Nguồn thu từ đất không còn để phát triển hạ tầng
Nguồn thu này đang được “xài” theo kiểu “dùng một lần”, không tính đến nguồn lực duy tu bảo dưỡng cho các công trình.
Số thu từ đất hiện nay chủ yếu liên quan đến khoản tiền phải trả một lần (tiền sử dụng đất). Đây là nguồn thu không ổn định và thiếu bền vững do quỹ đất hạn chế. Trong khi đó, các khoản thu có tính chất thường xuyên như thu từ thuế nhà đất lại chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng thu ngân sách. Món tiền này đang đựơc “xài” theo kiểu “dùng một lần”, không tính đến nguồn lực duy tu bảo dưỡng cho các công trình.
Đây là một trong những lý do dẫn đến tình trạng nhiều trường học, bệnh viện được đưa vào sử dụng trong thời gian ngắn đã xuống cấp, nhiều nhà máy nước sạch không thể họat động chỉ sau 5 năm vận hành, tuyến quốc lộ 5 chưa thu hồi được chi phí đã hỏng….
Cục trưởng Cục quản lý Công sản (Bộ Tài chính) Phạm Đình Cường khẳng định, nguồn thu từ đất đai năm 2010 bao gồm thuế đất đạt 1.360 tỷ đồng; tiền sử dụng đất đạt 48.522 tỷ đồng và tiền thuê đất (2.988 tỷ đồng). Theo đó, đóng góp từ đất đai vào ngân sách đã chạm mốc 10%, trong khi đó 90% tiền thu đến từ thuê đất của hơn 500.000 doanh nghiệp (với số thu gần 3.000 tỷ đồng); nhưng nếu chia trung bình, tiền thuê đất đang thấp hơn so với số phải thu. Tuy nhiên, nếu nâng giá thuê đất lên 5 - 6 lần thì khó khả thi do doanh nghiệp trong năm 2011 gặp quá nhiều khó khăn do suy thoái chung của nền kinh tế. Trong khi đó, thực tế ngân sách đầu tư cơ sở hạ tầng năm 2012 và vài năm tới đây được dự báo chỉ đáp ứng 46% nhu cầu xây dựng.
Với những bất cập này, ông Sỹ Cường đưa ra một số khuyến nghị về chính sách thu ngân sách từ đất đai hiện nay. Theo đó, cơ chế thu ngân sách nhà nước từ đất đai phải tuân thủ nguyên tắc “lợi ích” trong đó nguồn thu từ đất đai phải phục vụ cho việc cải thiện cơ sở hạ tầng và chất lượng các dịch vụ công tại địa phương. Về dài hạn, cần xây dựng chính sách thuế trong đó cho phép các địa phương tự xác định mức thuế suất trong một biên độ nhất định.
Nguồn thu từ đất đai đóng vai trò khá lớn trong việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng tại các địa phương. Thế nhưng, số liệu thu ngân sách nhà nước từ đất đai cho thấy nguồn thu này phụ thuộc chủ yếu vào thu từ giao đất, thu từ thuế giữ vai trò rất thấp.
Từ thực tế này, Bộ Tài chính thực hiện nghiên cứu Đề án khoa học về khai thác nguồn lực từ đất để phát triển cơ sở hạ tầng. Theo TS.Vũ Sỹ Cường, thuộc Nhóm nghiên cứu chính sách (Bộ Tài chính), sự phụ thuộc rất lớn vào thu từ giao quyền sử dụng đất là nguồn thu chỉ phát sinh một lần dẫn đến vấn đề là thu ngân sách nhà nước từ đất đai sẽ không thể đáp ứng các yêu cầu dài hạn ở địa phương. Ông Sỹ Cường so sánh nguồn thu thuế từ đất đai với các dịch vụ công ở địa phương cho thấy không có mối tương quan giữa thu từ đất đai và lợi ích được hưởng. Dẫn đến tình trạng sử dụng đất đai không theo nguyên tắc lợi ích. “Cụ thể hơn, nếu anh ở nhà mặt phố phải chấp nhận trả tiền cao hơn các vị trí khác, chứ không thể nói là tôi ở nhà mặt phố nhưng tôi không có tiền để trả tiền thuê”. Mặt khác, “nếu chỉ phụ thuộc vào nguồn thu từ giao đất thì khi hết đất lấy nguồn nào để thu”- ông Sỹ Cường nhấn mạnh./.
