ta có đủ tên lửa để đương đầu với thử thách, đặc biệt là trong mấy ngày cuối của chiến dịch này.

Một ví dụ nữa. Trong cuộc tổng tấn công và nổi dậy mùa xuân 1975, chính Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người đề xuất, sau đó được Thường vụ Trung ương Đảng và Bộ Chính trị nhất trí, đó là việc Đại Tướng ký vào bức điện với nội dung “Thần tốc, thần tốc hơn nữa. Táo bạo, táo bạo hơn nữa. Tranh thủ từng phút, từng giờ, xốc tới miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng”. Chỉ ngắn gọn như vậy thôi nhưng đã cho thấy một tư tưởng lớn, mang tầm tư duy chiến lược của một vị Tổng chỉ huy.

Một điều nữa cũng cần phải nói rằng, không phải bất cứ một vị tướng nào cũng phải ra chiến trường, bởi vì đó là sự phân công của tổ chức. Có những tư tưởng mang tầm chỉ đạo, chỉ đạo mang tầm chiến lược, tác động rất lớn đến cục diện chiến trường, mang lại hiệu quả to lớn, khó mà đặt ra hết ý nghĩa của nó.

Cũng trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975, khi chiến dịch Tây Nguyên vừa kết thúc, chính Đại tướng là người đề xuất tổ chức lực lượng ra giải phóng Trường Sa, đòi lại chủ quyền của quần đảo Trường Sa và một số đảo ở phía Tây Nam của Tổ quốc. Đề xuất này trong bối cảnh đó phải nói là có tầm tư duy rất lớn. Nếu không có những đề xuất nhanh nhạy, kịp thời như thế thì việc lấy lại các đảo ở Trường Sa sau này sẽ khó khăn, trong bối cảnh có bao nhiêu kẻ nhòm ngó. Và những kẻ đó còn nghĩ rằng chúng ta lúc bấy giờ còn chưa nghĩ ra việc đòi lại chủ quyền biển đảo, mà đích cuối cùng chính là Sài Gòn…

Tôi nêu một số dẫn chứng như vậy để chứng minh rằng vai trò và đóng góp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cũng như trong cuộc Tổng tiến công, nổi dậy mùa xuân 1975 của dân tộc ta là rất lớn.

PV: Trong những ngày qua, khi nghe tin Đại tướng mất, nhiều người dân đã thể hiện tình cảm của mình bằng những cách khác nhau, thể hiện sự yêu mến, kính trọng đối với Đại tướng. Với cá nhân mình, ông có suy nghĩ, xúc cảm gì trước sự ra đi của Đại tướng?

Đại tá Trần Ngọc Long: Tôi biết tin Đại tướng mắc trọng bệnh lâu rồi và cũng biết rằng ngày Đại tướng ra đi cũng xảy ra. Nhưng rõ ràng, sự ra đi của Đại tướng vẫn làm cho nhiều người bất ngờ, cảm thấy đột ngột. Trong tâm mình, tôi cũng cảm thấy hụt hẫng về sự ra đi này.

Nhẽ thường, sự ra đi phải khiến người ta thấy buồn, nhưng với sự ra đi của Đại tướng, tôi cảm thấy tự hào và vui. Vui vì thấy Đại tướng ra đi đúng trong tư thế của người Anh Cả Quân đội nhân dân Việt Nam, ra đi trong tư thế của một vị Đại tướng của nhân dân. Đó là điều đọng lại trong tôi và có lẽ trong tất cả chúng ta.

PV: Xin cảm ơn Đại tá!./.