Hàn Quốc - nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á và lớn thứ 12 trên thế giới, đã phát triển thành một nền kinh tế công nghệ cao. Đất nước này là nhà sản xuất màn hình và bộ nhớ bán dẫn hàng đầu; là nhà sản xuất tàu biển số hai thế giới. Do đó, khi nói đến thế mạnh xuất khẩu của Hàn Quốc, người ta thường chú ý ngay đến lĩnh vực công nghệ của nước này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Hàn Quốc đã nhanh chóng trở thành điểm sáng trên toàn thế giới với một cú hích xuất khẩu khác: văn hóa âm nhạc - K-pop - có tác động kinh tế rất lớn đến đất nước này.

Văn hóa K-pop và ngành công nghiệp âm nhạc của Hàn Quốc ngày càng trở nên phổ biến, cho phép truyền bá thể loại âm nhạc này đến nhiều quốc gia thông qua “làn sóng Hàn Quốc”, hay còn được gọi là Hallyu.

Theo khảo sát của Quỹ Hàn Quốc và Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, số lượng người hâm mộ Hallyu trên toàn thế giới đã lên tới 225 triệu vào năm 2023 - tăng từ 9,26 triệu trong cuộc khảo sát đầu tiên vào năm 2012. Có 1.748 câu lạc bộ người hâm mộ Hallyu tại 119 quốc gia. Theo báo cáo, khoảng 68% câu lạc bộ người hâm mộ tập trung vào K-pop.

“Làn sóng toàn cầu quan tâm đối với mọi thứ liên quan đến Hàn Quốc, từ chương trình truyền hình và phim ảnh đến ẩm thực, đã giúp K-pop thu hút được lượng người theo dõi lớn ở phương Tây”, Seyon Park, chuyên gia phân tích vốn của Morgan Stanley Research, đánh giá. “Hiện nay, nhiều nghệ sĩ mới của Hàn Quốc đang kết hợp các yếu tố nhạc pop phương Tây, bao gồm cả sự đóng góp của các nhạc sĩ phương Tây, để mở rộng lượng người nghe của họ”.

Báo cáo của Allied Market Research cho thấy riêng thị trường sự kiện K-pop đã được định giá 8,1 tỷ USD vào năm 2021 và ước tính sẽ đạt 20 tỷ USD vào năm 2031, tăng trưởng với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 7,3% từ năm 2022 đến năm 2031.

Nhìn chung, ngành công nghiệp âm nhạc Hàn Quốc (bao gồm K-pop) đã đạt doanh thu bán hàng phá kỷ lục, khoảng 11.000 tỷ won vào năm 2022, cùng với giá trị xuất khẩu khoảng 927,6 triệu USD, theo Statista.

Tổng doanh thu của 4 công ty âm nhạc lớn nhất Hàn Quốc đã tăng gấp ba lần, lên gần 3 tỷ USD từ năm 2019 đến năm 2023 và lợi nhuận hoạt động của họ đạt 450 triệu USD.

Nhìn chung, sự bùng nổ mạnh mẽ của K-pop có ý nghĩa kinh tế đáng kể, không chỉ thúc đẩy ngành công nghiệp âm nhạc mà còn thúc đẩy các ngành liên quan.

"Chúng ta không nên đánh giá thấp tầm ảnh hưởng văn hóa Hàn Quốc. Theo US News, thứ hạng ảnh hưởng văn hóa toàn cầu của Hàn Quốc đã tăng từ vị trí thứ 31 vào năm 2017 lên vị trí thứ 7 vào năm 2022, thúc đẩy du lịch cũng như các ngành công nghiệp như mỹ phẩm", công ty quản lý tài sản Dalton Investments của Mỹ cho biết.

Phương tiện truyền thông và phát sóng đã mở rộng ra ngoài thị trường trong nước, đưa các chương trình Hàn Quốc tiếp cận khán giả quốc tế, tăng doanh thu quảng cáo và tài trợ.

“Các tùy chọn phát trực tuyến mới và phương tiện truyền thông xã hội đã giúp phim truyền hình Hàn Quốc và các chương trình như Squid Game trở nên phổ biến. Vào năm 2023, Netflix đã cam kết chi 2,5 tỷ USD trong 4 năm tới tại quốc gia này khi cơn sốt phim truyền hình Hàn Quốc ngày càng gia tăng và góp phần thúc đẩy sự gia tăng về số lượng đăng ký trên toàn cầu", Dina Ting, Trưởng phòng Quản lý danh mục chỉ số toàn cầu tại Franklin Templeton ETFs nói.

"Khoảng 3/5 người dùng Netflix đã từng xem một chương trình của Hàn Quốc và thời gian xem các chương trình đó đã tăng gấp 6 lần chỉ trong 4 năm, theo Netflix", bà Ting cho biết thêm.

Hơn nữa, ngành thời trang và làm đẹp tại Hàn Quốc được hưởng lợi từ ảnh hưởng của các thần tượng K-pop, dẫn đến sự hợp tác và nhu cầu về thời trang lấy cảm hứng từ Hàn Quốc ngày càng tăng. Sự hợp tác giữa các nghệ sĩ K-pop và các thương hiệu toàn cầu lớn cho thấy ảnh hưởng tiếp thị chéo ngày càng phát triển.

New Jeans, một nhóm nhạc nữ Hàn Quốc ra mắt vào năm 2022, là đại sứ cho các thương hiệu toàn cầu như Levi’s, Coca-Cola và Calvin Klein. Trong khi đó, các thành viên của Blackpink, một nhóm nhạc nữ K-pop khác ra mắt vào năm 2016, hợp tác với các thương hiệu xa xỉ Chanel, Cartier, Dior và nhiều thương hiệu hàng đầu khác.

Tại Trung Quốc, ngành công nghiệp văn hóa của nước này đang đứng trước cơ hội chưa từng có để thúc đẩy phát triển nhờ vào chiến lược phát triển kinh tế chất lượng cao của đất nước, nhu cầu ngày càng tăng của người dân về một cuộc sống tốt đẹp hơn...

Trước hết, chất lượng và khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp văn hóa Trung Quốc đã được cải thiện, phát triển từ phong trào tự phát sang thúc đẩy chủ động để đạt được những thành tựu đáng kể trong những thập kỷ qua. Quy mô của ngành công nghiệp văn hóa đã được mở rộng. Dữ liệu của Cục Thống kê Quốc gia cho thấy giá trị gia tăng của các ngành công nghiệp văn hóa và liên quan quốc gia của Trung Quốc vào năm 2022 là 5,37 nghìn tỷ nhân dân tệ (753,5 tỷ USD), chiếm 4,46% GDP - con số này chỉ là 1,10 nghìn tỷ nhân dân tệ vào năm 2010.

Theo một cuộc khảo sát trên toàn quốc, doanh thu hoạt động của 69.000 doanh nghiệp công nghiệp văn hóa và liên quan đến ngành này vào năm 2022 là 12,18 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 0,9% so với cùng kỳ năm trước. Chất lượng của ngành công nghiệp văn hóa cũng đã được cải thiện.

Báo cáo mới nhất của Cục Thống kê Quốc gia (NBS) Trung Quốc cho thấy, tổng doanh thu hoạt động của các công ty lớn trong ngành đạt gần 6,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 910,82 tỷ USD) trong nửa đầu năm 2024, tăng 7,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Lợi nhuận trong ngành công nghiệp văn hóa tăng 8,9%  lên 525 tỷ nhân dân tệ, NBS cho biết.

Tất cả các phân ngành đều duy trì đà tăng trưởng trong nửa đầu năm, trong đó sản xuất thiết bị văn hóa ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu nhanh nhất, tăng 10,4% so với cùng kỳ năm ngoái.

Các ngành có hình thức kinh doanh mới, chẳng hạn như xuất bản kỹ thuật số và hoạt hình, chứng kiến ​​doanh thu tăng 11,2% lên 2,7 nghìn tỷ nhân dân tệ, đóng góp 60,5% vào tổng mức tăng trưởng doanh thu của ngành.

Ngành công nghiệp văn hóa của Trung Quốc cũng đã giúp thúc đẩy xuất khẩu văn hóa trong những năm gần đây, với các sản phẩm văn hóa của Trung Quốc trở thành một phần quan trọng trong thương mại văn hóa của đất nước, đạt 220 tỷ USD vào năm 2022, tăng khoảng 11% so với cùng kỳ năm trước, theo Bộ Thương mại Trung Quốc.

Xuất khẩu phim truyền hình, các tác phẩm văn học trên internet, video clip… và các sản phẩm sáng tạo khác của Trung Quốc đang tăng trưởng nhanh, với các sản phẩm và dịch vụ văn hóa chất lượng cao đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của xã hội. Theo Báo cáo ngành công nghiệp trò chơi Trung Quốc, doanh thu bán hàng thực tế của quốc gia này từ các trò chơi tự phát triển ở thị trường nước ngoài vào năm 2022 đạt tổng cộng 17,3 tỷ USD.

Bên cạnh đó, báo cáo của Hiệp hội nhà văn Trung Quốc cho thấy, hơn 10.000 tác phẩm văn học internet của Trung Quốc đã được phát hành ở nước ngoài vào năm 2020, trở thành nguồn sở hữu trí tuệ lớn nhất – đại diện cho các tác phẩm văn hóa Trung Quốc được giới thiệu ra nước ngoài. Các tác phẩm bao gồm hơn 4.000 cuốn sách được ủy quyền và in ấn và hơn 3.000 tác phẩm dịch thuật trực tuyến, trong khi các trang web và ứng dụng liên quan đã thu hút hơn 100 triệu người đăng ký từ khắp nơi trên thế giới.

Công nghiệp văn hóa là một trong những lĩnh vực Mỹ dẫn đầu thế giới, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế, văn hóa, và ảnh hưởng quốc tế của nước này. Công nghiệp văn hóa tại Mỹ bao gồm nhiều lĩnh vực, như điện ảnh (Hollywood), âm nhạc (Pop, Hip-hop, Jazz), truyền hình, xuất bản sách, trò chơi điện tử, thời trang, và nghệ thuật biểu diễn. Hollywood được coi là “kinh đô điện ảnh của thế giới” - nơi sản xuất phần lớn các bộ phim bom tấn toàn cầu.

Ngành công nghiệp văn hóa đóng góp hàng trăm tỷ USD vào GDP của Mỹ mỗi năm. Theo Hiệp hội Điện ảnh Mỹ, ngành công nghiệp giải trí và truyền thông tại Mỹ có giá trị thị trường lớn nhất thế giới. Mỹ cũng là trung tâm của sự đổi mới trong các ngành công nghiệp văn hóa, từ công nghệ sản xuất phim 3D, thực tế ảo, đến các nền tảng trực tuyến như Netflix, Spotify.

Mỹ xuất khẩu văn hóa thông qua phim ảnh, âm nhạc, chương trình truyền hình... Ngành công nghiệp văn hóa của Mỹ có khả năng thương mại hóa tốt nhờ hệ thống bản quyền chặt chẽ và cơ chế kinh doanh chuyên nghiệp.

Mỹ là quốc gia đa sắc tộc, nơi tập trung nhiều nghệ sĩ và nhà sáng tạo đến từ các nền văn hóa khác nhau. Điều này làm tăng tính đa dạng trong sản phẩm văn hóa, từ phim ảnh, âm nhạc đến nghệ thuật.

Mỹ cũng dẫn đầu trong việc kết hợp công nghệ và văn hóa, ví dụ như sản xuất phim bằng công nghệ CGI, phát triển các nền tảng như YouTube và TikTok để phát hành nội dung. Công nghiệp văn hóa Mỹ không chỉ là động lực kinh tế mà còn là công cụ quan trọng để nước này lan tỏa sức mạnh mềm và định hình xu hướng văn hóa toàn cầu.

Một báo cáo của ACPSA – đơn vị chuyên nghiên cứu về sản xuất nghệ thuật và văn hóa của Mỹ dựa trên tổng hợp số liệu của Quỹ quốc gia về nghệ thuật (NEA) và Cục phân tích kinh tế (BEA) công bố tháng 3/2024 cho thấy, năm 2022, các ngành công nghiệp nghệ thuật và văn hóa tiếp tục có tác động đáng kể đến nền kinh tế Mỹ, tạo ra hoạt động kinh tế kỷ lục 1,1 nghìn tỷ USD, chiếm 4,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của quốc gia.

Báo cáo của ACPSA chỉ rõ, ngành nghệ thuật và văn hóa vẫn duy trì quỹ đạo tăng trưởng chung, tăng 4,8% trong khoảng thời gian từ năm 2021-2022, so với mức tăng trưởng khiêm tốn 1,9% của nền kinh tế nói chung cùng giai đoạn. Đáng chú ý, các ngành nghệ thuật và văn hóa đã chứng kiến ​​sự hồi sinh doanh thu đáng kể sau đại dịch Covid-19, tăng vọt 13,6%  trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2022 - con số vượt xa mức tăng trưởng kinh tế toàn quốc trong cùng kỳ, chỉ đạt 5,5%.

Ở châu Âu, ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo là một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế của Liên minh châu Âu (EU). Các lĩnh vực chính bao gồm: Ngành âm nhạc, điện ảnh và truyền hình - đây là những lĩnh vực có đóng góp lớn nhất, với sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng trực tuyến và công nghệ số; Xuất bản sách, báo chí, và quảng cáo: Cung cấp nội dung sáng tạo đồng thời thúc đẩy phát triển kỹ thuật số trong tiếp thị và truyền thông; Di sản văn hóa: Bảo tồn và khai thác các địa điểm di tích, bảo tàng, và các hoạt động nghệ thuật biểu diễn; Thiết kế và nghệ thuật: Gắn kết các ngành nghề như thời trang, kiến trúc và mỹ thuật, góp phần thúc đẩy tính đổi mới và bền vững.

Ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo đóng góp khoảng 4,4% GDP của EU, tương đương hơn 643 tỷ euro mỗi năm và sử dụng hơn 7,3 triệu lao động. Liên minh châu Âu đã đầu tư hàng tỷ euro thông qua chương trình Creative Europe và các quỹ phục hồi sau COVID-19 để thúc đẩy số hóa, tính bền vững và khả năng cạnh tranh toàn cầu của ngành này. Ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong EU mà còn tạo ra giá trị xã hội, bảo tồn di sản văn hóa và thúc đẩy sự sáng tạo trong cộng đồng.

Có thể thấy, công nghiệp văn hóa - một ngành kinh tế không lệ thuộc tài nguyên, đã và đang là mục tiêu ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia.

Theo thống kê của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO), doanh thu toàn cầu hằng năm của các ngành công nghiệp văn hóa vào khoảng 2.250 tỷ USD, kim ngạch xuất khẩu hơn 250 tỷ USD. Lĩnh vực này cũng cung cấp gần 30 triệu việc làm trên toàn thế giới và tuyển dụng số lượng lao động trong độ tuổi 15 - 29 nhiều hơn bất kỳ ngành nghề nào khác.

Không chỉ giúp quảng bá, khẳng định thương hiệu quốc gia, thúc đẩy hội nhập quốc tế, công nghiệp văn hóa còn là yếu tố quan trọng hình thành nền kinh tế bền vững. Việt Nam đương nhiên có thể học hỏi được rất nhiều từ chiến lược xây dựng công nghiệp văn hóa cũng như xuất khẩu văn hóa của các nước. Tuy vậy, mỗi nước lại có cách khai thác và con đường riêng tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của mình.