Giáo sư Hoàng Phê với tiếng Việt và chuẩn hóa tiếng Việt

Tọa đàm khoa học “Giáo sư Hoàng Phê với tiếng Việt và chuẩn hóa tiếng Việt” do Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, Viện Ngôn ngữ học và Trung tâm Từ điển học phối hợp tổ chức đã diễn ra sáng 19/1 tại Đài Tiếng nói Việt Nam (58 Quán Sứ, Hà Nội).

GS Hoàng Phê (1919-2005) là người có công sáng lập Hội Ngôn ngữ học Việt Nam và là Chủ tịch đầu tiên của Hội. Ông cũng là người đầu tiên đảm nhận nhiệm vụ Tổ trưởng Tổ ngôn ngữ (thành lập 1959) – tiền thân của Viện Ngôn ngữ học hiện nay và là một trong 4 người được giao trọng trách thành lập Viện Ngôn ngữ học (1968)

Trong cuộc đời hoạt động khoa học của mình, GS Hoàng Phê đã có những cống hiến to lớn cho ngành Ngôn ngữ học, cho Viện Ngôn ngữ học và cho Hội Ngôn ngữ học Việt Nam. Ông đã công bố nhiều công trình khoa học: Từ điển tiếng Việt (1988), Từ điển Vần (1996), Từ điển chính tả (1995), Chính tả tiếng Việt (1999), Logic ngôn ngữ học (1989)…

GS Hoàng Phê. (Ảnh: TL)

GS Hoàng Phê đã nhận được 2 Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ: Giải thưởng cá nhân về “Chính tả tiếng Việt” và Giải thưởng tập thể về “Từ điển tiếng Việt”. Ông thực sự là một trong những nhà ngôn ngữ học hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực Từ điển học.

Tọa đàm Hoàng Phê tổ chức nhân nhiều sự kiện đáng nhớ: Năm 2018 là kỷ niệm 30 năm lần đầu xuất bản cuốn Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên, NXB Khoa học Xã hội, 1988), Kỷ niệm 50 năm thành lập Viện Ngôn ngữ học (1968-2018), 10 năm thành lập Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam (2008-2018), 25 năm thành lập Trung tâm Từ điển học (1993-2018), hưởng ứng phong trào “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt” đang được phát động trở lại mấy năm qua.

Phát biểu tại tọa đàm, GS TS Lê Quang Thiêm, Chủ tịch Hội Ngôn ngữ học Việt Nam cho biết: “Lẽ ra, toạ đàm đã tổ chức trong năm 2018. Nhưng vì một số lý do chủ quan và khách quan mà ngày tổ chức chuyển sang đầu năm 2019. Năm nay là năm GS Hoàng Phê tròn 100 tuổi. Tháng 1 này tổ chức toạ đàm cũng đúng là tháng cách đây 14 năm GS Hoàng Phê qua đời (ông mất ngày 29/1/2005 tại Hà Nội)”.

Tọa đàm khoa học về GS Hoàng Phê.

Trong một thời gian phát động, BTC đã nhận được 35 báo cáo của các nhà nghiên cứu ngôn ngữ khắp nơi gửi đến, tập trung vào 2 nội dung chính: Những cống hiến của GS Hoàng Phê với nền ngữ học nước nhà, cụ thể là trong các lĩnh vực Từ điển tiếng Việt, Chính tả tiếng Việt và Chuẩn hóa tiếng Việt; Những vấn đề đặt ra hiện nay với tiếng Việt nói chung nhằm Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, bảo vệ, chuẩn hóa và phát triển tiếng Việt trong thời kỳ mới.

Ngoài ra, còn một số báo cáo liên quan đến từ vựng – ngữ nghĩa tiếng Việt nước ngoài. Các báo cáo, tham luận này được tổng hợp và in thành cuốn “Kỉ yếu tọa đàm khoa học 2019 – Giáo sư Hoàng Phê với tiếng Việt và chuẩn hóa tiếng Việt”.

Nói về GS Hoàng Phê, PGS.TSKH Nguyễn Tuyết Minh, nguyên cán bộ Viện Ngôn ngữ học – Viện Hàn Lâm KHXHNV chia sẻ: “GS Hoàng Phê như người đặt nền móng cho chuyên ngành Từ điển học Việt Nam trong chặng đường dài hơn nửa thế kỷ. Những di sản mà GS Hoàng Phê để lại trong ngành từ điển học tường ngữ tiếng Việt trong suốt nửa cuối thế kỷ 20. Ấn tượng của tôi về anh là một nhà khoa học đầu ngành khiêm nhường, biết lắng nghe người đối thoại, ham hiểu biết, đặc biệt có bề dày kiến thức về ngôn ngữ học”.

Kỷ yếu tọa đàm "GS Hoàng Phê với tiếng Việt và chuẩn hóa tiếng Việt".

PGS.TS Phạm Hùng Việt, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam – người từng được làm học trò, đồng nghiệp của GS Hoàng Phê khẳng định: “Ông là một nhà khoa học luôn tâm huyết, hết mình với công việc, một người thầy tận tâm nhưng cũng nghiêm khắc với thế hệ học trò – một tấm gương về một nhà khoa học lớn”.

Về vai trò của tiếng Việt trên sóng phát thanh, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Văn học-Nghệ thuật Trung ương, Tổng Giám đốc Đài TNVN cho biết: “Việc sử dụng tiếng Việt chuẩn mực, trong sáng, đắc địa trên sóng phát thanh không thể không nhắc đến sự đóng góp thiết thực và hiệu quả của các nhà ngôn ngữ học, trong đó tiêu biểu là GS Hoàng Phê – ngọn cờ chuẩn của tiếng Việt hiện đại”.

Cách đây 2 năm (2017), Đài TNVN đã phối hợp tổ chức thành công hội thảo khoa học với chủ đề “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trên các phương tiện truyền thông đại chúng”. Tọa đàm khoa học về GS Hoàng Phê hôm nay là sự tiếp nối cho những nỗ lực và tâm huyết với sự nghiệp giữ gìn và phát triển tiếng nói dân tộc, ngôn ngữ quốc gia./.