Đảng ta xác định đột phá về thể chế, trọng tâm đột phá về pháp luật là đột phá chiến lược. Trên cơ sở chức năng hiến định, Quốc hội đã chủ động dẫn dắt thực hiện quyền lập pháp, kiểm soát quy trình lập pháp. Tinh thần quyết sách nhanh những vấn đề đã chín, đã rõ, đồng thuận cao và “không vì cấp bách mà xem nhẹ chất lượng, chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng không quá cầu toàn” được đánh giá là bước đột phá, góp phần giữ thời cơ của đất nước.
Quốc hội Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng ta, trong thời gian qua đã có những bước đi đúng hướng, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động, phát huy mạnh mẽ tính dân chủ, pháp quyền, thực hiện đầy đủ quyền làm chủ của Nhân dân, luôn bám sát mọi diễn biến của thực tiễn. Hoạt động lập pháp của Quốc hội tiếp tục được đẩy mạnh, có nhiều tiến bộ cả về số lượng, chất lượng và quy trình, thủ tục, đã hoạch định chương trình lập pháp dài hạn, chú trọng tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, minh bạch của hệ thống pháp luật và hài hòa với pháp luật quốc tế, cơ bản đáp ứng được yêu cầu đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Quốc hội khóa XV xuyên suốt tinh thần lập pháp chủ động, kiến tạo phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025 cũng như tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước. Như Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Quốc hội luôn đồng hành với Chính phủ để đổi mới công tác xây dựng pháp luật nhằm xây dựng hệ thống pháp luật chuyên nghiệp, trên tinh thần “quyết tâm, quyết liệt, quyết làm” và như căn dặn của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Chính sách, luật pháp ban hành đừng xa rời cuộc sống. Chúng ta đập nhịp đập của cuộc sống, của trái tim nhân dân thì nhất định hoạt động của Quốc hội sẽ sinh động và hiệu quả".
Đại hội XIII của Đảng đã xác một trong ba đột phá đó là: “Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu quả. Bộ Chính trị xác định mục tiêu của công tác xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV là “hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, 12 định hướng phát triển đất nước, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 3 đột phá chiến lược đã được Đại hội XIII của Đảng đề ra”. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp của Quốc hội có một Kết luận do Bộ Chính trị ban hành để định hướng các nhiệm vụ lập pháp trong cả nhiệm kỳ.
Nghị quyết số 27-NQ/TW xác định trọng tâm là hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán; bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Một trong những nhiệm vụ đặt ra là xây dựng hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, ổn định, khả thi, dễ tiếp cận, đủ khả năng điều chỉnh các quan hệ xã hội, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, tổ chức, doanh nghiệp làm trung tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Để thực hiện thành công các mục tiêu, tiếp tục quán triệt sâu sắc, thể chế hóa kịp thời Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Quốc hội xác định không ngừng nâng cao chất lượng công tác lập pháp và kỷ luật, kỷ cương quy trình lập pháp, xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, ổn định, khả thi, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp của hệ thống pháp luật và phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên nhằm tạo lập hành lang pháp lý đầy đủ để kiến tạo phát triển bền vững đất nước, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.
“Quan điểm của Đảng là xây dựng luật chất lượng và có tính khả thi cao. Quán triệt tinh thần đó, Quốc hội xem xét rất kỹ lưỡng, lớp lang, bài bản. Sau khi nhận hồ sơ từ Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội tổ chức hội thảo, tiếp thu các ý kiến đóng góp. Thường trực các ủy ban họp thẩm tra, rồi lại họp mở rộng để lấy ý kiến chuyên gia, đại biểu Quốc hội. Sau đó, cơ quan soạn thảo có thể chỉnh sửa hoặc tổ chức thêm hội thảo rồi cơ quan của Quốc hội mới chính thức thẩm tra trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nếu đủ điều kiện mới trình Quốc hội quyết định đưa vào chương trình. Một dự án luật nếu phải thông qua mấy kỳ họp thì vẫn làm như thế, rất chặt chẽ” – Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban KH-CN&MT của Quốc hội chia sẻ.
Tính từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ 7, Quốc hội đã thông qua 43 luật, hơn 60 nghị quyết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành 45 nghị quyết và 3 pháp lệnh. Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV cũng xem xét thông qua 15 dự luật, 3 nghị quyết quy phạm pháp luật và cho ý kiến vào 13 dự thảo luật. Chiếu theo Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 triển khai thực hiện Kết luận số 19 của Bộ Chính trị, Quốc hội khóa XV đang sắp “về đích” khi 137 nhiệm vụ lập pháp gần hoàn thành, chưa kể nhiều vấn đề cấp bách phát sinh cần sự quyết sách của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất trước đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Với cách làm đổi mới, chủ động, hiệu quả cao, Quốc hội khóa XV đã thể hiện đậm nét vai trò trong thực hiện đột phá chiến lược của Đảng ta đề ra về hoàn thiện thể chế.
Phát biểu tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XV vào năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng đề nghị Quốc hội tiếp tục phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, vị trí của mình trong việc tạo lập khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động của đất nước, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Đẩy nhanh tốc độ và nâng cao chất lượng ban hành các văn bản pháp luật; sớm xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, bảo đảm chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Ưu tiên xây dựng mới, bổ sung các đạo luật ở các lĩnh vực trọng điểm có ý nghĩa then chốt, có tính khả thi cao, tạo sự bứt phá về phát triển kinh tế - xã hội.
Thực tế hoạt động cho thấy,Quốc hội không chỉ phấn đấu trở thành Quốc hội chuyên nghiệp, phát huy dân chủ, tăng tính pháp quyền mà còn phải rất linh hoạt, bám sát tình hình thực tiễn của đất nước, chia sẻ những mong muốn của người dân, doanh nghiệp. Với phương châm “Nhân dân tin tưởng, Quốc hội phải làm việc hết sức mình” như Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn từng nhấn mạnh và dù quán triệt “đảm bảo chất lượng, không chạy theo số lượng”, Quốc hội khóa XV vẫn lập “kỷ lục” chưa từng có trong hoạt động lập pháp, tạo điều kiện thuận lợi nhất về thể chế, chính sách và nguồn lực, để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu phát triển đất nước và hội nhập quốc tế.
Những “con số biết nói” qua gần một nhiệm kỳ chứng minh rõ tâm thế hành động xuyên suốt của Quốc hội. Ngay trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ, Quốc hội khóa XV tạo ấn tượng những đổi mới quyết liệt và nhiều quyết sách khắc họa đậm nét hình ảnh Quốc hội năng động, đổi mới, hành động quyết liệt vì dân. Trong 7 dự án luật, 31 nghị quyết được thông qua và cho ý kiến, dấu ấn đặc biệt chính là sáng kiến lập pháp chưa từng có tiền lệ qua Nghị quyết số 30/2021/QH15 ứng phó kịp thời, hiệu quả trước diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19.
Năm 2022, với quyết tâm, trách nhiệm cao trước đồng bào, cử tri cả nước, Quốc hội đã tiếp tục đổi mới mạnh mẽ trong hoạt động, hành động, cùng với Chính phủ, các cơ quan trong hệ thống chính trị giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra. Lần đầu tiên trong lịch sử 76 năm, Quốc hội tổ chức 3 kỳ họp trong năm, 12 dự án luật, hàng loạt nghị quyết được thông qua và 7 dự án luật được cho ý kiến.
Tiếp đó, Quốc hội khóa XV lại lập “kỷ lục” chưa từng có khi số lượng các luật được thông qua trong năm 2023 nhiều hơn tổng số luật được thông qua trong 2 năm đầu nhiệm kỳ, với 5 kỳ họp và 27 dự án luật. Cùng với đó, chất lượng các luật bảo đảm ở mức cao, như Luật Nhà ở (sửa đổi) được Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá là một trong những dự án luật có chất lượng tốt nhất trong vòng 30 năm trở lại đây.
Khối lượng nhiệm vụ lập pháp của năm 2024 lại tiếp tục “lớn nhất”. Kỳ họp thứ 7, Quốc hội đã biểu quyết thông qua 11 luật; xem xét, thông qua 21 nghị quyết, trong đó có 3 nghị quyết quy phạm pháp luật và cho ý kiến lần đầu đối với 11 dự án luật. Trong đó, việc Quốc hội thông qua Luật Đất đai (sửa đổi) tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5 (tháng 1/2024) được lãnh đạo Quốc hội nhấn mạnh là “hoàn thành một trong những nhiệm vụ lập pháp quan trọng hàng đầu của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV” vì tầm quan trọng và vị trí của đạo luật này. Còn tại Kỳ họp thứ 8, số dự án luật, dự thảo nghị quyết đặt trên bàn nghị sự tăng lên 31, nhiều chính sách được đánh giá là đột phá theo tư duy mới về xây dựng pháp luật.
Cùng với đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều đổi mới trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; triển khai đồng bộ, quyết liệt các nhiệm vụ về xây dựng, hoàn thiện thể chế. Từ đầu nhiệm kỳ đến trước Kỳ họp thứ 8 của Quốc hội, Chính phủ đã tổ chức 28 phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật; cho ý kiến, xem xét, thông qua đối với hơn 100 đề nghị xây dựng luật, dự án luật, trình Quốc hội xem xét, thông qua trên 60 luật, nghị quyết; ban hành hơn 380 nghị định; Thủ tướng Chính phủ đã ban hành gần 90 quyết định quy phạm pháp luật.
Để chấn chỉnh tình trạng "tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu,… làm cho pháp luật, nghị quyết chậm được thực hiện và hiệu quả thấp", Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương bảo đảm nguồn lực cho công tác triển khai thi hành luật, nghị quyết; đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, ban hành bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết; nâng cao vai trò, vị thế của pháp chế đáp ứng yêu cầu xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền theo Nghị quyết 27-NQ/TW.
Điều đó là minh chứng rõ rệt sự đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật từ quản lý sang kiến tạo phát triển bền vững đất nước, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, tính chủ động, tích cực trong thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng. Kết quả những năm qua cho thấy thể chế thực sự đã có bước đi trước, mở đường cho đột phá phát triển.
